Morgunblaðið - 06.07.2012, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. JÚLÍ 2012
Ferðamaður Það getur tekið á að vera á framandi slóðum og meðtaka allt það nýja sem fyrir augun ber. Þá er gott að geta hallað sér, safnað orku og leitað athvarfs í kunnuglegum draumaheimi.
Ómar
Á meðan fáeinir íhaldssamir
karlmenn deila visku sinni um
vegferð þjóðar, tjá sig um að
fjárfestar úr austri megi ekki
fjárfesta í óbyggðum og á út-
kjálkum Íslands loka ofvaxnar
fjármálastofnanir útibúum á
landsbyggðinni í því augnamiði
að spara og hagræða.
Vita þessir aðilar ekki hvaðan
fjármunir spretta og bárust í
upphafi vega inn á bækur
þeirra? Er skuldbindingin engin
þar á eftir? Þessir aðilar eru ekki lengur sam-
félagslega þenkjandi né ábyrgir og virðast
hugsa um allt annað en fólkið sem byggir
þetta land og skiptir þá litlu um útgáfu ein-
staka ábyrgðarkvera, auglýsingaherferða eða
dómbærni dómara þessa lands. Allt virðist
þetta bera að sama brunni.
Dómar innan Evrópu
Nýlega féll dómur (nr. C-618/10) hjá Evr-
ópudómstólnum (e. ECJ – European Court of
Justice) þess efnis að dómstólum innan EES
ríkja, þ.m.t. Hæstaréttur Íslands (HR), sé
óheimilt að breyta ákvæðum lánasamninga
eftir að ólögmætum ákvæðum slíkra samninga
hefur verið vikið til hliðar. Hér er um neyt-
endavernd að ræða og fremur einfalt lög-
fræðilegt úrlausnarefni, nokkuð sem íslenskir
dómstólar virðast hafa lítið vit á eða loka aug-
unum fyrir og íslenskir bankar og skilanefndir
eða slitastjórnir þeirra telja sjálfsagðan hlut
að fara á skjön við.
Árið 2001 féll dómur í máli nr.
35771/97 hjá Mannréttinda-
dómstól Evrópu (e. European
Court of Human Rights) þar sem
málefnið varðaði félagafrelsi og
skylduaðild að lífeyrissjóðum.
Hafði ríkisvaldið, fyrir atbeina
misviturra embættismanna og
þingheims, þvingað Íslendinga
inní ákveðna sjóði sem þeir töldu
hæfari en fólkið sjálft til að spara
fjármuni og geyma þá til elliár-
anna. Reynslan af þessu fyr-
irkomulagi kom nú nýverið fram
í áliti og úttekt efnahags- og
framfarastofnunar Evrópu
(OECD) varðandi ávöxtun íslenskra lífeyr-
issjóða. Niðurstaðan var m.a. sú að íslenskir
lífeyrissjóðir eru bæði illa ávaxtaðir og margir
skelfilega illa reknir.
Því má margt gott bæta á Íslandi þrátt fyr-
ir að almenn mannréttindi þróist ekki hér fyrr
en seint og um síðir. Mannréttindi koma yf-
irleitt til Íslands með haustskipinu svo vísað
sé til ritstjórnargreinar Morgunblaðsins frá 6.
júní sl.
Skynsamlegir dómar –
Ísland og Evrópa
Það eru einmitt dómar af þessum meiði sem
vekja almenna borgara á Íslandi til umhugs-
unar. Getum við sem þjóð stuðlað að laga-
breytingum og framfylgt lögum sem auka
mannréttindi án atbeina annarra ríkja eða
ríkjasambanda? Reynslan sýnir að við getum
það að einhverju marki en ekki þar sem hags-
munatengsl eru virkjuð til hins ýtrasta, t.a.m.
gegn neytendum.
Þeir sem kjósa sjálfstæði hljóta að fallast á
þau rök að þarna verði löggjafinn, nýkjörið
þing að ári og dómstólar að taka á sig rögg
varðandi neytendavernd enda annars líkur á
að þjóðin muni kjósa aðra vegferð í átt að
bættri löggjöf og mannréttindum innan Evr-
ópusambandsins (ESB) þrátt fyrir alla ólgu
þar innandyra um þessar mundir.
Greinarhöfundur er ekkert sérlega ginn-
keyptur fyrir ESB en öll rök hníga að því að
betri löggjöf, t.a.m. í formi tilskipana, til
handa fólkinu í landinu og neytendum komi
einmitt þaðan.
Nýlegur dómur ECJ er skýr og áréttar það
að HR hefur farið gegn tilskipun ESB er
varðar rétt neytenda með því að breyta lána-
samningum. HR hefur beinlínis hafnað, í mál-
um þessum tengdum, að leitað yrði álits
EFTA-dómstólsins og er það á skjön við það
sem Páll Hreinsson, nú dómari við EFTA
dómstólinn og fv. hæstaréttardómari, tjáði sig
um á ráðstefnu hjá dómstólnum nýlega í
Brussel. Hvað gekk honum þá til þegar hann
sjálfur hafnaði að leitað yrði álits EFTA-
dómstólsins í máli nr. 660/2010? Var hann að
mæra dóminn eins og góðum embættismanni
sæmir svona rétt áður en hann tók til starfa?
Býr þar ekkert að baki, er þar engu að
treysta?
Virðist HR því hér „sekur“ fundinn um að
ganga erinda fjármálakerfisins með því að
auka virði skuldabréfa þeirra á kostnað neyt-
enda á Íslandi með dómsúrskurðum sínum á
síðustu misserum?
Hluthafar fjármála-
stofnana, athugið!
Fjármálastofnanir og hluthafar þeirra
mega ekki gleyma því að lagalegt aðhald
gagnvart bönkum, m.a. fyrir tilstuðlan öfl-
ugrar neytendalöggjafar, gerir það eitt að
verkum að íslenskir bankar verða samkeppn-
ishæfari, þeir munu vanda sig betur og byggja
undir sig sterkara og verðmeira eignasafn.
Slík þróun hefur átt sér stað t.d. í Þýskalandi.
Eignasafn banka á ekki að þurfa að vera
það áhættusamt að geta ekki staðist einfalda
áreiðanleikakönnun þar sem komist yrði að
því að lagalegar stoðir landsins og dómafram-
kvæmd eru á skjön við alþjóðalög.
Eiga því bankar og fjárfestar að sameinast
ásamt neytendum við að lagfæra þetta sem
fyrst svo lágmarka megi áhættu af þessum
eignasöfnum. Þarna fara réttindi neytenda
saman við hagsmuni fjárfesta og fjár-
málastofnanna sem vilja þjónusta við-
skiptavini sína vel. Þannig og aðeins þannig
sýna þeir ábyrgð í eigin landi. Þetta vinnulag
og þessi aukna ábyrgð, sem einmitt þarf að
leggja á herðar fjármálafyrirtækjum, eykur á
fjármálastöðugleika og skilvirkni hagkerf-
isins.
Mega dómarar HR því líta sér nær í leit að
réttlætinu og bæta þarna úr.
Eftir Svein Óskar
Sigurðsson »Mannréttindi koma yfirleitt
til Íslands með haustskip-
inu svo vísað sé til ritstjórn-
argreinar Morgunblaðsins frá
6. júní sl.
Sveinn Óskar
Sigurðsson
Höfundur er BA í heimspeki og hagfræði, við-
skiptafræðingur MBA og MSc í fjármálum.
Hæstiréttur Íslands sekur fundinn