Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.11.2012, Blaðsíða 54

Morgunblaðið/Einar Falur
Á dögunum söng Benediktpáfi XVI. tíðir í Sixtínskukapellunni í Vatíkaninu, til
að minnast þess að þá voru 500 ár
liðin síðan forveri hans, Júlíus II.,
gerði slíkt hið sama til að vígja
stórfenglegar freskurnar sem þekja
loft salarins. Þær eru eitt af
meistaraverkum ítalska endurreisn-
arlistamannsins Michelangelos, og
að margra mati meðal glæstustu
listaverka mannsandans. Því er eig-
inlega við hæfi að þetta flennistóra
málverk hverfist um það hvar Guð
gefur fyrsta manninum lífsanda –
fingur þeirra snertast. Páfinn söng
tíðir að morgni en skömmu eftir
það opnuðust dyr salarins, eins og
aðra daga, og gestir flykktust inn,
þúsundum saman. Sixtínska kap-
ellan er eitthvert fjölsóttasta „her-
bergi“ á jarðríki – 10 til 30.000
gestir fara í gegn daglega að líta
dýrðina í lofti og á veggjum. Fjöld-
inn er orðinn slíkur að hann ógnar
listinni: vegna alls þessa andar-
dráttar, ryks og svita segja sér-
fræðingar að verkin liggi undir
skemmdum. Fyrir utan að mann-
þröngin gerir erfitt fyrir að njóta
verkanna sem skyldi. Því íhugar
Vatíkanið að setja gestum skorður.
Skær snilld eftir hreinsun
Michelangelo Buonarroti hóf vinnu
uppi undir loft þessarar kapellu
páfa árið 1508 og var verkið vígt 1.
nóvember 1512. Listamaðurinn var
ekki spenntur fyrir verkefninu til
að byrja með, enda áleit hann tví-
víð málverk óæðri höggmyndum.
Páfinn taldi listamanninum hug-
hvarf og hvatti hann til að upphefja
málverkið með snilli sinni. En þessi
fjögur ár sem Michelangelo bograði
á stillönsum efst í salnum tóku sinn
toll og síðar var haft eftir lista-
manninum að eftir þessi ár og
vinnuna við að mála yfir 400 per-
sónur í yfirstærð, hafi álagið gengið
það nærri honum, „að ég var að-
eins 37 ára en vinir mínir þekktu
ekki þennan gamla mann sem ég
var orðinn“.
Loftmyndin sýnir níu senur úr
sköpunarsögu Gamla testamentis-
ins. 24 árum síðar kom Michel-
angelo aftur inn í kapelluna með
áhöld sín og liti og hófst handa við
aðra og ekki síður mikilfenglega
fresku. Það er Dómsdagur, sem
hann var fimm ár að mála á allan
vegginn yfir meginaltarinu.
Þá eru á hliðarveggjum kapell-
unnar raðir af eldri freskum, sem
málaðar voru á níunda áratug
fimmtándu aldar af öðrum endur-
reisnarmeisturum, þar á meðal
Perugino, Botticelli og Ghirlandaio.
Og það er ekki eins og eina mynd-
listin sem eitthvað kveði að í Vatík-
aninu sé í kapellunni. Á sama tíma
og Michelangelo bograði uppi undir
lofti var Rafael kallaður til að
skreyta íbúð páfans þar við hliðina,
og salirnir fjórir sem kenndir eru
við þann mikla málara eru einnig
stórfengleg listaverk.
Árið 1994 lauk ítarlegri hreinsun
á 2.500 fermetra stóru verki Miche-
langelos í lofti kapellunnar, sem
tekið hafði fjórtán ár. Myndheimur-
inn varð allur miklum mun bjartari
og aðrir litir og skærari blöstu við
en lifandi menn höfðu áður séð;
þótti sumum nóg að gert og að
verki meistarans hefði verið breytt.
En flestir telja að þegar veruleiki
dagsins í dag sé borinn saman við
eldri ljósmyndir, sjáist að verkið sé
glæsilegra nú en að minnsta kosti
áratugum saman – sót ótölulegra
kertaloga hafði hlaðist á það öld
eftir öld.
„Drukkinn skríll“ í salnum
En nú þegar þessi snilldarverk
hafa verið aðgengileg öllum listunn-
endum í nær tvo áratugi, og nánast
hverjum ferðalangi sem leggur leið
sína í Vatíkanið finnst hann þurfa
að skoða herlegheitin, þá er átroðn-
ingurinn farinn að ógna snilldinni,
ef það á að varðveita hana jafn vel
fyrir komandi kynslóðir. Reyndar
munu stjórnendur Vatíkansins vera
óvissir um hvað eigi að gera; listin
er kirkjunni gríðarlega öflug tekju-
lind.
Safnstjórinn segir að verið sé að
hanna nýtt lofthreinsikerfi sem sett
verði upp á næsta ári; ef það dugir
ekki verði tekið að takmarka fjölda
gesta. Þá hafa stjórnendur hikað
við að takmarka tíma gesta í kap-
ellunni, segja að þetta sé helgur
reitur og þar eigi gestir að geta
beðist fyrir – þó veit hver maður
sem þar kemur að erfitt er að
íhuga í þessum þrengslum. Þá eru
verðir sífellt að reka fólk áfram og
kalla til þeirra sem stelast til að
taka ljósmyndir.
Einn unnenda listaverkanna seg-
ir í blaðagrein í tilefni 500 ára af-
mælis freskanna að ástandið í kap-
ellunni sé „ólýsanlegur hryllingur,
hún sé full af ferðamönnum sem
troðist áfram eins og „drukkinn
skríll“ og „íhugun sé með öllu
ómöguleg í ringulreiðinni“.
Ekki verður á allt kosið og víst
er að þetta eru ekki ákjósanlegar
aðstæður – en engu að síður tekst
okkur gestunum enn að líta dýrð-
ina, yfir öxl næsta manns.
Benedikt páfi XVI. syngur tíðir í Sixtínsku kapellunni, 500 árum eftir að Júlíus II. gerði hið sama og vígði verkin í loftinu.
Að baki páfa þekur Dómsdagur Michelangelos endavegginn yfir altarinu, verk annarra meistara eru á hliðarveggjum.
AFP
VINSÆLDIR ÓGNA LISTAVERKUM MICHELANGELOS
Mengandi
aðdáendur
LISTAVERK MICHELANGELOS Í SIXTÍNSKU KAPELLUNNI VAR
VÍGT FYRIR 500 ÁRUM. TUGIR ÞÚSUNDA GESTA SKOÐA
VERKIN DAGLEGA OG ER FJÖLDINN SAGÐUR SKAÐA ÞAU.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
Rétt áður en komið er að Sixtínsku kapellunni, fara gestir um undursamlega
skreytt herbergi sem Rafael og lærisveinar hans máluðu eftir árið 1508.
Kjarni loftfresku Michelangelos í Sixtínsku kapellunni; Guð snertir Adam.
54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.11. 2012
Menning