Þjóðlíf - 01.07.1988, Blaðsíða 26

ERLENT
Togast á um klám
I umrœðu á
Norðurlöndum um
klám hafa gjörólík
viðhorf orðið ofan á
í löggjöf; Norðmenn
eru strangir, Danir
frjálslegir, en Svíar
mitt á milli.
Þó svo margt sé líkt með skyldum hafa menn
reynt það í norrænni umræðu og samvinnu
að viðhorf þjóðanna eru oft á tíðum ákaflega
ólík. Nú síðast hefur þetta sýnt sig í klámum-
ræðu sem nokkur hefur verið í Skandinavíu.
í Noregi, Danmörku og Svíþjóð hafa tekist á
andstæðingar klámiðnaðarins og svo þeir er
ekki telja ástæðu til að amast sérstaklega við
þeim þætti tilverunnar. Niðurstöður um-
ræðnanna endurspegla e.t.v. nokkuð þau
lyndiseinkenni sem gjarnan hafa þótt prýða
viðkomandi þjóðir. Niðurstaða umræðunnar
í Noregi varð einföld. Par er allt klám nú
bannað og engar refjar. Munu Norðmenn nú
búa við ströngustu löggjöf allra vestrænna
þjóða í þessum málum. Bann þetta hafðist í
gegn með samvinnu hefðbundinna andstæð-
inga allrar umfjöllunar um kynferðismál,
kristinna íhaldsmanna, og síðan margra
þeirra er kenna sig við einhverskonar vinstr-
istefnu eða femínisma. Voru þar í forystu
maoistar sem enn eru nokkuð sterkir í Nor-
egi.
í Danmörku varð þveröfug skoðun ofan á.
Ekkert mun verða hróflað við því algera
frelsi er ríkir. Líkt og í Noregi voru það
aðilar á vinstrivæng stjórnmálanna er veru-
lega ýttu umræðunni af stað. Nánar til tekið
átti hún sér stað fyrst og fremst innan sósía-
líska þjóðarflokksins (SF). í annarri fylking-
unni voru klámandstæðingar undir forystu
h
Myndin er eftir Birney Lettick (1975) og
heitir „Intellektual Stimulation". Þætti
eðlileg í Danmörku en yrði að líkindum
bannvara í Noregi og Svíþjóð.
eins þingmanna flokksins, Ruth Olsen. Var
þar haldið fram þeim rökum er hluti femín-
ista aðhyllist sem sé að klám ýti undir
kvennakúgun og kvenfyrirlitningu og því sé
ekki síður ástæða til að banna það en skrif
kynþáttafjandsamlegs eðlis. Frelsi klámiðn-
aðarins hvíli á ófrelsi og kúgun annarra
(kvenna) og sé því í raun ekkert frelsi sem
vert sé að verja.
í hinni fylkingunni bar ekki hvað síst á
Dorte-Maria Bjarnov sem er að mörgu leyti
sérstæð kona. Hún er mjög virk innan stjórn-
málahreyfingar sósíalista og hefur meðal
annars verið ritari Kaupmannahafnardeildar
SF. En jafnframt hefur hún opinberlega lýst
yfir að hún hafi sadomasochiskar tilhneig-
ingar og hafði frumkvæði að stofnun sam-
taka slíks fólks (SMil). Að hennar mati gera
klámandstæðingar allt of mikið úr vitundar-
áhrifum klámsins. Sjálf noti hún slíkt sem
örvun og til að auka fjölbreytni kynlífs síns.
Aðspurð hvort þessi tilhneiging hefði ekki
óheppileg áhrif á hennar félagslegu tengsl og
pólitískt starf svarar hún eindregið neitandi.
Hún, líkt og fólk almennt, eigi ekki í neinum
vandræðum með að greina sundur ímyndan-
ir og raunveruleika. Ekki sé heldur nein
ástæða til að ætla að hún láti tilhneigingar
sínar í kynlífi hafa áhrif á önnur svið tilver-
unnar, frekar en þeir sem „eðlilegir" teljast.
Er skemmst frá því að segja að skoðun Dor-
te-Maria varð ofan á í sósíalíska þjóðar-
flokknum og mun nú óhætt að segja að mjög
breið einnig ríki í Danmörku um að ekki sé
rétt að hrófla við því frelsi sem þar ríkir í
þessum málum.
Rétt er og að geta þess að Dorte-Maria og
stuðningsmenn hennar fengu öflugan og
mikilsverðan stuðning frá einum af kunnari
afbrotafræðingum Dana, Berl Kutchinsky.
Sá hefur rannsakað hvort eitthvert samband
sé milli kynferðisafbrota og kláms og ritað
um það bók. Þar kveðst hann sýna fram á að
ekkert samband sé milli klámneyslu og
nauðgana eða annarra slíkra afbrota. Klám
hvorki dragi úr né auki tilhneigingar til kyn-
ferðisafbrota. Raunar sé unnt að finna sam-
band á einu sviði. Kynferðisafbrotum gagn-
vart börnum hafi stórlega fækkað í Dan-
mörku með því að klám var gefið frjálst. Þar
sé ljóst að klámið hafi veitt útrás tilhneiging-
um sem áður bitnuðu á börnum. Má telja
nokkurn veginn víst að innlegg Berls í um-
ræðuna hafi átt stóran þátt í hvernig fór.
Líkt og svo oft áður fara Svíar milliveginn.
(Þátttakandi í annarri sænskri umræðu lét
hafa eftir sér að þarlend niðurstaða yrði oftar
en ekki meðalgildi meðalgilda meðaljón-
anna). Þar hefur nú verið ákveðið að banna
hluta klámsins þ.e. þær kvikmyndir og
myndbönd er höfði til sadomasochiskra til-
hneiginga. En Svíar hafa allnokkra tilhneig-
ingu til að áh'ta að vandamál leysist séu þau
bönnuð. Var hálfkostulegt að fylgjast með
því er þingið tók sig til nú fyrir sumarleyfið
og bannaði neyslu eiturlyfja en áður hafði
sjálf neyslan ekki verið ólögleg þó öll með-
ferð væri það. Var til þessa banns gripið þrátt
fyrir að flestir tilkvaddir umsagnaraðilar
væru því andvígir og teldu bannið ýmist
gagnslaust eða jafnvel skaðlegt. Borgara-
flokkarnir hafa á hinn bóginn árum saman
krafist þessa banns og mun ástæða sam-
þykktar þess nú vera að kratar vildu ekki að
þetta yrði gert að kosningamáli.
Svo aftur sé vikið að kláminu verður ekki
sagt að mikil umræða hafi átt sér stað áður en
til banns var gripið. Enginn hreyfing varð
gegn bannáformunum, enginn hinna veru-
lega skoðanamótandi aðila samfélagsins hélt
uppi vörnum fyrir klámið. En á hinn bóginn
má einnig segja að klámandstæðingum hafi
ekki gengið sem best að blása málið upp. í
Svíþjóð eru það fyrst og fremst konur úr
kommúnistaflokknum (VPK) sem reynt
hafa að blása til andófs en svo virðist sem
allmargir hafi af þessu litlar áhyggjur. Mönn-
um stendur víst nokk á sama um þær fáu
klámbúllur sem enn þrauka. Þó hefur aðeins
borið á því að afgreiðslufólk verslana (og þá
26