Þjóðlíf - 01.12.1988, Blaðsíða 74

ÞJÓÐFÉLAGSMÁL
Biskupsval getur
tekið fimm mánuði
Framkvæmd biskupskosninga tekur a.m.k. 14 vikur ef vel gengur að senda út gögn og
vinna kjörskrá. Tírninn getur þó teygst upp í að vera allt að fimm mánuðir, ef tvítaka
þarf kosninguna og fullur kærufrestur er meðtalinn. Það sem er tímafrekast er að
kjörskrá þarf að iiggja frammi í fjórar vikur áður en hægt er að hefja sjálfa kosning-
una.
Sjálf kosningin er einnig tímafrek þar sem senda þarf kjörseðla út í pósti og fá þá til
baka með sömu aðferð. Þessi liður á ekki að taka meira en fjórar vikur en sá
tímafrestur skal tilgreindur í áðurnefndum bréfum. Fái ekkert biskupsefni hreinan
meirihluta í svokallaðri fyrri kosningu. verður biskupskjör að fara fram í annað sinn og
eru allar líkur á að slíkt verði uppi á teningnum á næsta ári, þar sem kandídatarnir eru
margir. Að sögn sr. Magnúsar Guðjónssonar, biskupsritara, er ekki ósennilegt að
hefja þurfi undirbúning að kjörinu strax fyrir áramót, en ekki síðar en í byrjun næsta
árs, ef tímasetning á biskupsskiptunum á að standast.
Það eru um 155 ntanns sem kjósa biskup. Þeirra flestir eru allir þjónandi sóknar-
prestar í íslensku þjóðkirkjunni, hér heima og erlendis, en þeir eru tæplega 130 talsins.
Þá eru kjörmenn einnig sóttir í hóp leikmanna, en svo eru þeir nefndir sem sinna
ýmsum trúnaðarstörfum innan kirkjunnar, án þess að vera vígðir prestar. Þetta eru
leikmennirnir sem kjörnir eru til að sitja kirkjuþing hverju sinni, en það eru alls um tíu
manns. Ennfremur er einn kjörmaður úr leikmannastétt fenginn úr hverju prófast-
sdæmi og einn uppbótarmaður að auki fyrir Reykjavíkurprófastsdæmi. Þetta eru 16
leikmenn. AIls eru því kjörmenn 150-155 rnanns.
Val þessara kjörmanna er að mestu leyti sjálfvirkt hvað varðar prestana og þá
guðfræðinga aðra, sem eru í starfi er veitir þeim kosningarrétt. Einnig er vitað með
nokkurri vissu hvaða leikmenn koma frá hverju prófastsdæmi, þar sem þeir eru valdir
til kosningaþátttökunnar á héraðsfundum til fjögurra ára í senn, auk varamanna sinna.
Þó er það svo að fyrsta verkefni kjörnefndar er að ákveða kjörskrána og leggja hana
fram á biskupsstofu. Þegar hún hefur legið frammi í fjórar vikur þarf að líða allt að
tveggja vikna kærufrestur. Er þá talinn með áfrýjunarréttur kæranda til kirkjumálar-
áðherra. Svipaður frestur er einniggefinn kjörinu sjálfu og endurtekinn í síðara kjöri ef
enginn nær hreinum meirihluta í því fyrra.
Þar sem biskupsskiptin eiga að fara fram á miðju næsta ári verður að hefja undirbún-
inginn í síðasta lagi um áramótin ef menn ætla að eiga næsta biskup vísan í tæka tíð.
Einnig er talið eðlilegt að gefa biskupsefnunum eins til tveggja mánaða aðlögunartíma
í minnsta lagi.
stoðarpresta í þéttbýli. Þetta mætti að sjálf-
sögðu mikilli andspyrnu í dreifbýlli sveitum
landsins og rigndi inn skeytum með tilmæl-
um og ábendingum víða að, þegar fréttir
bárust af kirkjuþingsmálinu.
I þessu skipulagsfrumvarpi var einnig að
finna tillögur um að á Islandi verði í framtíð-
inni þrír biskupar en ekki bara einn. Vegna
mikils þrýstings af hálfu kirkjumálaráðu-
neytinu og ákveðinnar kirkjustefnu innan
stjórnarráðsins, var fallið frá því að hafa í
frumvarpinu kafla um þrjá biskupa. Var það
að nafninu til gert vegna þess að of mikill
kostnaður var talinn fylgja þremur biskup-
um.
Niðurstaðan varð þó sú, að ráðuneytið
féllst á að efla mjög hina fornu biskupsstóla á
Hólum og í Skálholti. Þessari eflingu fylgir
auðvitað ekki minni kostnaður en ef þar
yrðu einfaldlega settir biskupar. Útkoman er
enn sem komið er þannig samsett að fáir geta
eindregið fellt sig við hana. Einnig er gengið
þvert á einfaldar skipulagshugmyndir, með
því að gera ráð fyrir að vígslubiskupar á hin-
um fornu biskupsstólum með auknum em-
bættisskyldum eigi jafnframt að vera sóknar-
prestar á staðnum. Þeir menn sem í þetta
framtíðarstarf ráðast eiga þá að gegna störf-
um á tveimur stjórnsýslustigum hið minnsta.
Það er líkt því að forseti lýðveldisins yrði
jafnframt gerður að oddvita í Bessastaða-
hreppi.
Biskupskjör og kristin trú
þjóðarinnar
Á sama tíma og verið er að velja næsta
biskup yfir Islandi, er því um leið verið að
takast á um framtíðarmótun skipulags í
þjóðkirkjunni. Það eru því ekki lítil umbrot
sem eiga sér stað um þessar mundir þótt þau
fari að mestu hljótt á opinberum vettvangi.
Ekki er auðvelt enn sem komið er að skipa
biskupsefnunum í andstæða flokka hvað
varðar þessar nýju tillögur. Þó er það svo að
bæði Ólafur Skúlason og Sigurður Sigurðs-
son hafa átt drjúgan þátt í því að móta þær og
sá síðarnefndi átti sæti í samninganefnd
þeirri sem glímdi við ráðherravaldið urn
frumvarp þetta. Ólafur átti sæti á kirkjuþingi
sem vígslubiskup og einnig átti hann drjúgan
þátt í að móta skipulagstillögurnar fyrir
kirkjuþing. Jón Bjarman er kirkjuþingsmað-
ur, en sat ekki í áðurnefndri skipulagsnefnd.
Hann átti hins vegar sæti í svokallaðri starfs-
háttanefnd kirkjunnar sem hóf störf á
sjöunda áratugnum og hefur skilað inn fjölda
breytingatillagna.
Heimir Steinsson og Björn Björnsson
standa að nokkru leyti utan við þessar form-
legu breytingartillögur. Heimir hefur þó lagt
sitt til málanna út frá skilningi sínurn á þjóð-
kirkjunni og gerði það meðal annars á mál-
fundi Prestafélags Suðurlands sem getið er
um hér framar. Hann hefur og átt sinn þátt í
störfum áðurnefndar starfsháttanefndar.
Björn hefur á sinn hátt þegar lagt mikið til
málanna í formi ítarlegrar könnunar á
trúarviðhorfum íslendinga, sem hann vann
að í samvinnu við dr. Pétur Pétursson, bisk-
upsson.
I þessari könnun dr. Björns kemurfram að
Islendingar eru ekki eins vel upplýstir um
kristna trú eins og kirkjan hefur kennt í
trúarjátningum sínum og veigamiklum
kirkjusamþykktum í gegnum aldirnar. Þar
kemur til dæmis frarn að verulegur hluti
þjóðarinnar býr við óskilgreindar guðshug-
myndir en aðeins um 14% hennar hefur tekið
það boðunaratriði kirkjunnar trúanlegt að
Jesús Kristur reis upp frá dauðum og steig
upp til himna. Þetta eru sláandi niðurstöður
fyrir hvern þann sem huga vill að framtíð
þjóðkirkjunnar og hlýtur að segja væntanleg-
um biskupi nokkuð fyrir verkum. Hans bíða
því ekki einvörðungu úrlausnarverkefni á
sviði skipulagsmála heldur og verkefni er
lúta að viðhaldi kristinnar trúar í landinu.
Þeim er því verulegur vandi á höndum, þess-
um rúmlega 150 kjörmönnum sem ganga til
atkvæða á næsta ári og ábyrgð þeirra gagn-
vart komandi kynslóðum er mikil í ljósi þess
mikla vanda sem lagður er á æðsta embættis-
mann þjóðkirkjunnar, biskup Islands.
Kristján Björnsson
74