Læknablaðið : fylgirit - 01.10.2001, Blaðsíða 42

SIÐFRÆÐI FÓSTURGREININGAR
Endir bundinn á þungun í 18. til 20. viku
meðgöngu vegna fósturgalla
Álfheiður
Árnadóttir
Höfundur er
hjúkrunarfræðingur og
ljósmóðir, deildarstjóri á
meðgöngudeild Landspítala
Hringbraut. Fyrirspurnir,
bréfaskipti: Álfheiður
Árnadóttir meðgöngudeild
Landspítala Hringbraut, 101
Reykjavík. Sími: 560 1000;
netfang:
alfheida@landspitali.is
Lykilorð: meðgangci,
fóstureyðing, fósturgreining.
I þessari grein er stuttlega fjallaö um það ferli sem
hefst þegar kona hefur ákveðið að binda endi á með-
göngu við 18. til 20. viku þungunar vegna fósturgalla.
Rakinn er gangur meðferðarinnar á kvennadeild og
skömmu eftir útskrift þaðan.
Eftir að ákvörðun hefur verið tekin um að binda
endi á meðgönguna gefst konunni og stuðningsaðila
hennar enn nokkur tími til að átta sig á hlutum og
ákveða sjálf hvenær þeim finnst þau tilbúin að koma á
meðgöngudeildina. Venjan er sú að konan og stuðn-
ingsaðili hennar eru á einbýli með sér snyrtingu. Kon-
an velur sjálf hvern hún hefur hjá sér sem getur verið
með henni í gegnum allt ferlið. Reynt er að sjá til þess
að sama ljósmóðirin annist konuna og það sé sem
mest samfella í umönnun. Hún tekur á móti konunni
við komu á deildina, sýnir henni og stuðningsaðila
deildina, fer yfir ferli meðferðarinnar og gengur úr
skugga um að allt sé ljóst og að konan hafi skilið upp-
lýsingar frá læknum og ljósmæðrum og tekið ákvörð-
un út frá eigin forsendum. Deildarlæknir tekur sjúkra-
sögu og gerðar eru nauðsynlegar blóðrannsóknir.
Meðferðin felst í því að gefnir eru stílar í leggöng
(Cervagem®), en í þeim er prostaglandínefni sem
mýkir leghálsinn og kemur af stað samdráttum. Stíl-
arnir eru settir upp í leggöngin á bak við leghálsinn á
þriggja tíma fresti samkvæmt mati á framgangi, þó
aldrei oftar en sjö sinnum. Mikilvægt er að konan
haldi kyrru fyrir í rúminu í um það bil 30 mínútur eftir
að stfll hefur verið settur upp. Dugi ekki að nota
prostaglandínstfla til að framkalla fæðingu, er notað
oxýtócínlyf (Syntocinon®), sem einnig framkallar
samdrætti í leginu. Það er gefið í æð með sídreypi.
Samdrættir í legi sem líkjast slæmum tíðaverkjum
geta komið einni til einni og hálfri klukkustund eftir
að stíl hefur verið komið fyrir í leggöngunum. Mikil-
vægt er að viðhafa góða verkjameðferð og í fyrstu eru
gefnar verkjatöflur en síðan sterkari lyf eftir þörfum
eins og petidín og fenergan eða Ketogen®. Mjög
misjafnt er hve langan tíma fæðingin tekur og stund-
um getur framganga fæðingarinnar dregist og staðið í
12-36 klukkustundir, en þetta er þó mjög einstak-
Jingsbundið. I fyrstu getur konan neytt almennrar
fæðu, síðan er venjulega skipt yfir í létt fæði og þegar
nær dregur fæðingunni er konan fastandi með nær-
ingu og vökva í æð.
Konan fæðir á stofunni sem hún hefur dvalið á.
Þegar fæðingin er afstaðin er læknir látinn vita. Ef
fóstrið lítur vel út er foreldrum ráðlagt að hafa fóstrið
hjá sér og kveðja það. Það hefur reynst vel.
Oft á tíðum lætur fylgjan á sér standa sem er ekk-
ert óeðlilegt. Ef hún skilar sér ekki sjálfkrafa eftir
eina til eina og hálfa klukkustund er farið með kon-
una á skurðstofu og fylgjan sótt.
Miklu máli skiptir að fylgjast vel með brjóstunum
eftir fæðinguna þar sem mjólkurmyndun getur hafist
þrátt fyrir að fæðing eigi sér stað svo snemma í með-
göngunni. Sé konan gengin með 16 vikur eða meira
eru gefnar töflur með prólaktínhemjandi verkun
(Dostinex®) fljótlega eftir fæðinguna, en ekki seinna
en 48 klukkustundum eftir fæðingu. Konunni og fjöl-
skyldu hennar er boðið viðtal við félagsráðgjafa þar
sem konur, sem fæða eftir 18-22 vikna meðgöngu,
eiga rétt á tveggja mánaða fæðingarorlofi. Einnig er
boðið viðtal við prest þar sem farið er yfir hvernig
þau vilja ganga frá fóstrinu. Þar er um tvennt að velja:
• í Fossvogskirkjugarði er vígður fósturreitur sem
fóstur er sett í eftir að það hefur verið brennt.
• Hægt að setja fóstrið í litla kistu eða fósturstokka
og jarða sér eða hjá aðstandanda.
Kallaðir eru til fleiri fagaðilar eftir ósk foreldra
eins og hægt er hverju sinni. Konan útskrifast yfirleitt
af deildinni 6-12 klukkustundum eftir fæðinguna,
treysti hún sér til þess. Þetta er alltaf metið í samráði
við hana og stuðningsaðila hennar. Ljósmóðirin, sem
annaðist konuna og fjölskyldu hennar mest í ferlinu
og tók á móti fóstrinu, hringir síðan í þau einni til
tveimur vikum síðar og athugar hvernig þeim líði.
Konurnar fá síðan tíma hjá fæðingarlækni um fjórum
vikum eftir útskrift.
Nlðurlag
Ákvörðunin að fara í fóstureyðingu er öllum fjöl-
skyldum mjög erfið. Að standa frammi fyrir því, að
barnið sem von er á greinist með fósturgalla á 16.-20.
viku meðgöngu er skelfileg staða. Eg held að þrátt
fyrir að við ljósmæður á meðgöngudeildinni höfum
mikla reynslu af því að vera með þessum konum og
taka þált í þessu ferli með þeim, þá upplifum við
alltaf hvað þetta er þeim erfitt og veldur þeim mikilli
sorg. Enginn skilur það fullkomlega nema sá sem
lendir í því sjálfur. Við heyrum fólk oft segja: „Það
hvarflaði ekki að okkur að eiga eftir að lenda íþeirri
aðstöðu að þurfa að ákveða að fara í fóstureyðingu.
Ég/við höfum alltaf verið á móti fóstureyðingum og
þurfa svo að taka þessa ákvörðun. “
Við ljósmæður, sem störfum með þessum konum
og fjölskyldum þeirra, leggjum mikla áherslu á að þau
gangi í gegnum þetta sorgarferli saman. Áfallið er
42 Læknablaðið 2001/87/Fylgirit 42