Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2011, Qupperneq 40

XV VISINDARAÐSTEFNA H
FYLGIRIT 66
í
E 70 Áhrif íhlutandi rannsóknar á ávaxta- og grænmetisneyslu barna
í skóla og heima.
Ása G. Kristjánsdóttir', Ema Héðinsdóttir1, Ingibjörg Gunnarsdóttir1, Erlingur
Jóhannsson2, Inga Þórsdóttir1
'Rannsóknastofu í næringarfræði Landspítala og matvæla- og næringarfræðideild HÍ,
2menntavísindasviði HÍ
asagk@landspitali.is
Inngangur: Hægt er að ná til breiðs hóps í þjóðfélaginu í gegnum
grunnskólann. Hann getur því gengt mikilvægu hlutverki í að jafna stöðu
barna meðal annars með tilliti til aðgengis að hollum mat. Heilsueflandi
rannsókn (íhlutun) í grunnskólum í Reykjavík hafði jákvæð áhrif á
ávaxta- og grænmetisneyslu barna. Markmið rannsóknarinnar var að
meta áhrif íhlutunar á ávaxta- og grænmetisneyslu þeirra sem borðuðu
minnst við upphaf íhlutunar samanborið við þá sem borðuðu mest.
Meta vægi nestistímans, skólamáltíðarinnar og heimilisins á ávaxta- og
grænmetisneyslu skólabarna. Einnig að rannsaka mögulegan kynjamun.
Efniviður og aðferðir: Mataræði sjö til níu ára barna (n=105) var metið
með þriggja daga nákvæmri fæðuskráningu, fyrir og eftir íhlutun, 2006-
2008, f þremur skólum en þrír skólar voru til viðmiðunar. Tími dags og
staðsetning neyslu var skráð.
Niðurstöður: I upphafi rannsóknarinnar borðuðu örfá börn ráðlagt magn
af grænmeti og minna en 20% bamanna það sem ráðlagt er af ávöxtum.
Sá þriðjungur íhlutunarhópsins sem borðaði minnst af grænmeti og
ávöxtum í upphafi (að meðaltali um 54 g/dag á skóladegi) jók neyslu
sína hvað mest (að meðaltali um 109 g/dag í 163 g/dag, P<0,001).
Ekki varð marktæk breyting meðal þess þriðjungs sem borðaði mest í
upphafi. í viðmiðunarhópnum minnkaði ávaxta- og grænmetisneysla
meðal þeirra sem borðuðu mest í upphafi, en engin breyting var
á neyslu þeirra sem borðuðu minnst. Aukning á ávaxtaneyslu var
aðallega í nestistímanum og mest meðal drengja, meðalaukning um 68
g/dag (P=0,001). Aukning á grænmetisneyslu var dreifðari yfir máltíðir
dagsins. Avaxtaneysla stúlkna í viðmiðunarhópnum minnkaði að
meðaltali um 72 g/dag (P<0,001) í nestistímanum.
Alyktanir: Ihlutunin hafði mest áhrif á þá sem borðuðu minnst.
Tækifæri til þess að auka ávaxta- og grænmetisneyslu skólabarna eru í
öllum máltíðum.
E 71 Að stilla skapið sitt. Athugun á árangri hópmeðferðar fyrir
bráðlynd börn
Urður Njarðvík, Hrönn Smáradóttir
Sálfræðideild HÍ
urdurn@hi.is
Inngangur: Tilgangur rannsóknarinnar var að athuga árangur
hópmeðferðar fyrir böm sem lenda oft í árekstrum við jafnaldra sína eða
missa oft stjórn á skapi sínu. Nokkrar hópmeðferðir hafa verið þróaðar
til að kenna börnum reiðistjórnun en þær eru ætlaðar börnum með
andfélagslega hegðun og mikil áhersla lögð á bætta siðferðiskennd. Ung
börn hafa mjög takmarkaðar leiðir til að tjá vanlíðan sína og brýst hún
gjarnan út sem pirringur og mótþrói. Skapofsaköst geta til dæmis verið
vegna þunglyndis, kvíða, námserfiðleika eða félagslegs vanda og því er
mikilvægt að finna leið til að aðstoða börn sem sýna skapbresti án þess
að gert sé ráð fyrir að orsökin sé andfélagsleg.
Efniviður og aðferðir: Attatíu börnum úr fimm grunnskólum var
raðað tilviljanakennt í tilraunahóp og samanburðarhóp. Börnin voru
á aldrinum 7-11 ára og hafði verið vísað til skólasálfræðings vegna
hegðunarvanda. Hópurinn var blanda af börnum sem höfðu fengið
ýmsar greiningar og bömum sem enn biðu eftir þjónustu. Námskeiðið
samanstóð af sex vikulegum tímum sem haldnir vom á skólatíma.
Áhersla var lögð á lausnamiðaða hugsun og ýmsar leiðir til að stýra
viðbrögðum sínum. Spurningalistarnir SDQ, DBRS, Hegðun á heimili
og Ofvirknikvarðinn voru lagðir fyrir foreldra og kennara fyrir og eftir
námskeið.
Niðurstöður: Samvirkniáhrif milli tíma og hópa voru marktæk
og marktækur munur var milli tilrauna- og samanburðarhóps að
námskeiðinu loknu. Börnin í tilraunahópnum sýndu bætta hegðun í
skólanum, meðal annars minni mótþróa og færri skapofsaköst.
Ályktanir: Námskeiðið Að stilla skapið sitt er árangursrík leið til að bæta
hegðun bráðlyndra bama og hentar börnum með margvísleg vandamál.
Rannsóknin sýnir einnig að stutt inngrip í skólanum getur verið
gagnlegt á meðan barn bíður eftir þjónustu.
E 72 Brunaslys af völdum kranavatns
Lára G. Sigurðardóttir1 -, Jens Kjartansson2 3
'Miðstöð í lýðheilsuvísindum, 2læknadeild HÍ, 3Landspítali
lara@sessionimpossible. com
Inngangur: Hitaveituvatn er oft um 70-80°C heitt og getur valdið
alvarlegum bruna á sekúndubroti en örugg hitamörk eru við 43°C.
Tíðni brunaslysa er 14 sinnum hærri meðal fullorðinna á íslandi en á
Bretlandi miðað við höfðatölu. Tilgangurinn með rannsókninni var að
skoða faraldsfræði brunaslysa af völdum kranavatns á íslandi en slík
samantekt hefur ekki verið gerð áður.
Efniviður og aðferðir: Sjúkraskrár einstaklinga sem komu á
Landspítalann með brunasár eftir kranavatn voru skoðaðar frá fimm ára
tímabiii (2002-2006).
Niðurstöður: Á tímabilinu voru 25 inniagnir á Landspítala vegna
brunaslysa sem rekja mátti til kranavatns. Flest slysin urðu á
baðherbergjum. Börn undir fjögurra ára voru fjórðungur innlagna (n=6;
24%) og af fullorðnum voru flestir með annan sjúkdóm (n=ll; 61%)
vo sem flogaveiki. Allir voru með II. eða III. stigs brunasár og nam
útbreiðslan 2-60% af líkamsyfirborði. Um fjórðungur (n=6; 24%) gekkst
undir samtals 20 aðgerðir en þar af var eitt barn sem fór í 12 aðgerðir.
Ályktanir: Alvarlegustu brunaslysin verða á baðherbergjum, hjá
börnum undir fjögurra ára og fullorðnum með annan sjúkdóm. Fækka
má brunaslysum með því að lækka hitann við inntak í 60°C og nota
hitastýrð blöndunartæki á öllum krönum, sérstaklega á baðherbergjum.
E 73 Fléttuefnið úsnínsýra hefur áhrif á virkni hvatbera og eykur
sjálfsát í krabbameinsfrumum
Margrét Bessadóttir1-2, Már Egilsson1, Eydís Einarsdóttir/Guðrún Bjömsdóttir2, íris
H. Magnúsdóttir2, Sesselja Ómarsdóttir2, Helga M. Ögmundsdóttir1
‘Rannsóknarstofu í krabbameinsfræðum, læknadeild og2lyfjafræðideild HÍ
mab24@hi.is
Inngangur: Fléttuefnið úsnínsýra (US) er eitt innihaldsefna í
fitubrennsluefninu Lipokinetix. Úsnínsýra veldur minnkun á ATP
framleiðslu í lifrarfrumum hvatbera, sem gæti verið tengd eiginleikum
úsnínsýru til að skutla prótónum yfir frumuhimnur. Úsnínsýra hefur
einnig hamlandi áhrif á vöxt og frumuskiptingu krabbameinsfrumna
en hvetur ekki til stýrðs frumudauða. Ein viðbragðsleið frumna við
miklu álagi á efna- og orkuskipti er sjálfsát sem er fyrirbæri sem lengi
hefur verið þekkt en hlýtur vaxandi athygli vegna tengsla við öldrun og
krabbameinsmyndun. Markmið verkefnisins var að kanna breytingar
40 LÆKNAblaðið 2011/97