Læknablaðið - 01.03.2014, Qupperneq 31

LÆKNAblaðið 2014/100 159
Í T i l E F n i 1 0 0 Á R a Ó S l i T i n n a R Ú T G Á F U l æ k n a b l a ð S i n S
Á síðustu þremur áratugum hafa kröfur til læknakennslu tekið
stöðugum breytingum. Það er eðlileg afleiðing af þeim öru og
margvíslegu umhverfisbreytingum sem átt hafa sér stað í vestræn-
um samfélögum nútímans. Á sama tíma og þekkingarsprenging
hefur orðið í læknisfræði, hafa klassískir læknaskólar sýnt tregðu
gagnvart því að „fórna“ einhverju af því sem kallast mætti hefð-
bundin og nauðsynleg þekking. Slík endurskoðun er hins vegar
nauðsynleg til þess að skila nýtískulegu námi og í grunninn þann-
ig að nemandinn, síðar læknirinn, geti stundað símenntun á eigin
ábyrgð. Þannig þarf kandídat við útskrift úr læknadeild helst að
kunna og geta allt sem fyrirrennarar og lærifeður hans kunnu og
gátu, en hafa auk þess náð að tileinka sér allt hið nýja sem fram
hefur komið. Þá þurfa þeir að hafa náð valdi á tæknibreytingum
nútímans, svo sem þeim sem felast í rafrænni sjúkraskrá. Á móti
hafa komið til nýir og fjölbreyttari möguleikar til náms með til-
komu ýmiss konar rafrænna miðla. Allt þetta gerir kröfu um
breytta kennsluhætti í læknadeildum og skipulegt sjálfsnám nem-
enda fyrr en ella. Þjóðfélagsbreytingar, lífsstílsbreytingar, líkams-
ræktarbylgja, en líka offita og nýir lífsstílssjúkdómar, hafa auk þess
kallað á breyttar áherslur. Það gerir líka meiri netvæðing þar sem
sjúklingar geta aflað sér haldgóðrar þekkingar um sjúkdóma sína
en á netinu spretta einnig upp sjálfmenntaðir „sérfræðingar“ sem
birta staðlausa stafi án ábyrgðar.
Það getur reynist lítilli læknadeild eins og þeirri íslensku erf-
itt í framkvæmd að mæta umfangsmiklum breytingum vegna
takmarkaðra fjárráða og kennslukrafta. Þær áskoranir hafa verið
aðalverkefni deildarinnar á síðustu áratugum. Það sem þó hefur
reynst framkvæmanlegt hefur náðst með tveimur veigamiklum
breytingum á árunum 1987 og 2000 og einni minni (2004), auk
annarra endurbóta og fínstillingar.
Í dag er nám í læknadeild Háskóla Íslands 6 ára nám; 5 ára
kjarnanám með tveimur valmisserum, á 3. ári og 6. ári. Námið
hefst og því lýkur með tveimur umfangsmiklum prófum; inntöku-
prófi fyrir upphaf náms og því lýkur með stöðluðu bandarísku
prófi (Comprehensive Clinical Science Examination, CCSE). Námið
byggist á áralöngum hefðum en efni og efnistök hafa verið aðlöguð
nútímalæknisfræði og heilbrigðisþjónustu. Kennsla er fjölbreytt og
nemandinn þjálfaður á skipulegan hátt til að mæta nútímakröfum
til hans sem meðferðaraðila og fræðimanns, kennara og leiðtoga.
Framgangsmat byggir á margs konar prófum, símati og sérstöku
verkefnamati.
Markmið læknakennslu - læknadeild HÍ 2014
Við útskrift skulu læknakandídatar búa yfir nýjustu þekkingu í
læknisfræði, hafa tileinkað sér fagmannlega afstöðu til starfs síns
og sjúklinga sinna og hafa öðlast færni til að hagnýta þekkingu
sína til hagsbóta fyrir skjólstæðinga. Þeir skulu geta tekist á við
frekari þjálfun sem læknar og/eða vísindamenn með skipulagðri
leiðbeiningu og eftirliti og hafa ekki glatað neinum möguleikum
hvað varðar val á framhaldsnámi.
Aðdragandi breytingaskeiðs
Á níunda áratugnum hófst alþjóðleg umræða um ýmsar leiðir sem
gætu auðveldað læknadeildum að útskrifa „góða“ lækna. Raunar
var í þessu sambandi boðað hérlendis til vinnufundar með ýmsum
framámönnum í læknisfræði, fulltrúum ungra lækna, kennurum
og fleirum. Þar var spurt „Hvað er góður læknir?“ Það varð að
fella fundinn niður þar eð þar mættu einungis fulltrúar ungra
lækna og þótt það hafi vissulega verið gagnlegt að hlusta á þeirra
sjónarmið, þá hefði verið betra að fá skoðanir fleiri aðila á slíkum
fundi!
Í október og nóvember 1984 ritaði Ian C. Rondie frá Queen ś
University of Belfast (Department of Physiology) vikulega greinar
í Lancet um það sem hann kallaði „Clichés in Medical Education“
og í kjölfar þeirra urðu nokkrar umræður um þau sjónarmið sem
hann setti fram.
Í upphafi lýsti hann því vandamáli sem þá var þegar komið
upp; að þótt hann og hans kollegar hefðu kennt læknanemum
árum saman væru þeir ekki sérfræðingar í menntun eða kennslu.
Þótt þeir gætu ekki endilega útskýrt fræðin með kennslufræðilegri
rétthyggju, byggju þeir samt að hyggjuviti og reynslu og vissu
hvað væri praktískt og hvað væri að virka! Hann hafði áhyggjur af
því að umræðan sem þá var um læknakennslu gæti beinlínis verið
skaðleg, enda ekki ljóst að hve miklu leyti tillögur til úrbóta væru
settar fram til að bæta læknanám eða bara til að prófa og sanna
kenningar í kennslufræðum. Klisjur eins og:
- In an ideal world, medical education would be a totally integrated
and multidisciplinary experience
- Students should not be taught; it makes them mentally lazy. They
should discover their own areas and ignorance and respond app-
ropriately
- Medical students are getting too clever to be good doctors: they sho-
uld be selected for their common sense and compassion rather for
their intelligence
- Lessons are useless: no one remembers anything after the first
twenty minutes
Það er athyglisvert að enn þann dag í dag heyrir maður þessar
sömu klisjur, gjarnan frá fólki sem er að koma nýtt inn á sviðið.
Í umræðunni um hlutverk læknadeilda var lögð áhersla á
ábyrgð nemenda á eigin námi – hlutverk læknadeilda jafnaðist á
Þróun kennslu læknanema
á síðustu áratugum
Kristján Erlendsson
læknir
dósent – kennslustjóri læknadeildar HÍ,
yfirlæknir á vísinda- og þróunarsviði Landspítala
krerlend@landspitali.is
Victoza 6 mg/ml stungulyf, lausn í áfylltum lyfjapenna.
NovoNordisk. A 10 BX 07. SAMANTEKT Á EIGINLEIKUM LYFS – Styttur texti SPC
Innihaldslýsing: Einn ml af lausn inniheldur 6 mg af liraglútíði. Einn áfylltur lyfjapenni
inniheldur 18 mg af liraglútíði í 3 ml. Victoza er ætlað til meðferðar áÁbendingar:
fullorðnum með sykursýki af tegund 2 til að ná stjórn á blóðsykri: Í samsettri meðferð
með metformíni eða súlfónýlúrealyfi hjá sjúklingum með ófullnægjandi stjórn á
blóðsykri þrátt fyrir stærsta þolanlegan skammt af metformíni eða súlfónýlúrea einu
sér, eða í samsettri meðferð með metformíni og súlfónýlúrealyfi eða metformíni og
tíazólidíndíóni hjá sjúklingum sem hafa ófullnægjandi stjórn á blóðsykri þrátt fyrir
tveggja lyfja meðferð. Til að auka þolSkammtar og lyfjagjöf: Skammtar:
meltingarfæra er upphafsskammturinn 0,6 mg af liraglútíði á sólarhring. Eftir a.m.k.
viku á að auka skammtinn í 1,2 mg. Búast má við því að sumir sjúklingar hafi ávinning af
því að auka skammtinn úr 1,2 mg í 1,8 mg og með hliðsjón af klínískri svörun má auka
skammtinn í 1,8 mg eftir a.m.k. eina viku til að bæta blóðsykurstjórnun enn frekar. Ekki
er mælt með sólarhringsskömmtum sem eru stærri en 1,8 mg. Victoza má bæta við
metformín meðferð sem er þegar til staðar eða við samsetta meðferð með metformíni
og tíazólidíndíóni. Halda má áfram að gefa óbreyttan skammt af metformíni og
tíazólidíndíóni. Victoza má bæta við meðferð með súlfónýlúrealyfi sem er þegar til
staðar eða við samsetta meðferð með metformíni og súlfónýlúrealyfi. Þegar Victoza er
bætt við meðferð með súlfónýlúrealyfi má íhuga að minnka skammt súlfónýlúrealyfsins
til að draga úr hættu á blóðsykurslækkun. Ekki er nauðsynlegt að sjúklingur fylgist
sjálfur með blóðsykri til að stilla af skammtastærð Victoza. Við upphaf samsettrar
meðferðar með Victoza og súlfónýlúrealyfi gæti á hinn bóginn reynst nauðsynlegt að
sjúklingur fylgdist sjálfur með blóðsykri til að stilla af skammtastærð
súlfónýlúrealyfsins. Ekki er þörfSérstakir sjúklingahópar: Aldraðir sjúklingar (>65 ára):
á skammtaaðlögun vegna aldurs. Reynsla af meðferð er takmörkuð hjá sjúklingum sem
eru 75 ára. : Ekki er þörf á skammtaaðlögun hjá≥ Sjúklingar með skerta nýrnastarfsemi
sjúklingum með væga skerðingu á nýrnastarfsemi (kreatínínúthreinsun 60 90 ml/mín.).-
Mjög takmörkuð reynsla er af meðferð hjá sjúklingum með miðlungsmikla skerðingu á
nýrnastarfsemi (kreatínínúthreinsun 30 59 ml/mín.) og engin reynsla er af meðferð hjá-
sjúklingum með verulega skerðingu á nýnastarfsemi (kreatínínúthreinsun minni en 30
ml/mín.). Sem stendur er ekki hægt að mæla með notkun Victoza hjá sjúklingum með
miðlungsmikla eða verulega skerðingu á nýrnastarfsemi, þ.m.t. sjúklingum með
nýrnabilun á lokastigi. Reynsla af meðferð hjáSjúklingar með skerta lifrarstarfsemi:
sjúklingum með skerta lifrarstarfsemi, á hvaða stigi sem er, er of takmörkuð til að hægt
sé að mæla með notkun Victoza hjá sjúklingum með væga, miðlungsmikla eða verulega
skerðingu á lifrarstarfsemi. Ekki hefur verið sýnt fram á öryggi og verkun VictozaBörn:
hjá börnum og unglingum yngri en 18 ára. Engar upplýsingar liggja fyrir. Lyfjagjöf: Ekki
má gefa Victoza í bláæð eða í vöðva. Victoza á að gefa einu sinni á sólarhring hvenær
dagsins sem er, óháð máltíðum og það má gefa undir húð á kvið, læri eða upphandlegg.
Skipta má um stungustað og tímasetningu án þess að aðlaga skammta. Hins vegar er
mælt með því að gefa Victoza inndælingu á u.þ.b. sama tíma dags þegar búið er að
finna hentugasta tíma dagsins. Ofnæmi fyrir virka efninu eða einhverjuFrábendingar:
hjálparefnanna. Upplýsingar um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur
mikilvæg atriði má nálgast í sérlyfjaskrá – www.serlyfjaskra.is
Markaðsleyfishafi: Novo Nordisk A/S, Novo Allé, DK-2880 Bagsværd, Danmörk.
Umboðsaðili á Íslandi: Vistor hf., Hörgatúni 2, 210 Garðabær. Sími: 535-7000.
Textinn var síðast samþykktur í mars 2013. Ath. textinn er styttur. Sjá nánar undir
Lyfjaupplýsingar á vef Lyfjastofnunar: www.lyfjastofnun.is
Pakkningastærð(ir):Tveir pennar í pakka. Hver penni inniheldur 3 ml lausn með
6mg/ml. Hver penni er því 15 skammtar miðað við 1,2 mg/skammt eða 10 skammtar
miðað við 1,8mg/skammt.
Afgreiðslutilhögun (afgreiðsluflokkun): Verð (samþykkt hámarksverð, febrúarR.
2014): 6 mg/ml, 3ml x 2 pennar. Kr. 21.750,-
Greiðsluþátttaka sjúkratrygginga: O.
Sjá nánari upplýsingar á vef Lyfjaafgreiðslunefndar www.lgn.is
Heimildir: 1. 2.DSAM, type 2-diabetes - et metabolisk syndrom, Klinisk vejledning for almen praksis, 2012 Pratley RE et al. One year of Liraglutide treatment offers sustained and more
effective glycaemic control and weight reduction compared with sitagliptin, both in combination with metformin, in patients with type 2 diabetes: a randomised, parallel-group,
open-label trial. Int J Clin Pract 2011; 65(4):397-407
Inngrip snemma í sjúkdómsferlinu með árangursríkri blóðsykurstjórn
getur bætt fleiri góðum árum við lífið1
Victoza einu sinni á dag samhliða töflumeðferð leiðir til:®
marktækrar lækkunar á HbA1c2
marktæks þyngdartaps2
IS
/L
R
/ 0
6
1
3
/0
1
6
0