Tímarit Máls og menningar - 01.07.1957, Blaðsíða 26

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
hans útþrá og ást á fjarlægum löndum og
framandi þjóðum, er magnaðist um allan
helming þegar hann kynntist verkum Kipl-
ings, Conrads og Jacks Londons í Prince-
ton háskólanum. Þessir sömu höfundar
höfðu líka mótað upp að vissu marki lífs-
viðhorf eins vinar hans, námuverkfræðings
nokkurs, Stevens að nafni. Honum var tíð-
rætt um þá dýru málma og miklu fjársjóði,
sem væri enn víða að finna í jörðu og hann
þóttist sannfærður um að fjöll Honduras í
Mið-Ameríku hefðu enn miklar gnægðir
gulls að geyma. Hann bað vin sinn, Eugene,
að koma með sér og var það auðsótt
mál. Eugene sagði upp stöðu sinni, bað
föður sinn um farareyri og lagði af stað til
bitabeltisins með félaga sínum. Skömmu
fyrir brottförina kvæntist hann ungri stúlku,
Kathleen Jenkins. Iiún ól 0’ Neill barn, á
meðan hann dvaldist í Honduras. Ekki mun
sambúð þeirra hjóna hafa verið snurðu-
laus, því að þau skildu þremur árum síðar.
Stevens og 0’ Neill sigldu frá New York
í okt. 1909. í þá daga var Ilonduras enn svo
lítt kannað land, að ekki voru til landa-
bréf yfir stór svæði þess. Þótt þeir félagar
fengjust ekki við landmælingar, þá ferðuð-
ust þeir um slóðir, sem fáir hvítir menn
höfðu áður troðið. Þeir brutust áfram með
Indjánum og múlösnum til óbyggða, yfir
fjöll og stórfljót, þangað til þeir völdu sér
að lokum tjaldstað á bökkum djúprar,
straumharðrar ár inni í þykkni frumskógar-
ins, sex dagleiðir frá mannabyggðum og
þar hófu þeir gullleitina.
Þegar Eugene veiktist af mýrarköldu eftir
5 mánaða útilegu, var hann búinn að fá
sig svo saddan á frumskógalífinu og gull-
leitinni, að hann ákvað að leggja niður
reku og haka og halda heimleiðis. Stevens
þótti hvorki skynsamlegt né karlmannlegt
að leggja árar í bát að svo stöddu, og varð
einn eftir.
Hann hélt heimleiðis til Bandaríkjanna
vorið 1910. Hann hafði ekki fundið neitt
gull, en hann kom samt ekki heim með létt-
an mal, því að hann hafði öðlazt annað,
sem var honum fullt eins verðmætt, þ. e.
örngga þekkingu á eðli og einkennum
frumskóga í hitabeltinu. An þeirrar þekk-
ingar hefðu lýsingar hans á æði og örviln-
un Jónasar keisara, sem magnast æ meira
eftir því sem hann villist lengra inn í myrk-
viði frumskógarins, aldrei orðið jafnsann-
ar og ægilegar eins og raun ber vitni um.
Enda þótt 0’ Neill væri orðinn fullveðja
þegar hann kom heim til New York, var
hann samt enn óráðinn í því hvaða lífs-
starf hann ætlaði að leggja fyrir sig. Hon-
um hugkvæmdist ekki annað ráð en að
leita til föður síns og biðja liann að útvega
sér atvinnu. O’Neill náði leikflokki hans
í Saint Louis og var undir eins ráðinn
sem aðstoðarmaður leiksviðsstjóra, en var
það ekki nema að nafninu til, því að aðal-
starf hans var að fylgjast með því, að dyra-
vörðurinn á efri svölum hleypti engum
ókeypis inn. Ilann fylgdi flokknum frá St.
Louis til Boston, þar sem hann var gripinn
svo hamslausri útþrá, að hann réði sig á
norskt seglskip, sem var í förum á milli
Boston og Buenos Aires. lfann hrósaði
happi að fá þar skipsrúm, enda fannst hon-
um síðar þeir, sem aldrei höfðu siglt með
seglskipi, aldrei hafa í rauninni á sjó kom-
ið.
Siglingin til Buenos Aires tók tvo mán-
uði. O’Neill þvoði þiljur, lærði að stanga
kaðla og fella reiða, borðaði barðfisk og
skonrok og tók slíku ástfóstri við hafið, að
hann var í annarlegum rómantískum tengsl-
um við það, það sem eftir var ævinnar. Hon-
um þótti það blítt og óhemjulegt í senn. Það
vakti þráláta löngun í brjósti hans eftir ein-
liverju, sem ekki var unnt að höndla, og
þess vegna var löngun hans því sterkari og
rneira kveljandi. Það má líka með miklu
sanni segja, að þessi tilfinning sé grunn-
104