Morgunblaðið - 03.12.2014, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. DESEMBER 2014
Úr geimnum LANDSAT 8 gervitunglið frá NASA tók þessa mynd af eldsumbrotunum í Holu-
hrauni í gær. Samkvæmt myndinni ætti hraunið að vera nálægt 75,7 ferkílómetrar að flatar-
máli. Rannsóknahópur er að störfum við nýja hraunið og kemur það hópnum vel að fá yfirlits-
myndir sem sýna hvar breytinga er að vænta og hvar er heppilegast að safna sýnum.
Jarðvísindastofnun er í samstarfi við erlendar rannsóknastofnanir, meðal annars varðandi
rauntímavöktun með gervitunglamyndum. Búið er að forrita fjölmörg gervitungl þannig að
þau skanni alltaf eldstöðvarnar og nærliggjandi svæði. Snjóföl er farin að setjast á hraunið, ná-
lægt gígunum, en á öðrum stöðum, þar sem vind leggur af hrauninu, bráðnar snjórinn hratt.
NASA/USGS/Jarðvísindastofnun
Síðustu daga hafa
eftirfarandi spurningar
verið að vefjast fyrir
mér: Hvenær var það
ákveðið að Sjálfstæð-
isflokkurinn tæki að
sér að verja ríkisfyr-
irtæki á samkeppn-
ismarkaði sérstaklega?
Hvenær var tekin
ákvörðun um að
styrkja stöðu ríkisfyr-
irtækis á sama tíma og dreginn er
máttur úr einkafyrirtækjum? Er það
orðið hlutverk sjálfstæðismanna í
ríkisstjórn að auka enn frekar á
ójafnræðið og óréttlætið sem ríkir á
innlendum fjölmiðlamarkaði?
Einu svörin við þessum spurn-
ingum er að finna í samþykktum
landsfunda Sjálfstæðisflokksins en
þar segir meðal annars að flokkurinn
muni snúa „Íslandi af þeirri braut
sem núverandi stjórn (ríkisstjórn
Samfylkingar og Vinstri grænna,
innsk. höf.) hefur markað og ein-
kennist af tortryggni í garð frjáls
framtaks og atvinnulífsins í heild“.
Ítrekað er að grundvallarstefnan sé
„að frumkvæði einstaklingsins fái
notið sín samfara ábyrgð á eigin at-
höfnum“.
Orð hafa litla þýðingu ef …
Eyjólfur Konráð Jónsson (Eykon)
skilgreindi stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins í atvinnumálum ágætlega í ræðu
árið 1977. Þá líkt og nú sátu sjálf-
stæðismenn í ríkisstjórn með Fram-
sóknarflokki:
„Inntakið er meira frjálsræði,
minni ríkisafskipti, öflugra einka-
framtak, minni ríkisumsvif.“
Eykon taldi ástæðu
til að bæta við: „En þótt
það sé rétt, að orð séu
til alls fyrst, þá er hitt
líka rétt, að þau hafa
litla þýðingu, ef á fram-
kvæmdunum stendur.
Það hlýtur þess vegna
að vera hlutverk okkar,
sem til trúnaðarstarfa
höfum valist fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn og það
fólk sem hann fyllir, að
leitast við að mjaka
stefnumálum áleiðis.
Okkur er kannski ekki hægt að
draga til ábyrgðar, þótt okkur mis-
takist, en það er hægt að gera okkur
ábyrg fyrir því að hafa ekki gert það,
sem í okkar valdi stendur til að ná ár-
angri.“
Ádrepa Eykons varð mér hugleik-
inn þegar greint var frá því að ákveð-
ið hefði verið að framlög skattgreið-
enda til Ríkisútvarpsins skyldu
hækka um 182 milljónir króna á
komandi ári frá því sem upphaflega
var gert ráð fyrir í fjárlagafrum-
varpi. Á sama tíma og tekjur rík-
ismiðilsins eru auknar er höggvið í
knérunn einkarekinna fjölmiðla með
því að hækka virðisaukaskatt á
áskrifendur.
Dýpra í vasa skattgreiðenda
Ætlunin er að framlag skattgreið-
enda til ríkisfjölmiðilsins verði um
485 milljónum króna hærra á kom-
andi ári en á því síðasta. Þessi fjár-
hæð er litlu lægri en samanlagðar
fjárveitingar til sýslumannsembætta
á Suðurlandi, Suðurnesjum og á
Vesturlandi. (Þó má ætla að lög-
reglan sinni öryggishlutverki sínu
betur en ríkisfjölmiðillinn hefur gert
undanfarin ár.)
Í nefndaráliti meirihluta fjár-
laganefndar um fjárlagafrumvarp
komandi árs er dregin fram sú stað-
reynd að rekstrarvandi
Ríkisútvarpsins er krónískur. Eins
og svo oft áður er farið dýpra í vasa
skattgreiðenda til að greiða fyrir það
sem miður fer. Í stað þess að takast á
við vandann og leysa hann til fram-
búðar er gamalkunnug leiðin valin:
Að setja meiri fjármuni á bálið.
Alls hefur ríkissjóður afskrifað
skuldir ríkisfjölmiðilsins fyrir liðlega
tvö þúsund milljónir króna frá árinu
2006. Afskriftirnar áttu sér stað á
fjórum árum frá 2006 til 2009. Auk
þess fékk ríkismiðillinn 570 milljóna
króna aukafjárveitingu árið 2009
(um 716 milljónir á verðlagi fjárlaga
næsta árs) enda eigið fé uppurið.
Það er því með engum réttmætum
rökum hægt að halda því fram að
gengið hafi verið nærri rekstri Rík-
isútvarpsins frá því að opinbert
hlutafélag tók yfir reksturinn. Þvert
á móti. Fáar ef nokkrar opinberar
stofnanir eða ríkisfyrirtæki hafa not-
ið meiri velvilja og góðmennsku fjár-
veitingavaldsins en Ríkisútvarpið.
Ekkert ríkisfyrirtæki í samkeppn-
isrekstri hefur notið þess að skatt-
greiðendur hlaupi ítrekað undir
bagga. Um leið er samkeppnisstaða
á fjölmiðlamarkaði skekkt með al-
varlegum hætti.
Leysir lítinn vanda
Eitt er víst: Aukin framlög til Rík-
isútvarpsins á komandi ári leysa lít-
inn vanda. Erfiðleikarnar eru miklu
djúpstæðari. Á síðasta rekstrarári,
sem lauk í ágúst síðastliðnum, tapaði
félagið nær 340 milljónum króna,
rekstrarkostnaður hækkaði um rúm-
lega 400 milljónir á milli ára og hand-
bært fé frá rekstri var neikvætt um
174 milljónir. En það er ekki mikill
taprekstur á síðasta rekstrarári sem
veldur mestum áhyggjum. Eigna- og
skuldastaða fyrirtækisins er með
þeim hætti að veruleg hætta er á að
Ríkisútvarpið eigi í raun ekki fyrir
skuldum.
Frá 1. apríl 2007, þegar opinbert
hlutafélag tók til starfa, hefur eigið
fé Ríkisútvarpsins rýrnað um 497
milljónir króna, þrátt fyrir áð-
urnefndar afskriftir skulda. Þessu til
viðbótar hefur bókfært verð óefn-
islegra eigna (sýningarréttur að
mestu) hækkað um 1.056 milljónir. Í
lok ágúst voru óefnislegar eignir
bókfærðar fyrir 1.607 milljónir króna
eða rúmlega fjórfalt eigið fé. Til þess
að hægt sé að réttlæta slíka eig-
infærslu verður að liggja fyrir að
eignirnar muni skila tekjum sem
nema eignfærslunni að viðbættum
breytilegum kostnaði s.s. útsending-
arkostnaði. Að öðrum kosti ber að af-
skrifa eignirnar. Án óefnislegra
eigna er eiginfjárstaða Ríkisútvarps-
ins neikvæð um 1.226 milljónir
króna. Hvert raunverulegt verðmæti
eignanna reynist ræður því hvort
eigið fé er ofmetið eða ekki.
Saga til næsta bæjar
Einkaaðilum er ætlað að keppa við
ríkisfjölmiðilinn jafnt á markaði aug-
lýsinga sem og um hylli áhorfenda
og hlustenda. Það hefur lengi verið
ójafnt gefið og ætlun meirihluta
Alþingis er að auka óréttlætið enn
frekar á komandi ári. Það keppir
enginn við ríkisfyrirtæki sem fær
stærsta hluta tekna með lögþving-
uðum hætti og fær síðan reglulega
afskrifaðar skuldir og auka-
fjárveitingar. En þannig vilja tals-
menn ríkisfjölmiðlunar hafa hlut-
ina og þeir virðast eiga öfluga
samherja jafnt innan ríkisstjórnar
og stjórnarandstöðu.
„Rekstur ríkisins á fjölmiðlum
má ekki hamla frjálsri samkeppni
og raska rekstrargrundvelli ann-
arra fjölmiðla,“ segir meðal annars
í ályktun síðasta landsfundar
Sjálfstæðisflokksins. Eykon sagði
að orð væru til alls fyrst en benti á
að þau hefðu litla þýðingu ef þeim
væri ekki hrint í framkvæmd þeg-
ar tækifæri gefst. Mínum gamla
vini hefði hins vegar aldrei komið
til hugar að gengið yrði þvert á
orðin og gefin fyrirheit.
Í liðinni viku benti ég á að rík-
isstjórnin gæti ákveðið að „þvinga
okkur öll til að greiða meira“ til
Ríkisútvarpsins og bætti síðan við:
„Og það yrði saga til næsta bæj-
ar.“
Þessi orð voru skrifuð í þeirri
bjargföstu trú að brýning Eykons
um að gera það sem í „okkar valdi
stendur til að ná árangri“ væri of-
arlega í huga allra sem hafa að-
stöðu til vinna að framgangi
stefnumála Sjálfstæðisflokksins.
Sagan til næsta bæjar reyndist
því miður eiga við rök að styðjast.
Eftir Óla Björn
Kárason » Ádrepa Eykons varð
mér hugleikin þegar
greint var frá því að
ákveðið hefði verið að
framlög skattgreiðenda
til Ríkisútvarpsins
skyldu hækka.
Óli Björn Kárason
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokks.
Orð, framkvæmd og því miður sönn saga