Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Blaðsíða 116

að vísu ætíð einkennt skáldskap Gyrðis, en virð-
ist í svo knöppu formi (sagan er rétt um tvær
blaðsíður) vera venju fremur hált og erfitt að
festa á hendur. Það er sem höfundurinn reyni að
komast af með sem allra minnst efni og sem
allra fæsta bindivíra í sögunum til að koma
þessari sterku undiröldu til skila, hann reyni til
hins ýtrasta á þanþol formsins.
Hættan við slíkar vinnuaðferðir er að fíngerð-
ir strengirnir milli brotanna bresti og haldi ekki
lengur utan um þau. Hvörfín eru ekki sá þáttur
sem Gyrðir notar til að skipuleggja texta sinn,
og það hefur hann reyndar aldrei gert, en beitt
þess í stað öguðum stíl og vissri hrynjandi í
myndmáli. En í flestum sagnanna í Heykvísl og
gúmmískóm er enn frekar kreppt að þessum
þáttum. Hlutamergðin sem einkenndi svo mjög
ljóðabækumar Bak við maríuglerið (1985) og
Svartflug/Blindfugl (1986) sem og skáldsöguna
Gangandi íkorna (1987) hefur smám saman
verið skorin niður, flókin táknkerfi þessara
bóka hafa einfaldast. Jafnhliða þessari þróun til
einföldunar hefur stíll sagnanna orðið þjálli og
talmálskennari og andblær ljóðanna bjartari.
Þennan einfalda en fágaða blæ má glöggt sjá í
Ijóðinu „Hugleiðing í júlí“ (bls. 67):
Hvað skyldu vera mörg fiðrildi á
íslandi yfir sumartímann, þegar
öll strá eru setin í kvöldstill-
um og sindrar á vængi í iofti
í þessu ljóði sem og mörgum öðmm má sjá
svipaða afstöðu og í sögunum. Naumt form og
einfalt málfar þar sem haldreipið virðist þó
vanta, einhvern punkt sem lýkur upp myndinni.
Samþætting ólíkra hluta áórökrænan en agaðan
hátt, eins og sást í fyrri ljóðum Gyrðis, hefur
vikið fyrir allt að því barnalega einföldu ljóð-
máli sem líkt og sögumar virðist ekki „vera um
neitt“, af því að vanalega útgangspunkta vantar.
Héma virðist við fyrstu sýn sem strengur ein-
faldleikans bresti og eftir standi hol og tóm,
allur safi hafi verið kreistur úr ljóðinu.
En líkt og skáldskapur Gyrðis kemur að við-
fangsefnum sínum úr óvæntustu áttum verður
að taka á sig eilítinn krók til að rýna í ljóðin.
Hinar einföldu ljóðmyndir vekja um leið upp
hugmynd um „stemmningu“, persónubundna
upplifun skáldsins á náttúmnni og umhverfi
sínu sem sé uppspretta þeirra. Slík skynjun hef-
ur verið grunntónn vestrænnar ljóðagerðar frá
því á seinni hluta 18. aldar svo hún ætti ekki að
vera svo óskaplega nýstárleg, en einmitt það
frelsi sem hún veitir til sköpunar á eigin skáld-
heimi, eigin táknkerfum, hefur orðið drifkraftur
persónulegrar glímu módemískra jafnt sem síð-
módemfskra höfunda við hefð og tungumál. í
Vetraráformum um sumarferðalag virðist mér
sem Gyrðir hafi einmitt skyggnst um í skáld-
heirni sínum og fundið þar nýja uppsprettu sem
„stemmningarnar“ em sprottnar af, einskonar
dulhyggjuviðhorf til náttúmnnar sem einfald-
leiki ljóðanna tjáir. Þetta viðhorf er nátengt
austurlenskri ljóðgerð, bæði kínverskri en eink-
um þó japanskri, þar sem einfaldleiki og hvers-
dagslegt tungutak megnar að miðla flókinni og
margbreytilegri hugsun, eitt orð vekur upp
ótæmandi hugmyndatengsl. Þessi austræni
strengur verður enn ljósari þegar yfirbragð
„Hugleiðingar í júlí“ er athugað betur. Líkt og
japönsku skáldi tekst Gyrði að fanga andblæ
ákveðinnar árstíðar með einfaldri mynd fiðrild-
anna. Skynjun sumarsins er í forgmnninum en
hún verður hvorki flöt né klisjukennd vegna
sjónarhomsins sem dvelur á fiðrildunum og
þjappar myndinni saman utan um þau. Tungu-
takið er hversdagslegt en tóninn er upphafinn,
það er heiðríkja í textanum sem hrífur lesand-
ann með sér og skerpir skynjun þess hversdags-
lega. í Qölmörgum ljóðum bókarinnar er
andblær árstíðar eða umhverfis vakinn upp á
svipaðan hátt. Ljóð eins og „Ágústgaldur“ (68),
„Skammdegisblámi“ (6), „Júníljóð til bróður“
(24) og „Maímorgunljóð" (13) byggja öll á
þessum þræði. Af sama meiði virðast mér ein-
nig vera hinar fjölmörgu vísanir til „blámóðu-
landsins“ svo sem eins og ljóskerið sem „vekur
upp hugmynd / um kínverska fomöld“ (31),
ódýr „krús frá Kína“ (37), „tebaukar með /
dreymandi / japönskum konum / við tré“ (10)
106
TMM 1992:1