Tímarit Máls og menningar - 01.03.1997, Blaðsíða 129

RITDÓMAR
maðurinn sem við getum hringt í og
pantað til að slá grasið okkar, og tO-
fallandi rænt því sem honum er helgast
— án þess að hann taki eftir því. Ég held
að það sé engin tilviljun að þessi ungi
handverksmaður ræktar annarra manna
garða.
Gunnlöð er skáldið sem hefur allar
klær úti til að afla sér yrkisefna eða öllu
heldur yrkinga sem færa henni síðan
nóbelinn í aðra hönd. Arnar er fórnar-
lambið sem lætur nóbelinn og önnur
markmið af hendi rakna fyrir sakir
ístöðuleysis jafnskjótt og freistingin
vomir yfir honum. Alls ómeðvitað, að
sjálfsögðu. Við vitum ekki hvenær við
getum bæði sleppt og haldið.
Magni er næsta brjóstumkennanlegur ís-
lenskufræðingur sem finnur sér ekkert
faglegt viðfang enda eru fræðimennirnir
að verða búnir að tæma umfjöllun um
aðra fræðimenn og rit þeirra um enn
aðra fræðimenn um fræðin.
Á fáeinum hillusentimetrum gat
[Magni] skoðað síðustu árin í lífi sínu.
Lengst til vinstri voru bækur sem hann
skrifaði á námsárunum og næsta ára-
tuginn eftir útskrift. Fjögur bindi um
verk Péturs Jónssonar hins lands-
kunna bókmenntafræðings. Pétur
þessi hafði gert það að ævistarfi sínu að
skoða verk Árna Stefánssonar sem
rannsakaði manna mest ljóð róman-
tíska skáldsins Sigurðar Jónssonar.
Ljóðasafn Sigurðar stóð við hliðina á
bindunum fjórum, en það var ekki
nógu þylckt til að letur kæmist á kjöl-
inn. Magni hugsaði með sér að hann
þyrfti endilega að gefa sér tíma til að
lesa það einhvern daginn. (bls. 37-8)
Umfjöllunarefnið er fánýti fræðanna.
Starf fræðimannsins er að lesa, mynda sér
skoðun og tjá hana. Með góðu eða illu.
Og Magna lætur það ekki sérlega vel, er
búinn að missa af lestinni því að „yngri
menn voru búnir að panta sér flesta bita-
stæðustu [bókmenntafræðingana]“ (bls.
39) til rannsókna. Skáldverkin sjálf láta
þeir greinilega liggja óbætt hjá garði.
Strax skýst upp í hugann önnur saga
effir Þórarin Eldjárn, um skáldið Skúla
sem allir þekktu og lutu en sem hafði
aldrei látið annað berast frá sér en trú á
eigin getu. Óskrifuðu verldn dugðu til að
halda nafni hans á lofti. Þar er verið að
deila á það sama, að menn byggja skoðun
sína á skáldskap á skoðun sem næsti
maður trúði þeim fyrir, frekar en að lesa
verldn sjálf.
Magni er verklaus þangað til hann
leggst í málshætti. Eftir 10 ára þrotlausa
og hefðbundna rannsókn kemst hann að
því að hún er lítilsigld og óvísindaleg.
Sannleiksgildi málsháttanna kunni að
verða hrakið. Og þá tekur við æðisgengin
leit að sannleikanum sem endar auðvit-
að með ósköpum. „Hann fékk mann til
að standa á einum tindi Bláfjalla og ók
svo í töluverða fjarlægð og komst að því
að fjarlægðin gerir fjöllin blá en mennina
aftur á móti mjög litla en alls ekki mikla“
(bls. 42).
Sagan er ýkjukennd í raunsæi sínu og
sú sem mér fannst minnst til koma. Hug-
myndin er nothæf en útúrsnúningurinn
á málsháttunum gekk illa og leiddi huga
lesanda frekar að fjölda málshátta sem
ekld fengu inni. Af því að hugmyndin er
ekki alveg ný hefði meiri ferskleiki mátt
einkenna úrvinnsluna.
Ekki virðist líf Sigurðar í næstu sögu
neitt vænlegra. Hann er nauðahæfileika-
laus og hefur engan augljósan starfs- eða
lífsvilja heldur. Hann bara leggst niður
og sofnar út í eitt. Það eina sem vinir
hans (hvernig sem hann nú eignaðist þá)
sjá í stöðunni er að gera hann að skáldi!
Sú virðist alltaf vera þrautalendingin.
Enn er hér gert grín að skáldum, skáld-
gáfunni og þeim sem hennar njóta, les-
endum — þegar best lætur.
Ekki gengur þó andskotalaust að
kúvenda Sigurði því að illa nægir að
dubba hann upp með alpahúfu og halda
honum vakandi, penninn er jafn þurr.
TMM 1997:1
119