Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Blaðsíða 26

SIGRÚN SIGURÐARDÓTTIR
Þrátt fyrir að einsögufræðingar viðurkenni afstæði sannleikans og nýti
það sér til framdráttar þá er það vonin um að hægt sé að varpa ljósi á veru-
leika fortíðarinnar sem réttlætir starf þeirra svo lengi sem þeir eru meðvitað-
ir um að fortíðin verði að ráða hvaða mynd samræðurnar taka á sig. í þessari
hugmynd endurspeglast vissan um að fortíðin sé tilvistarleg staðreynd þótt
maðurinn geti ekki skilið hana nema út frá eigin forsendum og því sé það
ekki á valdi hans að alhæfa um hana. Þrátt fyrir að maðurinn fái aldrei sann-
að að fortíðin eða veruleikinn sé eitthvað annað en texti verður því ekki neit-
að að fortíðin er hluti af orðræðunni og því til innan hennar. Þar af leiðandi
getur maðurinn haldið uppi umræðum um fortíðina sem veruleika sem á sér
tilvist utan vitundar mannsins. Að sama skapi er erfitt að neita því að hug-
myndin um algildan sannleika er virk í orðræðu nútímans og er því sönn í
einhverjum skilningi, hvort sem menn álíta þann sannleika vera almennt
viðurkennda blekkingu eða eitthvað annað. Þar sem sagnfræðingurinn
vinnur innan orðræðukerfisins getur hann talað um sannleikann og fortíð-
ina sem staðreyndir; staðreyndir sem ómögulegt er að draga upp fullkomna
mynd af þar sem orðræðan gerir ráð fyrir að fortíðin og sannleikurinn séu
fyrirbæri sem eigi sér tilvist utan vitundar mannsins. Ef við gerum ráð fyrir
að sannleikur fortíðarinnar sé fortíðarveruleikinn sjálfur er ljóst að heimild-
ir fortíðarinnar fela í sér einhvern sannleika um þennan veruleika. Sannleik-
ur sagnfræðingsins er tilbrigði við fortíðina sjálfa og er því í tengslum við
þann sannleika sem fólst í veruleika hennar.
Aftanmálsgreinar
1 Milan Kundera: „Heimur án þagnar.“ Friðrik Rafhsson þýddi. Lesbók Morgunblaðsins, 1.
nóvember 1997.
2 Friedrich Nietzsche: Handan góðs og ills: Forleikur að heimspekiframtíðar. Arthúr Björgvin
Bollason og Þröstur Ásmundsson þýddu. Reykjavík, 1994, bls. 103-106.
3 Sjá umfjöllun Vilhjálms Árnasonar: „Er maðurinn frjáls?“ Skírnir 170 (1996, vor), bls.
172-180.
4 Jacques Derrida: „Vofa gengur nú ljósum logum um heiminn — vofa Marx!: Viðtal við
Jacques Derrida.“ Torfi H. Tulinius og Friðrik Rafnsson þýddu. TímaritMáls ogmenningar
55 (1994: 2), bls. 73.
5 Sjá til dæmis Jacques Derrida: „Formgerð, tákn og leikur í orðræðu mannvísindanna.“
Garðar Baldvinsson þýddi. Spor í bókmenntafrœði 20. aldar: Frá Shklovskíj til Foucault.
Fræðirit Bókmenntafr æðistofnunar 7. Garðar Baldvinsson, Kristín Birgisdóttir og Kristín
Viðarsdóttir ritstýrðu. Reykjavík 1991, bls. 129-152; Héléne Cixous: „Sorties." Modern
Criticism and Theory: A Reader. David Lodge ritstýrði. London, 1996, bls. 287-293 og Ást-
ráður Eysteinsson: „Hvað er póstmódernismi?" Tímarit Máls og menningar 49 (1988:3),
bls. 430.
6 Sjá til dæmis John D. Caputo: Deconstruction in a nutshell: A conversation with Jacques
Derrida, bls. 5-6 og Michel Foucault: „Skipan orðræðunnar." Gunnar Harðarson þýddi.
Spor í bókmenntafrœði 20. aldar: Frá Shklovskíj til Foucault. Fræðirit Bókmenntafræði-
24
www.mm.ts
TMM 1999:3