Peningamál - 01.02.2001, Blaðsíða 3

verði meiri en hér er reiknað með. Verðbólga yrði þá
minni en spáð er á næstunni en myndi sækja í sig
veðrið síðar. Á móti kemur að mikil spenna á vöru-
og vinnumarkaði gæti enn brotist út í aukinni verð-
bólgu. Að gefnu óbreyttu gengi hafa verðlagshorfur
fyrir árið 2002 batnað nokkuð frá því í nóvember og
er nú spáð 2,7% verðbólgu frá upphafi til loka þess
árs. Forsenda þess er að ofþensla hjaðni þegar líður á
þetta ár.
Seðlabankinn telur að enn sem komið er séu ekki
forsendur til að slaka á aðhaldi í peningamálum.
Fyrir því eru tvær ástæður. Í fyrsta lagi, eins og nánar
er rökstutt í næstu grein, hafa enn ekki komið fram
ótvíræðar vísbendingar um að ofþenslan sé tekin að
hjaðna. Í öðru lagi er hugsanlegt að lækkun stýri-
vaxta bankans myndi við núverandi aðstæður stuðla
að frekari lækkun á gengi krónunnar og færa það
óþægilega nærri vikmörkunum.
Eins og áður hefur komið fram er það skoðun
Seðlabankans að hinn mikli viðskiptahalli sem nú er
til staðar feli annars vegar í sér vísbendingu um of-
þensluna í þjóðarbúskapnum og hins vegar áhættu
fyrir stöðugleika gengis og fjármálakerfis. Helsta
viðfangsefni íslenskrar efnahagsstjórnar um þessar
mundir er því að vinna bug á ofþenslunni sem er
ástæða viðskiptahallans. Jafnvel þótt hátt raungengi
sé ekki meginorsök viðskiptahallans gætu afleiðingar
hans eigi að síður orðið ótímabær lækkun á gengi
krónunnar og meiri verðbólga en æskilegt er. Miklar
gengisbreytingar, sem oft eru fylgifiskur óhóflegs
viðskiptahalla, geta grafið undan stöðugleika fjár-
málakerfisins. Það var meðal annars álit sendi-
nefndar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sem birt var í
janúar og er að finna í þessu hefti Peningamála.
Sem fyrr segir telur Seðlabankinn ekki að hækk-
un raungengis hafi verið meginorsök viðskiptahall-
ans. Raungengið hækkaði mun minna í þeirri upp-
sveiflu sem er að renna sitt skeið en alla jafna í upp-
sveiflum síðustu áratuga og er nú, eftir umtalsverða
lækkun frá síðastliðnu vori, komið niður í 20 ára
sögulegt meðaltal. Mikill viðskiptahalli nú er að
nokkru leyti ráðgáta í ljósi mikils afgangs á ríkis-
sjóði. Orsaka hans er líklega fyrst og fremst að leita í
þeim þáttum sem kynt hafa undir vexti eftirspurnar
og dregið úr sparnaðarhneigð. Óhófleg útlánaaukn-
ing sem fjármögnuð var að verulegu leyti með er-
lendu lánsfé á þar stóran hlut að máli. Verði gripið til
aðgerða á komandi mánuðum og misserum sem bein-
ast að rótum viðskiptahallans með því að stuðla að
meiri þjóðhagslegum sparnaði, draga úr þjóðarút-
gjöldum, minnka spennu á vinnumarkaði og slá á út-
lánaþenslu má koma í veg fyrir frekari gengislækk-
un.
Í áliti sendinefndar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er
lagt til að formleg vikmörk gengisstefnunnar verði
afnumin, beint verðbólgumarkmið verði grundvöllur
peningastefnunnar og að Seðlabankinn fái fullt sjálf-
stæði til að beita tækjum sínum til að vinna að því
markmiði. Seðlabankinn hefur kannað þennan kost
gaumgæfilega um nokkurt skeið og skrifað hefur ver-
ið um verðbólgumarkmið í ritum hans. Bankinn telur
margt mæla með því að tekið verði upp verðbólgu-
markmið. Það yrði rökrétt framhald af þróun í átt til
sveigjanlegri gengisstefnu og aukinnar áherslu á
verðstöðugleika, sem hófst árið 1995 með víkkun
vikmarka gengisstefnunnar. Ákvörðun hefur ekki
verið tekin um að stíga þetta skref og hún myndi í
öllu falli eiga sér aðdraganda. Leggja verður
áherslu á að verði tekið upp verðbólgumarkmið er
ekki gefið að gengið fari í kjölfarið út fyrir núverandi
vikmörk. Í opnu hagkerfi hefur gengið sterk áhrif á
verðlag. Peningastefnan myndi af þeirri ástæðu eftir
sem áður þurfa að taka tillit til gengisþróunarinnar.
Hugsanlegar breytingar á ramma peningastefnunnar
hafa heldur engin áhrif á það mat á stöðu gengisins
sem greint var frá hér að framan. Markaðsaðilar hafa
því fulla ástæðu til að taka á næstunni mið af núver-
andi vikmörkum gengisstefnunnar.
Seðlabankinn telur tvímælalaust þörf á aðhalds-
samri stefnu í peningamálum enn um sinn til að halda
aftur af verðbólgu. Einnig telur bankinn brýnt að hér
dragi úr almennri eftirspurn svo viðskiptahalli ógni
ekki í senn verðstöðugleika og fjármálastöðugleika.
2 PENINGAMÁL 2001/1