Skírnir - 01.01.1961, Síða 36
34
Einar Laxness
Skímir
Víðar var reynt að efna til slíkra samtaka, þótt þau reynd-
ust talsvert minni í sniðum en meðal vestanmanna. En allir
áttu þessir þjóðmálafundir beinan þátt í að örva áhuga manna
á hagsmunamálum ættjarðarinnar og ekki sízt koma þeim
til skilnings á gildi samtakanna fyrir þjóðfrelsisharáttuna.
Var hér líka unnið í fullu samræmi við stefnu Jóns Sigurðs-
sonar.
Jón Sigurðsson kom síðla til Alþingis 1849 fyrir þær sakir,
að skip hans hreppti tvívegis mikinn mótbyr. En þrátt fyrir
það lét meirihluti þingsins uppi, hvern hug hann bar til
Jóns um forystu alla, er hér var komið, með því að kjósa
hann til forseta þingsins, þó að fjarstaddur væri. Þar með
var í fyrsta sinn horfið frá þeirri reglu, er fram að þeim
tíma hafði tíðkazt með kosningu roskins embættismanns af
gamla skólanum í þetta virðingarembætti. Hér var nú hinn
próflausi og embættislausi stjórnmálamaður og þjóðfrelsis-
leiðtogi kominn í þann sessinn, er hann síðan skipaði á
hverju þingi, sem hann sat, til æviloka, — að einu Alþingi
og þjóðfundi undanskildum, en þar komu sérstakar ástæður til.
Merkasta mál þingsins 1849 var frumvarp til kosningalaga
fyrir komandi þjóðfund. Fékkst þar framgengt hinum frjáls-
ustu atriðum, i fullu samræmi við þær óskir, er frambornar
voru meðal menntamanna á árunum 1840—45: Þjóðkjörnir
fulltrúar 40, kosnir af körlum 30 ára eða eldri og ekki voru
hjú, lausamenn eða sveitarómagar. — Þegar Jón Sigurðsson
sleit þessu þingi, lét hann svo um mælt í ræðu sinni, að nú
mundi lokið síðasta ráðgjafarþinginu og nýtt þjóðþing, lög-
gjafarþing, verða á stofn sett að loknum þjóðfundi. Svo mikil
var bjartsýnin, sem ríkti. En allt fór þetta á aðra lund og verri
en vænzt var á umræddum árum.
Þjóðfundinum, sem landsmenn höfðu gert ráð fyrir, að
haldinn yrði sumarið 1850, var það vor frestað þar til 5. júlí
1851. Munu þar mestu hafa ráðið erfiðleikar Dana sakir Slés-
víkurstyrjaldarinnar, en lyktir hennar drógust á langinn.
Enn fremur virðast Danir hafa verið mjög uggandi um upp-
reisnarástand á Islandi. Kosningar til fundarins fóru að mestu
fram á árinu 1850. Þótt furðulegt megi þykja, var Jón Sig-