Skírnir - 01.01.1961, Blaðsíða 91
Skírnir
Um ákvæðaskáld
89
ur sinn fram á 20. öld, og veit ég að minnsta kosti um fjögur,
sem lifa enn góðu lífi.
Búast má við, að sú skipting milli alda hefði orðið öðruvísi,
ef menn hefðu fyrr tekið upp á því að halda ákvæðasögnum
til haga. Kraftaskáldin frá 17. og 18. öld eru flest merkismenn
og fræg skáld, sem aðrar sagnir hafa líka gengið um, þar sem
mergðin af kraftaskáldum frá 19. öld eru hagyrðingar, sem
lítið hafa gert sér til frægðar nema að yrkja ákvæðavísur.
Margt af þessu hefði nú verið týnt, ef því hefði ekki verið safn-
að. Er því líklega ekki f jarri sanni, eins og Einar Ólafur Sveins-
son prófessor orðar það í bók sinni IJm íslenzkar þjóðsögur, að
17. og 18. öldin hafi verið „gullöld kraftaskáldanna.“
Enn er unnt að grafa upp nokkra vitneskju um, hvers konar
sagnir hafa gengið á 16. öld, auk þess sem vitað er um Hall
Magnússon og Þórð á Strjúgi. Ekki er um auðugan garð að
gresja, en þó má fátt eitt til tína.
1 Qualiscunque Descriptio Islandiœ, latínuriti frá því um
1600, segir, að á Islandi hafi verið til menn, er gátu kveðið
þunga og kynlega sjúkdóma á fólk, en „slík dæmi eru fátíð og
engin frá vorum dögum.“ Þetta virðist benda til þess, að lítið
hafi kveðið að kraftaskáldum á 16. öld. En þó má ekki leggja
allt of mikið upp úr þessu, þar sem Qualiscunque Descriptio er
rit ætlað útlendingum og höfundur þess guðfræðingur — eins
og dr. Jakob Benediktsson hefur sannað: Oddur Einarsson, síð-
ar biskup. Er því ekki nema von, að liann láti lítið yfir krafta-
skáldunum.
Dálítið fjölskrúðugri er kaflinn um ákvæðaskáld í fslands-
lýsingu Resens, er hann byggir á týndu riti eftir Gísla Vigfús-
son, líklega skrifuðu um 1667, en sumt af því, sem hann getur
um, á að hafa gerzt fyrr. Kaflinn er svona lauslega þýddur:
„Gísli Vigfússon segir í Liber Spectrorum, sem ég hef áður
nefnt, að Jón Gíslason, íslenzkur piltur, hafi drepið ref með
kvæði.“ (Hér getur verið um svipaða sögu að ræða og um séra
Hallgrím og tófuna, en gæti líka hugsazt, að hér sé átt við
tófustefnu).
„Eins hafa tveir menn kveðizt á með bölbænum í ljóðum,
þannig að annar hafi orðið líkþrár og hinn ævinlega auðnu-