Skírnir - 01.01.1983, Side 134

128 VILHJÁLMUR ÁRNASON SKIRNIR
rétt hjá Hume — og reyndar hjá Aristótelesi líka — að það er
bersýnilega fráleitt að tala um siðræna skynsemi mannsins án
samspils hennar við tilfinningalífið, en það er að sama skapi
tómt mál að tala um ástríður manna og tilfinningar úr tengslum
við þann vef merkingar sem spunninn er í félagslífi manna. Sú
sammannlega og samfélagslega merkingarheild, sem hver og einn
lifir og hrærist í, er hvorki huglæg né hlutlæg í hefðbundnum
skilningi þessara hugtaka, hún verður hvorki smættuð niður í
gildi hlutanna í sjálfum sér, algerlega óháð vitund okkar um slík
gildi, né niður í einstaklingsbundnar skoðanir eða tilfinningaleg
viðbrögð. Hinn siðferðilegi veruleiki merkingar og verðmæta er
skapaður af mannlegri starfsemi í heild, en um leið þiggur hver
einstök athöfn manna af honum merkingu sína og gildi. Þessum
veruleika merkingar er miðlað til okkar í tungumálinu og af
þessurn sjónarhóli séð mætti allt eins segja að málið tali okkur
eins og að við tölum það. Það er ekki einstaklingnum í sjálfs-
vald sett að ákveða hverju sinni hvað er rétt og gott; leikreglur
siðferðisins hafa þegar verið lagðar niður áður en einstakling-
urinn kemur á vettvang, þótt hann verði alltaf að beita þeim
í aðstæðunum hverju sinni.
í langri sögu siðfræðinnar hefur sennilega enginn gert gagn-
virku samspili aðstæðubundinnar breytni og hefðbundins sið-
ferðilegs veruleika — hins einstaka og hins almenna — jafngóð
skil og Aristóteles. Sú lýsing er um margt sígild og hefur því
staðið af sér allar einstakar deilur um hluthyggju og hughyggju
verðmæta eða um endanlega réttlætingu siðgæðishugmynda.
Þetta er vegna þess að Aristóteles lagði megináherslu á að sýna
hvernig siðferðilegu lífi er lifað í reynd, án þess að missa sjónar
af því markmiði siðfræðinnar að leiðbeina mönnum inn á hinn
gullna meðalveg dyggðarinnar. Sú siðfræði samtímans sem ein-
beitir sér að greiningu á röksambandi siðferðilegra hugtaka gæti
því margt af honum lært. Það er þó því miður til marks um
hnignun greinarinnar á þessum síðustu og verstu tímum að á
þennan höfund siðfræðinnar er ekki minnst einu orði í þeirri
bók sem hér hefur verið til umræðu.