Skírnir - 01.09.1993, Blaðsíða 170
472
SIGURÐUR A. MAGNÚSSON
SKÍRNIR
heyrist á henni. / Þeir sem bölva deginum formæli henni“ (3:6-8).
„Hví gefur Guð ljós hinum þjáðu / og líf hinum sorgbitnu? /
þeim sem þrá dauðann, en hann kemur ekki“ (3:20-21).
Þessi tilfinning fyrir hörmulegum aðstæðum mannsins í ver-
öldinni gengur sem rauður þráður gegnum Prómeþeif einsog
rekja má með tilvitnunum, svosem: „Ó, að hann hefði hrundið
mér / í hyldýpis myrkur Tartarosar, / þar sem þá dauðu hýsir
Hades, / hneppt mig af grimmd í órofsfjötra / þar sem hvorki
mín hörmung fengi / helgar vættir né aðra glatt! En kvöl mín er
vindum að gráu gamni, / grimmum fjendum til unaðar“ (152-
159).
Lengi framanaf er sama tilfinning ráðandi í Jobsbók, en víkur
síðan smátt og smátt fyrir ótta og klökkva. „Ég vildi að Guði
þóknaðist að merja mig sundur, / rétta út höndina og skera lífs-
þráð minn sundur!“ (6:9). „Svo að ég kýs heldur að kafna, / held-
ur að deyja en að vera slík beinagrind" (7:15). „Hvers vegna út-
leiddir þú mig þá af móðurlífi? / Eg hefði átt að deyja, áður en
nokkurt auga leit mig!“ (10:18). „Maðurinn, af konu fæddur, /
lifir stutta stund og mettast órósemi" (14:1). „Jörð, hyl þú eigi
blóð mitt, / og kvein mitt finni engan hvíldarstað!“ (16:18).
Samhliða þessari innsýn í tilgangsleysi tilverunnar og mann-
legrar viðleitni kemur fram hjá báðum mönnum ákveðinn þótti
eða ögrandi virðingarleysi gagnvart æðri máttarvöldum. Pró-
meþeifur (við Hermes): „Með sanni vita skaltu að ekki skipti ég /
á mínu sára böli og þinni þrælavist" (966-967). Job: „En ég hefi
vit eins og þér, / ekki stend ég yður að baki, / og hver er sá, er
eigi viti slíkt?“ (12:3). „En ég vil tala til hins Almáttka / og mig
langar til að þreyta málsókn við Guð“ (13:3).
Meðþví Prómeþeifur og Job gnæfa yfir umhverfi sitt, eru í
senn utan- og ofanvið fjöldann, finna þeir báðir fyrir skilnings-
leysi og fyrirlitningu þeirra sem horfa uppá þá þjást. Prómeþeif-
ur: „En kvöl mín er vindum að gráu gamni, / grimmum fjendum
til unaðar“ (158-159). Job: „Hann hefir gjört mig að orðskviði
meðal manna, / og ég verð að láta hrækja í andlit mitt“ (17:6).
„Jafnvel börnin fyrirlíta mig, / standi ég upp, spotta þau mig“
(19:18).