Skírnir - 01.09.1993, Blaðsíða 191

SKÍRNIR
VÍTISLOGAR SJÓNVARPSINS
493
athugun. Tæknin er bæði búin til og notuð af manninum og því
er frekar ráð að líta á hugmyndir mannsins um tæknina og hvern-
ig hann notar hana, í stað þess að gera „almenningi“ upp skoðanir
og athafnir í tengslum við hana eins og Postman gerir. A öðrum
stundum má skilja Postman þannig að kenna megi efni sjónvarps-
ins um að áhorfandinn verði nánast örvita og örmagna; þ.e.a.s. að
sjónvarpið sé á valdi fjármagnsins og svari kröfum þess um gróða
með því að færa fólki svokallað skemmtiefni. Auðvitað má þetta
vera rétt, en það sama gildir um bókaútgáfu, sem Islendingar
þekkja vel og ekki bara í lélegu bókbandi. Fjármagnið leitar gróð-
ans þar sem hann er að finna, en ég hafna því að allt efni, hvort
heldur sem það finnst í bókum eða í sjónvarpi, sem menn græða á
peninga sé óhollt fyrir fólk, líkama þess og vitundarlíf. Þessar
kenningar eru rangar og standast ekki frekari skoðun. Til þess
benda rannsóknir á sjónvarpi og áhorfendum þess. Helsti galli
bókar Postmans er sá að hún byggir ekki á raunverulegum rann-
sóknum á bandarísku samfélagi. Þess í stað sitjum við uppi með
einfalda tæknisögu og órökstuddar fullyrðingar um áhrif sjón-
varpsins á líf og vitund áhorfandans.18
Ég hef nú staldrað við nokkur atriði í spámannshugleiðingum
Neils Postman og Sigurðar A. Magnússonar, og tel mig hafa sýnt
fram á að lýsing þeirra á sjónvarpi og afleiðingum þess er svo vill-
andi að hún má kallast röng. Ég tel sýnt að sá grundvöllur sem
Postman byggir kenningu sína á sé veikur. Hin einfalda raun-
hyggja hans ber ekki þá miklu og skelfilegu byggingu sem hann
vill reisa. Þessa sér svo stað í því að oft er sem Postman sé sjálfum
ekki ljóst hvað það er sem hann vill segja. Fyrir vikið sést honum
yfir þau atriði sem skipta mestu í þessu sambandi, samfélagið og
18 Neil Postman virðist mjög erfitt að gera upp hug sinn um það hvort það sé
stjórn fjármagnsins á sjónvarpsefninu eða tæknin sem valdi því að efni sjón-
varpsins sé eins mannskemmandi og hann vill vera láta. I tilefni af því hefur
hann skrifað tvær bækur eftir að hann lauk við þá sem hér um ræðir. Sú bók
þar sem fjármagnið ræður ferðinni nefnist How to Watch TV News (New
York 1992). Bókin þar sem tæknin er að taka völdin og „mennskuna" frá
manninum nefnist Technopoly: The Surrender of Culture to Technology (New
York 1992).