Jökull - 01.12.1955, Síða 36

Sýnir eftirfarandi
vatnið bar fram:
tafla aurmagn, (silt), sem
ú rt
Th 'S
riS 'Cýj
4J Q 'O 'rá c/> co € ■©s 0 2 %0 5- 0 ÖJD 2 Ö
ÖJD <0 S kj C C
Q Q < 5-1 ^ bc '■2 1°
12. júií 5,5 80 = 440
13. — 6,2 160 = 990
14. — 7,0 208 = 1460
15. — 7,7 320 = 2460
16. — 8,2 440 — 3600
17. — 8,8 680 = 5980
18. — 9,5 820 — 7800
19. — 9,4 400 — 3760
20. — 9,0 120 = 1080
■31 -- 5,0 272 = 1360
28930x10° kg
Þ. e. a. s. um 29 milljónir tonna.
Til samanburðar mætti geta þess, að í Skeiðar-
árhlaupinu 1938, sem var stórhlaup, reyndist
aurburður vera 14,9 gr/lít, þegar hlaupið
var í hámarki, en 9,6 gr/lít., undir lok lilaupsins
(S. Thorarinsson: Hoffellsjökull. Geogr. Ann.
1939, bls. 211).
Eðlisþungi efnisins var 2,2, rúmtakið því um
13x10° m3, en það jafngildir tening með 236
metra hliðum, og sést þannig bezt, hvílíkt ógnar-
magn af leir og sandi hlaupið hefur flutt fram.
Hér eru þó ekki öll kurl komin til grafar.
Nokkuð var auk þessa uppleyst í vatninu:
Klór (Cl) .........:.............. 0 mg/1
Brennisteinsvetni (HoS)............... 0 —
Sulfit (S03).......................... 0 -
Súlfat (SOr -r- 4-)................ 18,1 —
Fluor (F -H) ....................... 0,3 —
Klorid (C1 -t-) .................... 8,7 -
Járn (Fe) .......................... 9,5 —
Kísilsýra (Si O2).................. 57,2 —
Kalsíum (Ca + +) .................. 60,9 —
Magníum (Mg + +) .............. 15,6 —
Ýmis önnur efni ............... 217,7 —
Þurrefni alls: 388,0 mg/1
Vatnssýnishornin, sem voru efnagreind, voru
frá 16.—19. júlí og sé reiknað með sama magni
uppleystra efna pr. lítra út allt hlaupið fæst 388
g/m3 x 3,5 x 109 = 1360 x 10° kg. Heildarmagn
fastra efna og uppleystra, sem lilaupið bar fram,
var því röskar 30 milljónir tonna.
í ofangreindum sýnishornum úr hlaupinu
1938 var magn uppleystra efna 348 mg/1 og
304 mg/1.
Vatnssýnishornin voru tekin uppi við Jökul-
fell, en þar voru svo mikil iðuköst og ólga, að
ætla má, að aurinn hafi verið vel hrærður upp.
Sýnishornin voru tekin um li/2 m frá landi, og
þar var straumhraðinn 5—8 m/s, þ. e. a. s. til
muna meiri en innstreymishraðinn til sýnis-
hornaflöskunnar.
Nokkur hluti sýnishornanna var geymdur í
flöskum, og þótt þær væru loftþéttar, var ekki
unnt að ákvarða magn lofttegunda þeirra, er
streymdu upp frá hlaupvatninu.
Það orkar vart tvímælis að auk þeirra 30 x 10°
tonna, sem að framan er getið, mun mikið magn
af sandi, möl og hnullungagrjóti hafa skriðið
og oltið eftir botninum. En um stærð þess verð-
ur ekkert sagt hér.
Þetta Skeiðarárhlaup rann til hafs án þess að
tækist að ákveða brennisteinssambönd þau er
ollu hinni megnu jöklafýlu, sem varð vart allt
austur á Djúpavog og vestur til Þingeyrar. Hún
banaði ýmsum tegundum fugla í Morsárdal,
gróður sölnaði í námunda við aurana (Sjá
Jökul, 4. ár), og torfa af silungatittum, sem
hélt sig í tærum bergvatnslæk inni í Morsárdal,
lá dauð á botni hans hinn 19. júlí, án þess að
jökulvatn hefði náð að ganga upp í pollinn.
Byrjunarathuganir með litargreiningu (color-
imetric analysis) hafa verið gerðar á henni
síðar á öðrum stað, og þær sýna það eitt, að
nefið er nákvæmasta mælitækið og lyktin er tölu-
vert sterk, þótt magnið af ióninni S -t- -t- sé að-
eins 0,03 mg/litra. Minna magn af ióninni.
S -j- -7- í vatninu verður ekki ákveðin með litar-
greiningu. Þetta er samkv. athugunum G. Böð-
varssonar verkfræðings á efnainnihaldi Jökulsár
á Sólheimasandi.
Var nú þetta Skeiðarárhlaup stórt eða lítið?
Stórhlaup getur merkt tvennt: Fyrst og fremst
munu það hafa verið kölluð stórhlaup, þegar
mikið vatn ruddist fram á skömmum tíma, ein-
um degi eða svo, með miklum jakaburði og
. straunrofsa. Hlaup, sem fara sér hægar, en taka
lengri tíma, geta þó flutt eins mikið eða meira
vatnsmagn og talizt með réttu stórhlaup í þeirn
34