Jökull - 01.12.1984, Blaðsíða 168

1983 Hlaup nr. 18, 29. sept.-14.okt. Hlaupið
hófst hjá Skaftárdal (vhm 70) kl. 20 hinn
29. sept. Hið næsta Skaftá mátti merkja
jöklafýlu af vatninu, en hún var ekki
stæk. Rennsli hlaupvatns var um 150 m3/s
þegar það var í hámarki á fjórða degi.
Hlaupið stóð til 14. sept. Hlaupvatn alls
105 Gl. Eftir heimildum Odds Sigurðsson
jarðfræðings kom hlaupið úr „Vestara-
ketilsiginu". Athuga ber að eitt lítið ket-
ilsig er nokkru vestar. Þau liggja öli þrjú á
nær beinni línu.
Súluhlaup / Grœnalónshlaup
1981 Hinn 10. júlí kom hlaup í Súlu 750 m3/s.
Hlaupið var óreglulegt, stöðugt að minnka
og vaxa. Það var lítið og virtist haga sér
svipað og hlaupið 1977.
1982 Ekkert hlaup.
1983 Hinn 16. ágúst um kl. 12 var ljóst að vöxtur
var kominn í Súlu við Súlubrú. Hlaupið
náði hámarki kl. 6 hinn 17. Rennslið var þá
2200 m3/s. í hámarkinu var vatn undir allri
brúnni. Mesta dýpi 300 metra frá vestur-
landi var 4,9 m og náði vatn þá 1 m upp
fyrir sökkul.
Aðalhlaupvatnið kom undan jökli fast
upp við Eystrafjall. Þar var þurrt aftur þeg-
ar hlaupið var um garð gengið. Lítilsháttar
brotnaði þarna úr jökulröndinni og flutti
hlaupvatnið jaka vestur undir Lómagnúp.
Stærstu jakar sem bárust niður að brú voru
hnöttóttir kubbar 1,3 — 1,7 m að þvermáli.
Súla kemur undan jökli fáeinum kíló-
metrum frá Eystrafjalli og hefur haldið sig
þar um all mörg ár. Þar var drjúgur vöxtur í
hlaupinu en engin breyting. Hlaupið náði
ekki til Gígju. Hlaupinu var lokið 18. ágúst
kl. 6, en hegðun Súlu út ágúst og september
var slík að ætla verður að sírennsli hafi
verið úr Grænalóni.
Skeiðará / Grímsvatnahlaup
Grímsvötn hlupu í september 1976 eins og lesa
má um í Jökli 26. árgangi.
1982 Hinn 28. janúar hófst Skeiðarárhlaup. Lið-
in voru 5 ár og 4 mánuðir frá síðasta hlaupi.
Hlaupið hófst rúmlega hálfu ári fyrr en
búist var við. Ragnar í Skaftafelli gerði
aðvart um að hlaup væri að hefjast. At-
burðarásin var sú sama og í undangengnum
hlaupum, rennslið óx afar hægt fyrstu dag-
ana. Þetta var annað hlaupið, sem gafst til
að mæla rennslið af Skeiðarárbrúnni.
Hér er sýnt þversnið rennslismælistaðar,
sem er Skeiðarárbrú. Horft er undan
straumi, þ.e. austurbakki til vinstri og vest-
urbakki er til hægri. Hin djúpa rás, sem
grófst út við stöpul nr. 18 vekur e.t.v.
nokkra furðu að lítt athuguðu máli. Skýr-
ingin er einföld. Undanfarna mánuði var
hart frost, klaki í leir- og malareyrum orð-
inn 70—100 cm. Allur farvegurinn undir
brúnni er því gaddfreðinn, nema þar sem
ársprænan Skeiðará rann fyrir hlaupið en
það var við austurstöplana. Einmitt þar
náði hlaupið til að grafa. Rásin dýpkaði, er
vatnið gróf undan frostskelinni. Bakkinn
féll loks niður og þannig breikkaði rásin.
Vatnamælingamenn og leiðangur frá
Vegagerð ríkisins héldu til í Aðstöðunni í
Skaftafelli meðan á hlaupinu stóð. Orku-
stofnun gerði víðtækar aur- og efnisrann-
sóknir á vatninu.
Skyndilega var hlaupinu lokið. Hámark
rennslis varð 2020 m3/s. Framrunnið
hlaupvatn aðeins 1,3 km3. Inni í Grímsvötn-
um sat 50 til 60 m há vatnsfylla, samkvæmt
athugunum frá flugferðum til Grímsvatna.
Það staðfestist síðar af vorleiðangri. Ein-
hver áður ókunn staða er komin upp. Með
efnagreiningu mátti merkja að hlaupvatn
náði aðeins sem vottur til Gígju. 3ja mynd.
1983 Þegar kom fram í október tóku vatnssýni
úr Skeiðará að gefa til kynna að vottur af
háhitavatni væri á ferðinni. Ragnar Stefáns-
son í Skaftafelli varð jafnframt var við að
jöklafýlu lagði frá ánni annað veifið í okt.
og nóv. Miðað við veðurskilyrði var rennsli
Skeiðarár með eðlilegum hætti. Útfrá efna-
greiningu mátti áætla framrunnið háhita-
vatn (hlaupvatn úr Grímsvötnum) um 75
Gl.
Með desember kólnaði veður, allar ár
minnkuðu nema Skeiðará drýgðist heldur,
rennslið var mælt vikulega. Ragnar í Skafta-
166 JÖKULL 34. ÁR