Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2013, Blaðsíða 55

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 1. tbl. 89. árg. 2013 51
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
hjúkrunarfræðinga 25. febrúar 2005 þar sem lýst var yfir
áhyggjum vegna fækkunar á stöðugildum hjúkrunarfræðinga
á öldrunarstofnunum. Um þetta vitna einnig nýlegar úttektir
Landlæknisembættisins á nokkrum hjúkrunarheimilum á
höfuðborgarsvæðinu (Landlæknisembættið, 2011a, 2011b,
2011c, 2011d). Flest tilmæli Landlæknisembættisins um
úrbætur á hjúkrunarheimilunum lúta að verkefnum sem krefjast
fagþekkingar hjúkrunarfræðinga og verða því ekki leyst án þess
að annaðhvort fjölga hjúkrunarfræðingum eða finna leiðir til að
nýta sértæka þekkingu þeirra á skilvirkari hátt en gert er.
Meðalaldur íslensku þjóðarinnar fer hækkandi og gera
mannfjöldaspár ráð fyrir að frá árinu 2004 til ársins 2050
muni öldruðum fjölga um 77% og að stór hluti aldraðra muni
verja síðustu æviárum sínum á hjúkrunarheimilum (Hagstofa
Íslands, 2008; Sorenson, 2007). Samfara þessu hafa störf
hjúkrunarfræðinga tekið miklum breytingum, skjólstæðingum
þeirra hefur fjölgað og þeir orðnir eldri og veikari og fleiri
hafa langvinna og flókna sjúkdóma. Þessi stóri hópur aldraðra
þarf mismunandi hjúkrunarúrræði vegna andlegra og líkamlegra
sjúkdóma og hrörnunar (Hjaltadóttir o.fl., 2011; Sorenson, 2007).
Samsetning mannaflans, nýting hans og skipulag á
hjúkrunarheimilum skiptir máli fyrir gæði þjónustunnar. Staðfest
hefur verið að vinna hjúkrunarfræðinga í meðferð sjúklinga skiptir
sköpum fyrir velferð þeirra og árangur þjónustunnar á sjúkrahúsum
(Aiken o.fl., 2011; Estabrooks o.fl., 2011; Tourangeau o.fl., 2006)
og á hjúkrunarheimilum (Kim o.fl., 2009; Pekkarinen o.fl., 2006).
Þrátt fyrir að rannsóknir staðfesti æ ofan í æ að þekking og færni
hjúkrunarfræðinga skipti máli skortir enn vitneskju um það hver
hin raunverulegu viðfangsefni hjúkrunarfræðinga eru og hvernig
þekking þeirra nýtist sem best.
Rannsókn Heath (2010) varpar nokkru ljósi á hlutverk og
sérstakt framlag hjúkrunarfræðinga til árangursríkrar hjúkrunar
á hjúkrunarheimilum fyrir aldraða í Englandi. Áherslan var á
árangur þeirrar hjúkrunar sem veitt var og voru þátttakendur
starfsmenn, heimilismenn og aðstandendur. Niðurstöður
sýndu að hlutverk hjúkrunarfræðinga er umfangsmikið og
margþætt, allt frá stjórnun hjúkrunarmeðferðar og mannafla
í hjúkrun til beinnar hjúkrunar. Hjúkrunarfræðingurinn var oft
eini einstaklingurinn á vakt með faglega menntun og var hann
því ábyrgur fyrir heilsu og vellíðan heimilisfólks og störfum
starfsmanna ásamt því að fást við þau neyðartilvik sem upp
komu. Það var mat þátttakenda að árangurinn af störfum
hjúkrunarfræðinga væri bætt heilsa og meiri virkni heimilisfólks
sem leiddi til meiri lífsgæða þeirra og hafði þetta jákvæð áhrif á
aðstandendur, starfsfólk og stofnunina í heild.
Reynsla hjúkrunarfræðinga og viðhorf til eigin starfa og
hlutverks á hjúkrunarheimilum getur verið þversagnarkennd
(Canam, 2008; Karlsson o.fl., 2009). Þar vegast á hin
sýnilegri verk eða athafnir og hin oft ósýnilega vitsmuna- og
samhæfingarvinna sem byggð er á sértækri hjúkrunarfræðilegri
þekkingu og þjálfun í hjúkrun. Þannig sýna mælingar á vinnu
hjúkrunarfræðinga á hjúkrunarheimilum að mestur tími þeirra
fer í beina hjúkrun og samskipti (Munyisia o.fl., 2011). Slíkt mat
gefur þó eingöngu mynd af því hvað er gert eða framkvæmt en
ekki á hverju það byggist og hvers vegna það leiðir til árangurs
og þar með hvers vegna framlag hjúkrunarfræðinga skiptir
sköpum fyrir gæði þjónustunnar (Canam, 2008).
Markviss stjórnun og fagleg forysta í hjúkrun skiptir sköpum fyrir
gæði hjúkrunar á hjúkrunarheimilum (Flynn o.fl., 2010; Rantz
o.fl., 2004; Venturato og Drew, 2010). Fullnægjandi mönnun
með styrkri stjórn og faglegri forystu hjúkrunarfræðinga, þar sem
grunnþörfum heimilisfólks er sinnt og gæðastarf er virkt, leiðir
til betri árangurs og hagkvæmari afkomu en þar sem forystu
og fagmennsku skortir. Þekking og færni hjúkrunarfræðinga
skiptir sköpum fyrir gæði þjónustu hjúkrunarheimila þar sem
heimilismenn eru sjúklingar með fjölþætta og flókna sjúkdóma
(Flynn o.fl., 2010; Hjaltadóttir o.fl., 2011). Í rannsókn, sem gerð
var á 92 hjúkrunarheimilum í Bandaríkjunum, greindist munur
á afbragðsheimilum og þeim sem lökust voru. Lykilþættir í
þjónustu afbragðsheimilanna var styrk stjórnun og forysta
í hjúkrun, að grunnþörfum heimilismanna var sinnt, að
hjúkrunaráætlun var virk, ásamt virku áhættumati sem fylgt var
markvisst eftir af hjúkrunarfræðingum. Þar var teymisvinna og
samstarf hópa betra og þrýstingssár, byltur, sýkingar, verkir,
útskilnaðarvandamál og næringarvandamál fátíðari ásamt því
að daglegri hreyfingu heimilismanna var vel sinnt. Niðurstöður
rannsóknarinnar bentu einnig til þess að það væri fjárhagslega
hagkvæmt að hafa fært og áhugasamt starfsfólk í hjúkrun sem
sinnti vinnu sinni af þekkingu og alúð (Rantz o.fl., 2004).
Það hlýtur að teljast neikvæð þróun þegar hlutfallsleg fækkun
verður á stöðugildum hjúkrunarfræðinga á hjúkrunarheimilum
á sama tíma og þörf fyrir faglega þekkingu þeirra eykst vegna
fjölþættari hjúkrunarvandamála heimilismanna. Sú þróun og
sá raunverulegi vandi sem fækkunin skapar er alþjóðlegur
og hafa Alþjóðasamtök öldrunarlækninga og öldrunarfræða
(Association of Geriatrics and Gerontology) lýst yfir áhyggjum
af því að öldrunarhjúkrun er ekki metin til jafns við aðra hjúkrun
og að skortur er á sérfræðiþekkingu á því sviði (Tolson o.fl.,
2011a). Til að sporna við þessu hefur starfshópur samtakanna
í samstarfi við Alþjóðaheilbrigðistofnunina (WHO) sett fram
úrbætur í 15 liðum á fjórum sviðum. Úrbæturnar lúta að því að
efla orðspor hjúkrunarheimila og faglega forystu, efla klíníska
þjónustu og gæðavísa, efla menntun heilbrigðisstarfsmanna
og efla rannsóknir og þar með efla gæði þjónustunnar á
hjúkrunarheimilum (Tolson o.fl., 2011a, 2011b).
Kenningarlegur grunnur þessarar rannsóknar byggist á
hugmynda fræði Donabedian, Nightingale og Henderson
(Donabedian, 1988/1997; Henderson, 1976; Nightingale,
1860/1969) um góða heilbrigðisþjónustu og hjúkrun. Í
heilbrigðis þjónustu, þar sem gæði, öryggi og hagkvæmni eru
tryggð, er það ekki eingöngu hlutverk hjúkrunarfræðinga að
veita beina hjúkrun heldur að sjá til þess að sjúkir og heilbrigðir
fái þörfum sínum fullnægt.
Tilgangur rannsóknarinnar var að varpa ljósi á viðfangsefni
hjúkrunarfræðinga á hjúkrunarheimilum og í hverju störf þeirra felast.
Niðurstöður rannsóknarinnar eru framlag til vinnu sem fram undan
er til að tryggja gæði í þjónustu við aldraða á hjúkrunarheimilum til
framtíðar með rekstrarlega hagkvæmni í huga.