Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2010, Blaðsíða 55

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 86. árg. 2010 51
Algengt er að setja þurfi þvaglegg hjá
einstaklingum til skemmri eða lengri
tíma. Í starfi mínu á þvagfæragöngudeild
Landspítalans sé ég marga einstaklinga
sem koma í þvagleggstöku eða skiptingu
á inniliggjandi þvaglegg. Því miður er
frá gangi þvagleggs, þvagpoka og festi­
búnaðar oft ábóta vant. Mun ég í eftirfarandi
grein leiðbeina og benda á úrræði
eða leiðir sem bæta mega lífsgæði og
auðvelda þeim lífið sem þurfa á þvaglegg
að halda. Í huga heilbrigðisstarfsmanns
er þvagleggur settur í þvagfærin en oft
vill gleymast að um er að ræða kynfæri
einstaklings en taka verður tillit til þess við
val og frágang á inniliggjandi þvaglegg.
Mat á þörf fyrir þvaglegg
Inniliggjandi þvaglegg skal einungis nota
ef aðrar leiðir til að losa þvag koma ekki
til greina. Talað er um skammtíma­ eða
langtímaþvaglegg, þvagrásar­ eða
kviðþvaglegg. Ástæðan fyrir langtíma­
þvaglegg er oftast vangeta einstaklingsins
til hreinnar blöðrutæmingar eða aðstoð
ekki fyrir hendi í slíkum tilfellum. Samkvæmt
skilgreiningu sýkingavarna Landspítalans
teljast þvagleggir, sem liggja inni í 1–14
daga, vera til skamms tíma en til langs tíma
þeir sem liggja inni lengur en 14 daga.
Kostir við að velja kviðþvaglegg eru þeir
að hann fyrirbyggir þvagrásaróþægindi,
býður upp á möguleika til þvagláta, er
sjúkingavænni og gefur einstaklingnum
möguleika á að lifa sínu kynlífi. Hins vegar
er það góð lausn fyrir aðstandendur
langveikra einstaklinga og þeirra sem
komnir eru í hjólastól og með takmarkaða
hreyfigetu að tryggja góðan nætursvefn,
með þessu úrræði í stað tíðra næturferða
á salerni ef um langtímaþvaglegg er að
ræða.
Þvagrásarþvagleggur. Kviðþvagleggur.
Dæmi um frágang þvagleggs hjá karlmanni.
Plástra skal fyrst utan um slöngu og svo á húð.
Sigríður Jóhannsdóttir, sigrjoh@landspitali.is
ÞVAGLEGGIR: FRÁGANGUR, FESTIBÚNAÐUR
OG UMHIRÐA
Sjúklingar þurfa stundum að hafa þvaglegg en mörg vandamál geta komið upp
tengt honum. Hér er farið yfir hvað þarf að huga að og sérstaklega hvernig á að
festa þvaglegg og þvagpoka.
Tímabundin þörf fyrir þvaglegg
Ástæður fyrir þvagleggsuppsetningu eru
margvíslegar og ber gjarnan brátt að. Á
bráðadeildum eru tilefnin æðimörg og má
nefna m.a. bráða sjúkdóma, eftirlit með
útskilnaði, þvagteppu og blóð í þvagi.
Önnur tilefni eru tengd aðgerðum, rönt­
genmyndatökum, fæðingum og hinum
ýmsu rannsóknum og hjá dauð vona ein­
staklingum. Val á þvaglegg fer líka eftir
því hvort um þrengsli í þvagrás sé að
ræða, hjá mönnum með stækkun á
blöðruhálskirtli, hættu á að hann geti
stíflast ef blóð er í þvagi og þarf þá
sverari legg. Fjarlægja skal þvaglegg eins
fljótt og kostur er.
Ástæður fyrir langtímaþörf inniliggjandi
þvagleggs eru hins vegar margar og
má meðal annars nefna taugatruflanir til
þvagblöðrunnar vegna ýmissa sjúkdóma
eins og MS, parkinsons, brjóskloss,
sykursýki og mænuskaða. Slappur
blöðruvöðvi með lélegri blöðrutæmingu,
afleiðing langvarandi þvagtregðu, of
sjaldan þvaglát eða samkvæmisblaðra,
krefst oft inniliggjandi þvagleggs
til lengri tíma, einnig vegna mikils
þvagleka sem gengur illa að meðhöndla.
Þvagteppa vegna góðkynja stækkunar
á blöðruhálskirtli eða krabbamein í
blöðruhálskirtli eru einnig þar á meðal.
Fylgikvillar þvagrásarleggs geta verið
margvíslegir og má þar nefna blæðingar,
slímhúðarvandamál, þvagrásarþrengsli,
eistalyppubólgu og eftir langvarandi legu
blöðrusteina, samanskroppna blöðru,
sepsis og andlát. Falskir gangar geta
myndast við uppsetningu þvagleggs og
er því mikilvægt að sú aðferð sé unnin
af kunnáttu og þekkingu til að fyrirbyggja
slíkt en ekki verður farið í uppsetningu
þvagleggs í þessari grein.
Fylgikvillar kviðþvagleggs eru einnig til
staðar en þeir geta verið blæðing við
ísetningu, afrifur á húð og ofholdgun
01.2010