Félagsbréf - 01.06.1961, Side 27

FÉLAGSBRÉF
25
þau nefnast, hljóta að hafa sínar takmarkanir. Elizabeth Drew hefur
einna bezt skilgreint þær takmarkanir, sem þessari afstöðu til gagnrýn-
innar eru settar, en hún segir:
„Sérhver afstaða til ljóðagerðar, sem byggist á sálarfræði, virðist að
nn'nu viti eiga sér mjög skammt ]íf fyrir höndum. Sálarfræðin getur vakið
ýmsar spurningar um það afl undirvitundarinnar, sem að verki er í allri
tagurfræðilegri skynjun, en hún getur ekki snert listaverkið sjálft, og hún
gelur ekki gert greinarmun á góðri list og vondri.“
Þá hafa margir kvartað undan því, að jafnvel þegar nýgagnrýnend-
urnir eru e“kki önnum kafnir við að kafa í sjúkleg djúp sálarfræðinnar,
þá freistast þeir oft til þess að leggja út í langar og flóknar útskýringar á
hugsunar- og rökfræði sinni og komast iþá venjulegast að niðurstöðum,
sem verða aðeins nefndar hjákátlegar og fjarstæðukenndar. Sem dæmi má
'iefna, að tilraunir March-fjölskyldunnar til þess að finna sér húsaskjól
í New York-borg (í skáldsögu William Dean Howells, A Hazard of New
I' orlunes) hefur verið útskýrð sem nútíma dæmi liins aldagamla tema um
leit mannsins að samastað, eða líking um dvöl ættflokka Gyðinga í eyði-
mörkinni, eða tákn um það, að s'káldið og menntamaðurinn eigi hvergi
höfði sínu að halla — þó þetta hafi „í raun og veru aðeins verið leit
að húsnæði,“ eins og bent hefur verið á. — Kynferðislegar tákn-
'nyndir hafa fundizt í hinu einfalda lijarðljóði Roberts Frosts Birches
(Birkitrén). — Einn gagnrýnandi hefur haldið fast fram þeirri skoðun,
að í þremur merkustu verkunum, sem Henry James samdi rétt fyrir og
eftir aldamótin, hafi hann byggt á mjög flókinni allegoríu, sem eigi ættir
að rekja til Svedenborgs. Ef gagnrýnandinn fann þessa merkilegu dæmi-
sogu, þá hefur hann sjálfur sett hana inn í þessi verk James. Það kemur
"efnilega oft og einatt fyrir ýmsa nýgagnrýnendur, að þeir lýsi eða túlki
sjálfa sig meir en höfundinn. Sú saga hefur gengið víða um Bandaríkin
að undanförnu, að sálfræðingur nokkur hafi tekið að sér að grafast fyrir
°g skilgreina þá sálrænu veikleika, sem ungur maður einn átti við að
stríða. Hann sýndi honum fjórar eða fimm geómetrískar teikningar, hverja
u eftir annarri — ein þeirra sýndi ferning, önnur keilu, sú þriðja heil-
^ring, o.s.frv. — og spurði hann sjúklinginn hverju sinni, hvað hver mynd
§*fi honum til kynna. Pilturinn svaraði ávallt: „hún minnir mig á kynlíf.“
Sálfræðingurinn leit alvarlega á sjúklinginn og sagði: „Ungi maður, ég
Verð að skýra yður frá því, að þér eruð gagntekinn af hugsunum um kyn-