Sagnir - 01.06.2016, Blaðsíða 83
byggingarhátta og lélegs byggingarefnis í ljós. Húsin voru köld og héldu varla vatni né
Vlndi. Ekki voru þau aðeins köld og næðingssöm, heldur sköpuðust þar kjörskilyrði
fydt alls kyns „kykvendi“ í sagganum á milli þilja, bæði veggjalýs og kakkalakka.
^Íarni Sæmundsson náttúrufræðingur og Guðmundur Hannesson læknir beittu sér
Segn þessari plágu sem erfitt reyndist að uppræta.37 Bjarni taldi lúsina hafa borist
enskum kútterum og sagði hana hið mesta skaðræði. Kakkalakkarnir væru
^ernur hvimleiðir en skaðlegir. Þótt kvikindin væru ekki bundin við Pólana eina
*'C3r samt svo að vera þeirra gerði íbúum lífið leitt á ýmsa vegu, meðal annars gat
þeim reynst erfitt að fá leigt húsnæði annarsstaðar, nema brenna nánast allar eigur
Slnar, þótt eflaust þættu þær ekki margra fiska virði.
Jafnaðarmenn höfðu óttast tilhugsunina um fátækrahverfi og varað við þeirri
Slefnu að byggja til bráðabirgða en séreignastefnan var sú leið sem bæjaryfirvöld
vildu fara, eins og merkja má af orðum borgarstjóra. Hugmyndir kvenna um
eitihverskonar félagsrekstur í húsnæðismálum á hlutafélagagrunni, höfðu enn ekki
nað flugi. Verkalýðshreyfingin var enn of veikburða til þess að hugmyndir um
'andaða verkamannabústaði á með félagslegum hætti næðu fram að ganga, þótt
fyrirmyndir væru kunnar frá grannlöndum. Reynslan af bráðabirgðahúsnæðinu í
^ólunum hefði átt að flýta fyrir þeirri þróun, en samt áttu Selbúðir, Grímsbær og
llófðaborg eftir að líta dagsins ljós sem framlag Reykjavíkurborgar til félagslegra
l^úða á næstu árum. Það er því óhætt að segja að þótt reynslan af Pólunum hafi
Verið slæm hafi samt ekki mikill lærdómur verið af því dreginn.
í*egar gallar húsanna fóru að verða of yfirgnæfandi og skordýraplágan nær
°t>ærileg5 stóð til að rýma húsin og rífa þau eins og bæjarstjórn hafði raunar ædað
að gera fyrr eða síðar. Sumarið 1929 sendi bæjarstjórn öllum íbúum bréf og sagði
uPp húsnæðinu. En málið var ekki svona einfalt. Sigmundur Rögnvaldsson fisksali,
Sem lengi bjó í Pólunum, sendi bæjarstjórn bréf í apríl 1929 þar sem hann skýrði
sl°narmið sín og að því er virðist annarra íbúa.38 Hann kvaðst sjálfur ekki hafa ráð
a bví „að brenna sængurfatnaði fjölskyldunnar og öllum þeim hlutum sem þeir
'takkalakkarnir] mega dyljast“, sem sé þó það sem hugsanlegir leigusalar fari fram
a’ Ef bæjarstjórn hafi ekki í önnur hús að venda með íbúa Pólanna, sé illskárra fyrir
ðlkið að búa þar áfram.
Sigrnundur °g Margrét kona hans höfðu búið í Pólunum frá því 1918 og þegið
Hmlag frá borginni vegna ómegðar og dl greiðslu húsaleigu nánast allan tímann.
fy'úa má að saga þeirra sé nokkuð dæmigerð fyrir íbúa Pólanna frá þessum árum.
^gmundur var innfæddur Reykvíkingur en Margrét Skagfirðingur. Fjölskyldan
3.fði búið á ýmsum stöðum í bænum frá upphafi aldarinnar og ekki alltaf átt sjö
Uaganna sæla. Sjómennska og daglaunavinna Sigmundar höfðu verið lífsviðurværi
Peirra framan af, en síðan tók við fisksala úr handbörum á torgum bæjarins.39 Þau
'l7 »Óþokkagestur“, Vísir 10. september 1923, bls. 2 og „Veggjalúsin", Morgunblaðið 12. september 1923,
bls. l.
^ brr. Bréf til borgarstjóra D/50 11/4 1928 og Fylgiskjöl fátækranefndar, Fi/575.
Viðtal við Margréti Karlsdóttur, „íbúðahverfi aðskilin frá atvinnu", Bjarni Ólafsson, Morgunblaðið B,
83