Sagnir - 01.06.2016, Blaðsíða 156
gera þá minni máttar bjargálna, félagsleg frjálshyggja sem varð áberandi í velferðar-
áherslum á Islandi fram að fyrri heimsstyrjöld.5' Sú hugmyndafræði einkenndi
almennt málflutning templara á upphafsárunum.
Jón birti í málgagninu texta úr Handbók góðtemplara ásamt eigin innleggi, þar sem
fjallað var um mikilvægi þess að stúkumeðlimir sæktu fundi, bæði til að festa sjálfa
sig þar í sessi og til að efla regluna. Lýðræðislegt uppeldishlutverk stúknanna var þar
ítrekað og gagnrýndur sá „ósiður“ innan þeirra, að „demba öllum nefndarstörfum
sífelt á sömu mennina“. Nauðsynlegt væri að allir í stúkunum fengju færi á að
þjálfa færni sína í að „hugsa og tala og verða nýtari menn“. Þessi brýning Jóns
bendir dl einokunar starfanna í stúkunum enda sýna fundargerðabækur tímabilsins
að það voru gjarnan einstaka örfáir karlar sem leiddu umræðurnar og einnig stöku
konur, þó endurnýjun væri nokkuð regluleg í embættum og nefndum. í brýningu
Jóns voru félagar hvattir til að sýna stillingu í orðavali, vera vinsamlegir gagnvart
bræðrum sínum og systrum, svo reglan væri þeim sem „gott heimili“ þar sem
allir fyndu að þeir væru jafningjar.58Hér var áherslan á bætt siðferði, bræðralag og
vandvirkni meðal stúkufélaga. I orðum Jóns glittir í viðleitni hins mjúka stjórnvaids
sem ávallt ber með sér siðferðilega skírskotun; það veit - telur sig vita - hvað
einstaklingnum sé fyrir bestu.59
I fundargerðabókunum má iðulega sjá að almennum meðlimum var einmttt
jöfnuðurinn hugleikinn og að þeir reyndu að vinna í þeim anda. Hliðrað var til fyrir
innsækjendum sem ekki höfðu ráð á inntökugjaldi með því að inneign annarra
meðlima fyrir vinnu í þágu stúkunnar gengi upp í það.60 Þannig átti peningaskortut'
ekki að hindra aðild ef erfitt var í ári. Þetta er áberandi í Morgunstjörnunni fram til
aldamóta. Skemmtiflokki innan stúkunnar sem best þótti hafa staðið sig í atriðum
vetrarins var launað framlagið með kaffisamsæti, sem í fyrstu var eingöngu ætlað
sigurvegurunum einum. Það fyrirkomulag var þó strax afnumið þar sem bæði þotti
„skemmtilegra og betur viðeigandi“ að allir flokkar nytu veitinganna og var þvl
slegið upp í veislu fyrir alla.61
I fundarbókum frá ísafirði má einnig víða sjá skýra tilhneigingu til þess að jafn-
ræðis sé gætt. Við atkvæðagreiðslu um fyrirkomulag vígsluhátíðar hins nýja og
glæsilega stúkuhúss árið 1906, birtist þetta til dæmis vel. Allar tillögur sem lutu að
aðgreiningu voru þar felldar. Innheimtu aðgangseyris fyrir „óboðna aðkomandi
templara" var til dæmis hafnað og orðalagi um þá „sem ædast er til að taki þátt i
skrúðgöngu“ var breytt í „allir templarar“. I ldausu um að embættismenn og gestir
57 Guðmundur Jónsson, „Hjálp til sjálfshjálpar. Borgaralegar rætur velferðarríkisins á íslandi“,
Menntaspor. Rit til heiöurs Lofti Guttormssyni sjötugum 5. apríl2008. Ritstj. Dóra S. Bjarnason,
Guðmundur Hálfdanarson o.fl. (Reykjavík 2008), bls. 390.
58 Sjá orð Jóns í: „Handbók Góð-Templara“, íslen^ki good-templary 3. árg., 10. tbl., 1889, bls. 78-79.
Skáletur í heimild.
59 Mitchell Dean, Governmentality, bls. 19.
60 ÞÍ. I.O.G.T./12. Morgunstjarnan (sjá t.d. 19. des. 1886).
61 ÞÍ. I.O.G.T./12. Morgunstjarnan (22. febr. 1903).
156