Orð og tunga - 01.06.2008, Page 116

106
Orð og tunga
eyskra málfræðinga og orðabókarhöfunda í þessum efnum. Jafnheitin
eru gjaman fleiri en eitt og hefði e.t.v. stundum mátt fækka þeim til að
skerpa á merkingarsamsvöruninni, einkum í þeim tilvikum þegar um
er að að ræða samheiti með örlitlum breytileika í orðmyndun. Dæmi
má taka af lýsingarorðinu deilugjarn þar sem gefin eru ein sjö færeysk
orð: klandursamur, klandringarsamur, trætin, trætutur, knarrutur, grenjut-
ur, kjakutur, eða af einni merkingu sagnarinnar deila sem er komið til
skila með sjö jafnheitum: kjakast, keglast, deila, deilast, klandrast, munn-
hoggast, kantast. Á hinn bóginn má segja að með því að gera ekki upp
á milli hugsanlegra jafnheita sé það sett í hendur notandans að finna
hið rétta orð hverju sinni eftir samhengi enda oftast um einhvem blæ-
brigðamun að ræða.
Þótt færeyskar þýðingar íslensku flettiorðanna hafi ekki verið at-
hugaðar skipulega, eins og fram hefur komið, voru þó kannaðir
nokkrir falsvinir, þ.e. íslensk orð sem líkjast orðum sem einnig eru til
í færeysku en hafa aðra merkingu.12 Hér em tilgreind nokkur þeirra:
(6) dnægður, bjdlfi, gallabuxur, horast, kenna, liðugur, mdllýska,
menning, menntun, orðtak, renna, ruddalegur, skref, sleppa,
stoltur, stuttlegur, synda, örkumlaður
Af jafnheitunum að dæma verður ekki betur séð en vel hafi tekist að
koma hinni réttu merkingu til skila svo af taki allan vafa um hugsan-
legan misskilning. Þó er nokkuð undarlegt að sjá þýðinguna arbeiðs-
buksur; klædningsbuksur fyrir íslenska orðið gallabuxur en ekki hið al-
menna orð, tökuorðið/ams, sem alla jafna er notað um þess háttar bux-
ur í færeysku, enda gallabuxur ekkert frekar vinnubuxur nú á tímum
en aðrar gerðir af buxum nema síður sé. Hér hefur hreintungusjónar-
mið komið í veg fyrir að rétt merking orðsins kæmi fram.
Eins og fram kom í 3.1 fylgir mjög oft íslensk skýring, yfirleitt í
formi samheitis, innan sviga á eftir flettiorðinu og er hún fengin úr
skýringargreinum sömu orða í /O. Á þetta einkum við um orð sem
höfundur metur, réttilega í flestum tilvikum að því best verður séð,
sem sjaldgæf orð í nútímamáli og hefur þá væntanlega haft íslenska
notendur í huga, sbr. umfjöllun í 3.1. Stundum er þó seilst heldur langt
í þessum efnum. Þannig fylgir t.d. merkingarskýring eftirfarandi orð-
um svo fáein dæmi séu tekin:
12í sumum tilvikum eru örlítil frávik í stafsetningu eða mynd sambærilegra fær-
eyskra orða.