Einn Helsingi - 01.03.1946, Blaðsíða 14

í fyrsta tbl. „Helsingja", sem út kom í fyrrasumar sagði ég
frá „Orðsendingu", sem ég sendi út nokkrum vikum eftir
hið „Opna bréf“ mitt haustið 1944. Var hún 12 fjölritaðar
síður í allstóru broti, en því miður sá ég mér ekki fært
kostnaðarins vegna að gefa hana út nema í 1—200 eintök-
um, birti ég því í blaðinu í fyrrasumar nokkur meginatriði
hennar. En í þessu síðbúna riti, verður þrátt fyrir það, að
teljast skylt, að birta í heild samandregið efni hennar, þar
sem hún flutti þá skýringar og greinargerð fyrir því, sem ég
í „Opnu bréfi“ nefndi atkvæðagreiðslu með eða móti frjálsri
hugsun á Islandi 1944. Síðan hafa og komið í ljós, það sem
að telja verður endanlegar niðurstöður þeirrar skoðana-
könnunar, og verður reynt hér á eftir að skýra frá þeim og
skilgreina þær, en fyrst verða þó ýmist endursagðir og orð-
réttir kaflar birtir
Úr orðsendinga
frá 27. nóv. 1944, til þeírra sem lesið hefðu hið »Opna bref«
mitt.
X.
í upphafi þessarar orðsendingar
minnar er komizt þannig að orði:
„Eg hefi orðið þess var, að margs
konar misskilnings af ólíkustu rótum
runninn, hefur komið í ljós í sam-
bandi við ákall mitt. — Eg gekk þess
heldur ekki dulinn, að svo mundi fara
fyrst í stað, en við því varð ekki gert.
Eg gerði líka ráð fyrir, að hann mundi
smátt og smátt þoka fyrir athygli og
réttum skilningi.
Því þeir hugsandi menn, sem höfðu
tima og tækifæri til að lesa bréf mitt
með vakandi yfirsýn um afstöðu ein-
staklingsins til heildarinnar, aðstöðu
hans' í núvefándi þjóðfélagi og í sain-
félagi mannanna yfirleitt, þeir mundu
ekki láta hin yfirgripsmiklu aukaatriði
verða sér að misskilningsins ásteyting-
arsteini.
Þeir mundu hljóta að sjá, að hið
persónulega málefni, tilefnið sjálft,
hverfur úr sýn jafnvel strax þar i bréf-
inu sjálfu, og hlaut að hverfa fyrir
fullt og allt á næsta leiti, eins og
flestar frumorsakir. Og þeir mundu
því sjá og finna hinn raunverulega
kjarna bréfsins — hið raunverulega
eðli þess til þjóðfélagsins.
Eg hlýt þó að játa, að í fyrstu var
hið persónulega tilefni mér sjálfum
aðalatriði, svo algerlega hafði það allt
tilfinningalíf mitt á sínu valdi — þó ég
hins vegar í hugsun minni gengi þess
ekki dulinn, að það gæti þó aldrei
orðið nema aukaatriði i sjálfu sér —
en þó jafnframt þýðingarmikið sem
táknmynd, óvenjulega skýrt, lifandi og
táknrænt dæmi hins skelfilega harm-
leiks múgsefjaðrar veraldar.
En gagnvart þeirri grundvallarhugs-
un, sem bar ákall mitt uppi, var og
ekki tímabært að reyna að túlka hinn
innri tilgang þess, fyrr en frumorsökin
— prófdæmið, sem þjóðin fékk til úr-
lausnar — væri leyst að einhverju eða
öllu leyti. Með öðrum orðum ekki fyrr
en bréf hins ákallandi einstaklings
væri i leit sinni búið að finna svo