Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.11.1996, Blaðsíða 27

Vigdís Jónsdóttir, hagfræðingur Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga
Hvernig ákvarðast laun
hjúkrunarfræðinga?
Erindi flutt á samnorrænni ráðstefnu hjúkrunarfræðinga sem haldin var i Reykjavík 18. -19. september 1996
Ákvörðun launa hjúkrunarfræðinga
á Norðurlöndum
Við sem vinnum að kjaramálum hjúkrunarfræðinga gerum
okkur grein fyrir því að laun hjúkrunarfræðinga eru ekki
niðurstaða þess jafnvægis sem ég lýsti hér að framan. Vinnu-
markaður hjúkrunarfræðinga er ekki dæmigerður samkeppnis-
markaður þar sem laun ráðast af jafnvægi framboðs og
eftirspurnar í frjálsri samkeppni. Við upplifum það að laun
hjúkrunarfræðinga eru oft og tíðum mun lægri en laun annarra
starfshópa með svipaða menntun og ábyrgð. Einnig sjáum við
að þótt eftirspurn eftir hjúkrunarfræðingum sé mun meiri en
framboð í langan tíma leiðir það ekki til hækkunar á launum
hjúkrunarfræðinga nema að mjög takmörkuðu leyti. Á Norður-
löndum eru flest allir hjúkrunarfræðingar félagsmenn í stéttar-
félögum hjúkrunarfræðinga þar sem laun ráðast að verulegu
leyti af kjarasamningum milli stéttarfélagsins og vinnu-
veitenda. í kjarasamningum eru laun ákveðin við samningsborð
stéttarfélags og vinnuveitenda en ekki á markaði þar sem
framboð og eftirspurn mætast.
Því líta sjálfsagt margir svo á
að ekki sé til neins að velta
fyrir sér gerð og virkni
vinnumarkaðs hjúkrunar-
fræðinga. Ég tel hins vegar
nauðsynlegt að gera sér
grein fyrir því á hverjum
stað hvemig vinnumarkaður
lijúkmnarfræðinga er, bæði
til að geta betur tekið
ákvörðun um í livaða farveg er
árangursríkast að beina
kjarasamningagerð og til
að geta betur aðstoðað
hópa hjúkmnarfræðinga
eða einstaka hjúkmnar-
fræðinga í baráttu fyrir
bættum kjörum á sínum
nnustað.
/
þessu erindi mun ég fjalla í stuttu máli um hvað
ráði launum á vinnumarkaði hjúkmnarfræðinga
og hvaða áhrif það getur haft að færa launa-
ákvarðanir frá miðstýrðum samningum stéttarfélaga og
vinnuveitenda nær vinnustöðum hjúkrunarfræðinga. Ef
gera á efni sem þessu full skil þarf meiri tíma en mér er
ætlaður hér og þess vegna hef ég valið úr þætti til umfjöll-
unar. Ég byrja á að fjalla aðeins um hugmyndir sem settar
hafa verið fram um vinnumarkað hjúkmnarfræðinga, áhrif
framboðs og eftirspurnar og þætti sem oft em taldir
einkenna vinnuframboð kvenna. I ljósi þessara hugmynda
mun ég sfðan setja fram nokkrar hugleiðingar um kosti og
galla þess að færa launaákvarðanir frá miðstýrðum
kjarasamningum nær vinnustöðum hjúkrunarfræðinga. f
umfjölluninni mun ég síðan eftir bestu getu koma að
upplýsingum um reynslu okkar hér á íslandi af
þessum málum. yg
y»
Launaákvörðun C—
í frjálsri samkeppni jr
Samkvæmt hefð- T|
bundnum kenningum M
hagfræðinnar ráðast laun í jfá
samkeppni af framboði og jr
eftirspurn eftir vinnuafli. í III
þessum kenningum er 1*1
yfirleitt dregin upp einföld
mynd af því hvernig tengsl
einstaklinga og atvinnu- I
rekenda á vinnumarkaði |
leiða til jafnvægis framboðs
og eftirspurnar þar sem
ákveðinn fjöldi launafólks
starfar fyrir tiltekin laun og
einstaklingum eru greidd laun I
sem svarar til afkasta hans og l'
getu á vinnumarkaði. í þessum I
kenningum er gert ráð fyrir
því að samkeppni sé algerlega £
frjáls, allir aðilar hafi fullkomnar upplýsingar um
eftirspurn og framboð og einnig er gert ráð fyrir því að fólk
hegði sér á ákveðinn máta t.d. að allir einstaklingar taki
ávallt skynsamlegar ákvarðanir sem auki þeirra eigin
velferð. Einnig er gert ráð fyrir því að einstaklingar hafi
allir sömu möguleika á að taka þannig ákvarðanir.
Vinnumarkaður hjúkrunarfræðinga -
vinnumarkaður ófullkominnar samkeppni?
Margir telja skýringuna á lágum launum hjúkrunar-
fræðinga vera þá að á vinnumarkaði hjúkrunarfræðinga ríki
ófullkomin samkeppni þar sem aðeins er um að ræða einn eða
mjög fáa vinnuveitendur sem eru einkakaupendur að vinnuafli
hjúkrunarfræðinga.
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 5. tbl. 72. árg. 1996