Helgarpósturinn - 04.09.1981, Blaðsíða 27

27
' kalqarpn'ZÍI irinn Föstúdagur 4. september 1981
Eitt nauögunarmáliö enn hefur aö undan-
fórnu fyllt dálka dagblaöanna. Þegar fjöl-
miölar fjalla um afbrotiö nauögun er oft
einblfnt á brotiö sjáift þ.e.a.s. þaö kyn-
feröislega og hvort viökomandi kona hafi
kært eöur ei. Athyglisvert er aö i nýjasta
nauögunarmálinu skipti jafnvel þjóöerni
mannsins miklu meira máli heldur en þaö
ofbeldi sem verknaöinum óhjákvæmilega
fylgdi.
Þaö viröist oft sem ekkert samhengi sé á
milli nauögunar og ofbeldis. Er ekki nauög-
un hrein og bein likamsárás? Kona,sem er
nauögaö og hefur kjark til þess aö kæra
nauögunina,þarf aö ganga ígegnum niöur-
lægjandi yfirheyrslur hjá lögregluyfir-
völdum, þar sem allt hennar fyrra lff er
dregiö inn imyndina. Þaö hefur siöan áhrif
á þá refsingu sem nauögarinn fær. Hefur
konan til aö mynda sofiö viljug hjá honum
áöur? Það skiptir máli. Gæti það kannski
áttsér staö að konur kæröu ekki nauögun,
af ótta viö þá niöurlægingu sem þær ættu
eftir aö ganga I gegnum ?
Hildigunnur ólafsdóttir og Þorgeröur
Benediktsdóttir, benda á i grein sem nefn-
ist „Nauögun: Frelsun eöa kúgun?”,aö
mörgum fyndist æði skrýtið ef venjuleg
yfirheyrsla yfir manni, sem oröiö hefur
fyrir ráni færi fram eitthvað á þessa leiö:
,,Siguröur,þér var rænt þar sem þú varst
á gangi í miöbænum?”
Já”
"Veittiröu mótspymu?”
' Er konan f stöðu hins réttlausa i nauðg-
unarmálum? Ljósm.: eik
Nauðgun er ofbeldi
„Nei”.
„Hvers vegna ekki?”
,,Hann var vopnaöur”,
,,Þú tókst þar meö þá ákvöröun aö veröa
viö fjárkröfum árásarmannsins frekar en
aö veita nokkurt viðnám?”
Já”.
„Hrópaöir þú á hjálp?”
„Nei. Ég var hræddur”.
„Einmitt þaö. Hefuröu oröiö fyrir slikri
árás áöur?”
„Nei”.
„Hefurðu einhvern timann gefiö pen-
inga?”
„Já, aö sjálfsögöu”.
,,Og þaö geröiröu af fúsum og frjálsum
vilja?”
„Hvaö meinaröu?”
„Sjáöu nú til. Þú hefur áöur gefiö pen-
inga. Staöreyndin er sú, aö þú hefur orö á
þér fyrir slikt örlæti. Hvernig getum viö
veriö vissir um aö þaö varst ekki þú sem
varst valdur aö því aö þér var rænt?”
„Nei, heyröu mignú ef ég vildi láta ræna
mér þá..” „Nóg um þaö. A hvaöa tlma
sólarhringsins átti rániö sér staö?”
„Um þaö bil á miðnætti”.
I .......................................
Allt frá dögum Eisenhowers hefur enginn
Bandarlkjaforseti unnt sér annars eins
sumarleyfis og þess sem Ronald Reagan
hefur notiöí Kalifomíu siöasta mánuö. Eft-
irstórsigra á þingi I skattamálum og niður-
skuröi ríkisútgjalda til félagsmála, yfirgaf
forsetinn Washington og settist aö á bú-
garði sínum vestur undir Kyrrahafi.
En meöan Reagan naut sveitasælunnar,
kom I ljós aö stjómmálasigrar hans hafa
ekki nægt til að bera tilætlaöan árangur.
Veröbólga, sem fyrstu mánuöi ársins fór
rénandi,reynisthafa hertskriöinn i júlisvo
jafnast viö yfir 15% veröbólguvöxt yfir ár-
iö. Jafnframtskall á verðfallá hlutabréfum
á kauphöllinni i New York.
Veröfalliö er tilmerkis um að bandarlsk-
ir kaupsýslumenn hafa ekki látiö sannfær-
ast um aö Reagan og stjórn hans hafi enn
náö þvi' yfirlýsta markmiöi sinu aö skapa
skilyröi fyrir uppgangstima i atvinnullfi
landsins. Samdráttur rikisgeirans i þjóöar-
búskapnum, sem felst I lækkun skatta og
þegar ákveönum niöurskuröi rikisútgjalda,
nægir ekki aö þeirra dómi sem versla meö
hlutabréf til aö hraöa á hjólum framleiöslu
og framkvæmda einkaaöila. Astæöan er sú,
að enn þykja horfur á aö rikiö muni gína yf-
ir bróöurparti lánsf jár, sem aflögu er, I því
skyni aö fjármagna halla á rlkisrekstrin-
um.
Gifurlegri lánsfjárþörf rikisins fylgja
háir vextir,sem halda niöri byggingastarf-
„Varstu á gangi ímiðbænum um hánótt.
Til hvers?”
„Ég var bara á göngu”.
„Svo þú varst á göngu. Veistu ekki, aö
þaö er hættulegt aö vera á gangi i bænum
um hánótt. Geröirðu þér ekki grein fyrir
hættunni af sliku? ”
„Nei ég hugsaöi ekkert út I þaö”.
„Hvernig varstu kiæddur?”
„Jú, látum okkur nú sjá, ég var I jakka-
fótum, já dökkum jakkafötum”.
„Dýrum fötum?”
„Ætli þaö ekki, ég er I sæmilegum
efnum”.
,,Meö öörum oröum. Þú varst á gangi I
miðbænum seint um kvöld klæddur fötum
sem bera þess greinilega merki aö hjá þér
er eitthvaö aö hafa, ekki satt? Það sem ég
meina er þetta. Ef við myndum ekki vita
betur, gætum viö látið okkur detta I hug aö
þú værir aö biöja um aö veröa rænt, er ekki
svo?” (tJlfljótur, bls 46.-47.)
Þetta finnst fólki sennilega vera hrein
kómedia og alls ekkert koma málinu viö.
Eöa er ekki svo? En svipaö þessu þarf kona
að ganga I gegnum sem lendir I þeirri
hræöilegu llfsreynslu aö veröa nauögað.
David Stockman
Efnahagsmarkmiðin krefjast
hemils á hernaðarútgjöld
semiog kaupum á varanlegum neysluvarn-
ingi með afborgunarkjörum. Dræm eftir-
spurn I þeim greinum veldur slaka I öllu
hagkerfinu. Viö bætistsvo aö lánastofnanir
sem eiga fé sitt bundiö í lánum sem bera
lága vexti eiga i vaxandi erfiöleikum.
1 upphafi valdaferils stjórnar Reagans
var kunngert, aö markmiö hennar væri aö
halda niörihalla á rikisbúskapnum á fyrsta
fjárhagsári sem hún ber ábyrgö á, svo hann
fari ekki yfir 42.5 milljaröa dollara. Slöan
skyldi ríkisreksturinn bættur ár frá ári, svo
komið yröi á jafnvægi tekna og útgjalda á
fjárhagsárinu 1984.
Þóttskammt sé um liöið, frá þvi Banda-
rikjaþing samþykkti tillögur Reagans um
skattalækkun og niöurskurö rikisútgjalda,
er þegar oröiö ljóst aö þær ráöstafanir
hrökkva hverginærritilað ná settu marki I
hallalausum rikisbúskap að þrem árum
liðnum. Skattalækkunin rýrir rlkistekjur
um riflega 700 milijaröa dollara næstu
fimm árin. Útgjaldalækkunin nemur hins
vegar 130 milljöröum á þrem árum.
Muninn sem þarna myndast hugöust
Reagan og ráögjafar hans jafna meö stór-
felldum vexti skattstofnsins, sem hlytist af
Hún þarf aö ganga ígegnum gynækólogiska
skoöun og er siöan mynduö i bak og fyrir.
Asdis J. Rafnar segir iritgerð sinni ,,Um
afbrotiö nauögun” „Þaö þykir ástæöa til
þess aö kanna fortíö konu sem kærir nauög-
un... — haföi konan á sér óorö? Hefur kær-
andi áöur af frjálsum vilja átt samfarir viö
þann sem hún nú kærir fyrir nauögun?
(Væri þaö möguleg vöm i þjófnaöarmáli,
aö eigandi hinna stolnu muna hefði ein-
hverntímaáöur gefiö þeim, sem ákæröur er
fyrir þjófnaö, verömæta muni?) Notaöi
ákæröi verjur?”
Kona sem lendm i þvl aö veröa nauögaö
þarf sem sagt áö sanna sakleysi sitt,
þ.e.a.s. hún þarf aö geta sannaö eins og
kostur er aö um nauöung hafi verið aö
raaöa. Þaö þykir sjálfsagt aö konan komi
beint upp á lögreglustöö til þess aö láta taka
af sér skýrslu um leiö og nauögarinn hefur
lokiö ætlunarverki sínu. Þaö þykjaí meira
lagi undarleg viöbrögö aö kona skuli fyrst
fara heim og þvo sér og skipta um föt. Hitt
skilst fáum aö sú auömýking sem konan
veröur fyrir sé þaö mikil aö hún hreinlega
kærir sig ekki um að láta einhverja ókunn-
uga sjá sig svMia á sig komna.
Eöa eins og Asdis segir: „Ef konan kærir
nauögun og vitna nýtur ekki viö, má nefna
nokkur atriöi sem áhrif gætu haft á það,
hversu trúveröug frásögn hennar þykir. Ef
hún kemur augljóslega strax af brotastað
til lögreglu, blá og marin, i sundurtættum
fötum og æstuhugarástandi myndi frásögn
hennar hafa likurnar meö sér um, aö hún
heföi oröiö fyrir nauögun. Ef kærandi hefur
engar sjáanlegar likamlegar ákomur og
hefur áöur en hún fer á fund lögreglu eöa
læknis af einhverjum ástæöum gefiö sér
tima til þess aö (fara heim ) íbaö og klæöa
sig i hrein föteru likurnar mun minni fyrir
þvf, aö frásögn hennar um nauögun sé tekin
trúanleg”. (Úlfljótur bls. 31)
Þaö eru til margar réttlætingar og goö-
sagnir sem tengjast eifbrotinu nauögun.
Þessar goösagnir lifa góöu lífi i karlmanna-
samfélaginu. Þaö hefur oft heyrst: aö
konan hafi æst karlmanninn svo mikiö upp
aö hann hafi oröiö fórnarlamb sinna eigin
hvata. Nauögun er eins og bent var á áöan
oft taliö afbrot tengdari kynlífi en ofbeldi.
Þvi er þetta aö visu taliö óæskilegt afbrot
en mjög skiljanlegt af hendi karlmannsins.
Nauögun tengist fremur einhverju ánægju-
legu en sársaukafullu, frá sjónarmiöi
mannsins. Enn viröist sú goösögn vera I
gangi aö konur vilji (ómeövitaö) láta
nauöga sér. Þær geti sjálfar ekki veriö
virkar i kynlífi og þvi veröi karlmaöurinn
að koma á vettvang og taka þær með valdi.
Oft er lika taliö aö fórnarlambiö hafi átt
þetta skiliö. Konan ögrar manninum
YFIRSÝN
örvun atvinnulifs I kjölfar skattalækkunar-
innar. En sá batier meö ölluóviss og þar aö
auki langt undan. Þaö sem viö blasir er aö
sögn fjárlaganefndar þingsins, aö hallinn á
ríkissjóöi Bandarikjanna á yfirstandandi
fjárhagsári stefnir óöfluga I langtum
hærri fjárhæö en 42.5 milljarða. Telur
nefndin nær sanni, aö halli geti hæglega
oröið yfir 70 milljaröar.
Ofan á þennan boöskap fjárlaganefndar-
innar kom svo aukinn veröbólguhraöi, en
hvert stig aukinnar veröbólgu hefur I för
meö sér fjögurra milljaröa dollara út-
gjaldaauka fyrir rikissjóöinn.
Viö þessar aöstæöur sá Volcker, yfirmaö-
ur bandarlska seölabankakerfisins, engin
tök á aö lækka metháa vexti. Afleiöingin
var verðfalliö á kauphöllinni, vantraustsyf-
irlýsing kaupsýslumanna á frammistiÆu
rikisstjórnarinnar til þessa.
Stockman fjárlagastjóri telur aö viö svo
búiö megi ekki standa. Hann sá ekkert und-
anfæri aö ónáöa forsetann i friinu og lagöi
fyrir hann tillögur um aukinn niðurskurð
rlkisútgjalda, I þetta skipti á f járveitingum
til hermála.
Þar er komiö viö auman blett. Eitt af
kosningaloforðum Reagans var að efla
stórlega hernaöarmátt Bandarikjanna.
Helsta fyrirheitiö i þvi efni var aö auka út-
gjöld til hermála um sjö af hundraöi, um-
fram uppfærslu til aö mæta vexti verö-
bólgu, á árihverju næsta fimm ára timabil.
Nú fræddi Stockman forsetann á, aö þrátt
fyrirþetta lofori) yröiekki undan þvi vikist,
ættu ekki rikisfjármál aö fara gersamlega
ur böndunum, aö skera niöur fyrirhuguö út-
gjöld til hermála um 30 milljaröa dollara
tvö næstu fjárhagsár.
Ekki er ljóst hvort Reagan hefur sam-
þykkt töluna 30 milljaröa, en svo mikið er
vist aö hann hefur faliö þeim Stockman og
Weinberger landvarnarráðherra i samein-
ingu aö leita sparnaöarmöguleika í fjár-
lagahluta landvarnaráðuneytisins. Munu
þeir sér I lagi Uta á, viö hvern grundvöll
skuli miðaö, þegar reiknaöur er út sjö pró-
sent raunvöxtur hernaöarútgialda. Vill
(kannski bara meö þvi aö vera ein á gangi
um miöja nótt). Hún er þvi rétti söku-
dólgurinn!
Félagsskapur sem nefnir sig Jóan-systur
reka ráðgja.farstöð fyrir konur I Dan-
mörku. Þær tóku upp á þvi' aö halda nám-
skeið fyrir fólk i lögreglunni varöandi
nauögun. Þær höföu nefnilega margsinnis
rekiö sig á þaö aö innan lögreglustöövar-
innar fengu konur sem höföu oröiö fyrir
nauögun alla fordóma þjóöfélagsins
framan i sig varðandi afbrotiö nauögun.
Þær segja m.a. frá þvi aö til þeirra hafi
komiö ung stúlka og ekki sagt farir sínar
sléttar i viöskiptum sinum viö lögregluna.
Þessi unga stúlka varö fyrir þvi aö vera
nauögaö af fyrrverandi kærasta sinum.
Hún fer á lögreglustööina og á móti henni
tekur lögregluþjónn heljarmenni aö burö-
um. Hann spyr hana hvort hún hafi ekki
veitt mótspyrnu, af hverju hún hafi ekki
bara gefiöhonum einn duglega á’ann? Hún
segist haf a oröið svo hrædd og aö þaö hafi
heldur ekki stoöaö þvl hann væri helmingi
sterkari en hún. Lögreglumaöurinn glotti
og sagöi. „Mikiödjöfullhlýtur hann aö vera
skotinn i þér”.
E kki erum viö Islendingar enn svo langt
komniraö hafa settá laggirnar félagsfræði-
og sálfræöiþjónustu fyrir konur sem oröiö
hafa fyrir baröinu á nauögurum. Arn-
þrúöur Karlsdóttir, rannsóknarlögreglu-
maöur hefur þaö verksviö aö taka á móti
nauögunarkærum.
Hún segir „Þaö sem er hvaö alvarlegast
fyrir þessi mál er hiö sálræna áfall sem
konur veröa fyrir. Þær eru oftast miklu
verrfarnar en skrámur og marblettir segja
til um. Þær finna til niðurlægingar og ótta,
viöbjóös, sjálfsásökunar og sjálfsmynd
þeirra biöur verulegt afhroö. Mln reynsla
er sú aö konur þurfa á miklum stuöningi aö
halda meöan á rannsókn stendur. Þaö
væri til mikilla bóta aö kalla þá til geö-
lækni, sálfræöing eöa jafnvel félagsráö-
gjafa".
Þær Hildigunnur og Þorgeröur benda á I
niöuríagi greinar sinnar aö djúp gjá væri á
milli viöhorfs almennings til nauögana og
rannsókna á nauögunum. Astæöurnar
fyrirþessu telja þær vera aö nauögun snerti
mifrg sviö mannlifsins einkum þau sem eru
mótuö af tilfinningum. Ekki væri hægt aö
fjalla um nauöganir án þess aö gera sér
grein fyrir stööu kvenna. Þá væri og nauö-
syniegt aö tengja nauðganir ofbeldi og kyn-
llfinu.
eftir
Elisabetu
Guöbjörnsdóttur
mm
eftir
Magnús
Torfa
ólafsson
Stockman reikna út frá 176 miíijarða hern-
aöarútgjöldum á fjárhagsárinu 1981, síö-
ustu fjárlögum sem stjórn Carters undir-
bjó. Weinberger vill hins vegar halda sig
við hernaöarútgjöldin á fjárhagsárinu 1982,
sem eru áætluö 221 milljaröur dollara, og
reikna sjö prósent raunvöxtinn af þeirri
upphæö.
Svo er aö heyra á Edwin Meese, sem
reynst hefur áhrifamestur starfsmanna
Reagans IHvíta húsinu.að hann sé heldur á
bandi Stockmans og ljóst er aö hernaöarút-
gjöld sleppa ekki viö verulegan niöurskurö.
Mun þaöekki draga úr hvötstjórnmálaráð-
gjafa Reagans aö sýna árangur I þvl efni,
aö eftiraö fréttir komust á kreik um aö fyr-
irskipaöur heföi veriö 30 milljaröa niöur-
skuröur hernaöarútgjalda, sáu sumir stór-
bankar sér fært aö lækka vexti. Sýnir þaö
giöggt, hve náiö samband er milli banda-
riska lánfjármarkaöarins og framtlöar-
horfa um afkomu rikissjóös.
Viö þetta bætist, aö enginn þáttur ríkis-
útgjalda er jafn veröbólugörvandi og fjár-
framlög til hermála, því þar er hvergi um
raunverulega verömætasköpun aö ræöa.
Þar á ofan er alkunna aö l hergagnafram-
leiöslu viögengst sóun og sukk, sem ekki
fengi með neinu móti þrifist i framleiöslu-
grein sem nýtur markaösaöhalds.
I kveðjuræðu sinni til Bandarikjamanna
sagöi Eisenhower forseti, þegar hann lét af
embætti, aö af langri reynslu vildi hann
sérstaklega vara viö því, ef „hernaðar-iön-
aöarsamsteypan” fengiof lausan tauminn I
þjóöfélaginu. Hingaö til hefur þess ekki
orðiö vart, að Reaganheföi tilhneigingu til
aö leggja sér þessi orö fyrirrennara sins á
hjarta.
Nú hefur þó reynslan sýnt, aö Reagan
veröur aö velja milli óska herstjórnar og
hergagnaiönaðar annars vegar og velferö-
arbandariska hagkerfisins i heild hins veg-
ar. Því aöeins er mögulegt aö örva atvinnu-
lifiö, aö forgangi hernaöarútgjalda ríkisins
séu skoröur settar.