Helgarpósturinn - 21.01.1988, Blaðsíða 7

FRÉTTASKÝRING
Húsnœdislánakerfid
LOKAÐ AFTUR
INNAN ÁRS
Jóhanna aö lenda í sporum Alexanders Skerðingarákvæðin duga hvergi Líkur
á aö þegar útsend lánsloforö veröi ekki öll greidd út á árinu Enn vantar milljaröa í kerfiö
Húsnæðislánakerfið er enn í uppnámi. Lagabreyt-
ing og ný reglugerð breyta þar engu um. Það sem gerst
hefur er að nýr forgangshópur var búinn til, þeir sem
eiga ófullnægjandi húsnæði fyrir og þurfa að skipta
um húsnæði, en biðraðirnar lengjast. Meðalbiðtími
hefur lengst frá því í haust og er nú nálægt 32 mánuð-
um. Biðtími víkjandi hópa nálægt 50 mánuðum. Það
virðist stefna í að húsnæðislánakerfið verði fyrir Jó-
hönnu Sigurðardóttur það sama og fyrir Alexander
Stefánsson — pólitísk martröð.
EFTIR HEIGA MÁ ARTHURSSON MYNDIR JIM SMART
Markmið félagsmálaráðherra
með þeim smávægilegu breyting-
um sem senn koma til fram-
kvæmda er að tryggja betur for-
gang þeirra sem sækja um lán.
Hún er líka að reyna að kaupa sér
tíma til að breyta lánakerfinu í
grundvallaratriðum. En ef miðað
er við þann tíma sem það tók að
koma í gegn breytingum sem ráð-
herra undirritaði sl. föstudag, og
þá andstöðu sem breytingatillögur
hafa mætt á Alþingi, þá er ótrúlegt
að takist að breyta lánakerfinu í
bráð. Fyrir svo utan það að ráð-
herra er með sex þúsund umsækj-
endur á bakinu, sem verður að af-
greiða áður en breytingar kæmu
til framkvæmda. Pólitískt sýnist
Jóhanna Sigurðardóttir standa af-
ar illa.
BREYTINGARNAR
Ráðherra getur eftir setningu
reglugerðar um lánveitingar HSR
synjað eða skert lánveitingar ef
umsækjendur eiga fleiri en eina
íbúð, eða þá ef þeir búa rúmt í
skuldlausu húsnæði. Þeir sem sótt
hafa um húsnæðislán og eiga fleiri
en eina eign eru mjög fáir, senni-
lega innan við 2% umsækjenda að
því er talið er. Niðurstaðan er því
e.t.v. sparnaður upp á 300 milljón-
ir í kerfi sem tekur til sín kannski
10 milljarða á ári næstu árin.
Varðandi þann hóp, sem e.t.v. á
rétt á skertu láni, er það að segja,
að skerðingarákvæðin eru svo
rúm að tiltölulega fáir umsækj-
endur verða settir hjá á grundvelli
þessara ákvæða. Kannski munar
hér um 3—400 milljónir á ári. Við
erum því að tala um skerðingu
upp á 600—700 milljónir í kerfi
sem tekur til sín a.m.k. 10 millj-
arða á ári. Það er smár biti.
í frétt frá félagsmálaráðuneytinu
21. október sl. sagði m.a.: ,,í for-
sendum sem nýju húsnæðislögin
byggðu á var gert ráð fyrir 3.800
umsækjendum á ári fyrstu 2 árin.
Á rúmu ári hafa hinsvegar borist
um 10 þúsund umsóknir, en af-
greiðsla þeirra mun kosta um 15
milljarða króna, þ.e. lOmilljörðum
meira en ráð var fyrir gert." Sam-
kvæmt lauslegum útreikningum
hefur Jóhönnu Sigurðardóttur
tekist með breytingum sínum að
minnka það sem upp á vantar úr
10—11 milljörðum í 9—10 millj-
arða. Það er öll breytingin.
LÁNSFJÁRLÖG
í samþykktum lánsfjárlögum
fyrir 1988 er Byggingasjóði ríkis-
ins heimilt að selja skuldbréf fyrir
6,1 milljarð króna. Er hér miðað
við verðlagsforsendur í fjárlaga-
frumvarpi, 7% launahækkun og
10% hækkun framfærsluvísitölu.
Af þessum 6,1 milljarði er gert ráð
fyrir að 4.750 milljarðar gangi til
Byggingasjóðs ríkisins og 1.360 til
félagslegra íbúðarbygginga. Með
ríkisframlaginu hefur Bygginga-
sjóður um 5,3 milljörðum úr að
spila. Milljarðarnir sem ganga til
Byggingasjóðs ríksins duga fyrir
u.þ.b. 2.400 lánveitingum miðað
við að meðallán hækki um ca.
10% frá því sem nú er. Það er 60%
af þeim fjölda lánveitinga sem
reiknað er með í upphaflegum for-
sendum lánakerfisins, sem félags-
málaráðherra lýsti yfir í fréttatil-
kynningu að stæðust hvergi!
Fyrir svo utan það að ef forsend-
ur fjárlagafrumvarps og lánsfjár-
áætlunar standast ekki, eins og
allt bendir til á þessari stundu, að
þá hækka lánin og þeim fækkar
sem unnt verður að afgreiða. Þá
má ekki gleyma því, að skulda-
bréfasalan í ár á að svara þegar út-
sendum lánsloforðum, þ.e. lánslof-
orðum sem gefin voru út fyrir 13.
marssl.,og breytist forsendur fjár-
laga er fyrirsjáanlegt, að Hús-
næðisstofnun ríkisins geti á þessu
ári ekki einu sinni staðið við að
greiða út þegar dagsett lánsloforð.
Lauslega útreiknað gæti stofn-
unin þurft að fresta greiðslu um
15% þegar útsendra loforða á
þessu ári. Þetta gæti haft í för með
sér gífurlegan, ófyrirséðan, kostn-
að fyrir þá sem þegar hafa fest
kaup á húsnæði og reikna með
lánum á ákveðnum dagsetning-
um. Tveggja mánaða lengri bið-
tími gæti þýtt aukaútgjöld fyrir
þennan hóp upp á 150 þúsund
krónur á mann.
Húsnæðisstofnun gæti m.ö.o.
lent í greiðsluerfiðleikum þegar á
seinni hluta ársins 1988. Það þýðir
að félagsmálaráðherra þarf að öll-
um líkindum að loka lánakerfinu
aftur á þessu ári á sama hátt og
Alexander Stefánsson, þegar
hann var búinn að gefa út inn-
stæðulausa kosningaávísun sína.
Eina leiðin sem ráðherra á út úr
þessum ógöngum væri að létta af
þeirri frystingu upp á 500 milljónir
sem hún á sínum tíma greip til.
Með því er hægt að lækka hlutfall-
ið niður í ca. 7—8%. Geri ráðherra
það ekki þá stendur hún í sporum
Alexanders. Það er sú pólitíska
martröð sem Jóhanna Sigurðar-
dóttir stendur frammi fyrir.
UPPLYSINGALEYND —
FALINN BIÐLISTI
Alexander Stefánsson, fyrrum
félagsmálaráðherra, var á stund-
um sakaður um að halda leyndum
upplýsingum um raunverulega
stöðu húsnæðislánakerfisins.
Lánakerfið var hins vegar þannig
upp byggt að það var einfalt að ná
í upplýsingar og reikna út raun-
verulega stöðu og fjölda umsækj-
enda á biðlista. Með lagabreyting-
um og setningu nýrrar reglugerð-
ar opnast félagsmálaráðherra leið
til að bregða huliðshjúp yfir
ástandið og fela biðlistana.
í gömlu lögunum voru ákvæði
sem skylduðu Húsnæðismála-
stjórn til að gefa út lánsloforð inn-
an tveggja mánaða frá því um-
sóknir bárust stofnuninni. I svari
var tilgreint hvenær lán var gefið
út og hve mikils menn gátu vænst
í lán. Nýja fyrirkomulagið felst í
því að þremur mánuðum eftir um-
sókn veitir stofnunin svar um láns-
rétt. Ekki dagsetningu útborgun-
ar, eða fjárhæð, eða í hvaða hópi
viðkomandi lendir. Síðan er gert
ráð fyrir því að menn séu kallaðir
inn á teppi hjá ráðgjafarstöðinni,
ef þeir eru í forgangshópi, og þeim
leiðbeint um kaup. Má gera ráð
fyrir að þetta verði gert hálfu öðru
ári áður en lán kemur til útborgun-
ar og síðan, ári áður en umsækj-
endur fá lánið í hendurnar, verður
sent út bindandi lánsloforð með
dagsetningu.
í þessum kerfisfrumskógi, og
með hliðsjón af því hve skilin á
milli forgangshópa og víkjandi
hópa eru óljós, verður erfiðara að
fjalla um raunverulegt ástand í
kerfinu vegna þess einfaldlega að
Húsnæðisstofnun skortir upplýs-
ingar til að geta veitt svör. í versta
falli getur þetta leitt til þess að
menn fela biðlistana, eða telja sig
ekki geta veitt upplýsingar um
stöðu mála. Það gæti orðið niður-
staða félagsmálaráðherra, þegar
hún viðurkennir að tímabundin
opnun lánakerfisins nú skiptir
engu um framtíð þess. Það var
hrunið. Og það er hrunið.
Tveir félagsmálaráð-
herrar, Alexander
Stefánsson og Jó-
hanna Sigurðardótt-
ir. Húsnæðismál
felldu þann fyrr-
nefnda. Sá síðar-
nefndi situr á tima-
sprengju, sem henni
hefur enn ekki tekist
að aftengja.
HELGARPÓSTURINN 7