Morgunblaðið - 30.10.1985, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. OKTÓBER1985
27
Af flugfreyjum
og fiskfreyjum
— eftir Jón Baldvin
Hannibalsson
Afstaða flokkanna á þingi til laga-
setningar um frestun verkfallsdeilu
Flugleiða og flugfreyja og Kjaradóm
segir meira um þessa flokka og
forystumenn þeirra, stefnufestu
þeirra eða stefnuleysi, en þessa til-
teknu kjaradeilu.
Viðbrögð flokkanna vekja ósjálf-
rátt upp forvitnilegar spurningar Ld.:
Hefði það breytt afstöðu sumra
þeirra (Ld. AB og Kvennalista) ef
flugstjórar (dæmigerð karlastétt)
hefðu átt hlut að máli? Eða Ld.
læknar, tannlæknar eða verkfræð-
ingar, svo nefndir séu nokkrir há-
launahópar karla?
Geta heilir stjórnmálaflokkar var-
ið afstöðu sína í þessu máli með
skírskotun til kynferðis — en ekki
kjara?
Eða bara vísað til þess, að málið
bar upp á tiltekinn dag á almanak-
inu? Er þá afstaða þeirra til mála
breytileg eftir dagatalinu — t.d.
ein á mánudögum, önnur á föstu-
dögum?
Grundvallarreglur?
Sumir burðast við að fegra af-
stöðu sína með því að bera fyrir
sig ófrávíkjanlegar grundvallar-
reglur sem aldrei megi brjóta.
Hverjar eru þær?
Til dæmis að aðilar vinnumark-
aðarins eigi sjálfir að bera ábyrgð
gjörða sinna eða að virða beri
samningafrelsi skilyrðislaust.
Þetta er fallega hugsað. Engir
boða þessi heilræði oftar en sjálf-
stæðismenn, þ.e.a.s. þegar Fróða-
friður ríkir á vinnumarkaðinum
og engin kjaradeila er í sjónmáli.
Gallinn er bara sá að „aðilar
vinnumarkaðarins" bera einatt
enga ábyrgð gjörða sinna. At-
vinnurekendur segjast einatt
.skrifa undir nauðugirja velta síðan
kauphækkunum út í verðlagið (þ.e.
láta launþega borga kauphækkun-
ina sjálfa, í svikinni mynt); eða.
þeir leggja fram bakreikninga hjá
ríkisstjórn á hendur skattgreið-
endum (t.d. gengisfelling eða
skattálögur).
Eins getur gerst að verkföll
dragist á langinn von úr viti og
engin lausn sé í sjónmáli. Skaði
þriðja aðilans og þjóðarbúsins
verður þá stundum óbærilegur.
Hvað gera bændur þá?
Þá gleyma þeir ræðunum um
grundvallaratriðin — og beita
lögum, gerðardómum, kjaradóm-
um. Þetta er saga Sjálfstæðis-
flokksins í hálfa öld. Enda býst
enginn heilvita maður við því að
Sjálfstæðisflokkurinn standi við
hátíðaræðurnar — þegar á reynir.
Og þetta er ferill Alþýðubanda-
lagsins — þegar það er í ríkisstjórn.
íhlutun í gerða kjarasamninga
var regla — en ekki undantekning,
þegar AB var í ríkisstjórn. Ævin-
lega á 3ja mánaða fresti breytti
það ákvæðum kjarasamninga um
vísitölubætur á laun. Alls fjórtán
sinnum. Og þegar flugstjórar boð-
uðu verkfall 1979 beitti AB lögum,
ásamt samstarfsflokkum sínum,
og fordæmdi heimtufrekju há-
launahópa.
Tilvistarvandamál
Það var reyndar þessi 3ja mán-
aða vísitöluskerðing AB, sem var
undirrót þess misgengis launa og
lánskjara, sem nú hefur stefnt hús-
byggjendum þessara ára undir
uppboðshamarinn og gert þá að
fómarlömbum eignaupptökustefn-
unnar í húsnæðismálum. Það eru
ekki allir viðhlæjendur vinir.
Að fenginni reynslu vita því allir
að AB er flokkur þéirrar gerðar,
sem segir eitt í dag en annað á
morgun; gerir eitt í ríkisstjórn —
en annað í stjórnarandstöðu.
Það er einmitt þess vegna, sem
AB er flokkur í kreppu. Þessu til-
vistarvandamáli hentistefnu-
flokksins lýsir Guðrún Helgadóttir
eftirminnilega í blaðaviðtali þegar
hún segir: „Það er allt í lagi með
flokkinn — það bara skilur hann
enginn.“
Ef það vekti raunverulega fyrir
flokkum eins og AB og Sjálfstæðis-
flokknum að standa við „grund-
vallarreglurnar", er hætt við að
þeir kæmust að því fullkeyptu um
þaðerlyki. ,
Ut í fjarstæðuna
Tökum dæmi;
700 starfsmönnum Flugleiða af
báðum kynjum er tvístrað í 38
stéttarfélög. Kjarasamningar, eða
ígildi þeirra, eru á annað hundrað.
Launamunur milli hinna lægst
launuðu (verkakvenna) og hinna
hæst launuðu (flugstjóra) er u.þ.b.
1:9. Verkakonan hefur 16 þúsund,
flugstjórinn 130 þúsund.
Fræðilega séð getur hvert og
eitt þessara 38 stéttarfélaga stöðv-
að allan flugrekstur, farþegaflutn-
inga og aðra flutninga, hótelrekst-
ur og annan ferðamannaiðnað,
hvenær sem er. T.d. 38 vikur af 52.
Þá færi nú heldur betur að reyna
á stefnufestu stjórnmálaflokk-
anna.
• BJ mundi auðvitað segja að
keðjuverkföll smáhópa væru
einkamál en ekki stjórnmál og
snúa sér á hina hliðina.
• Kvennalistinn mundi auðvitað
styðja slík verkföll, ef konur ættu
í hlut, og þau bæri upp á rétta
daga.
• AB mundi auðvitað banna slík
verkföll, ef það væri í ríkisstjórn,
en kynda undir þeim, ef það væri
í stjórnarandstöðu — hvorttveggja
með vísan til grundvallarsjónar-
miða og til að vera sjálfu sér
samkvæmt!
• Sjálfstæðisflokkurinn: Dittó.
Framsókn á að fá frí og skiptir
því ekki máli.
Um það er lyki er hætt við að
þessi skulduga þjóð gæti sparað
sér þá fyrirhöfn að reyna að afla
gjaldeyris með samkeppni við út-
lendinga á Atlantshafsleiðinni og
reyndar líka að afla gjaldeyris með
uppbyggingu ferðamannaiðnaðar.
Afstaða Alþýðuflokksins
En Alþýðuflokkurinn?
Meirihluti þingflokksins féllst á
að fresta verkfallsaðgerðum flug-
freyja til áramóta og leggja deilu-
málin þangað til undir úrskurð
Kjaradóms. Um áramót eru allir
kjarasamningar lausir. Þá kemur
til kasta launþegahreyfingarinnar
í heild að móta samræmda launa-
stefnu, ekki síst um þann launa-
mun, sem hún vill láta viðgangast.
Af viðræðum þingflokksins við
deiluaðila var ljóst, að þeir voru
ekki ósammála um eitt — heldur
allt. Um aðdraganda deilunnar, um
kröfur flugfreyja, um tilboð Flug-
Jón Baldvin Hannibalsson
„Með afstöðu sinni
sýndi meirihluti þing-
flokks Alþýðuflokksins,
að hann hefur sömu
afstöðu til mála í ríkis-
stjórn og í stjórnarand-
stöðu. Stefna hans er
ekki breytileg eftir daga-
talinu.“
leiða og allt annað, sem máli skipti.
Nema eitt reyndar: Þeir voru báðir
sammála um að svo mikið bæri í
milli, að þýðingarlaust væri fyrir
sáttasemjara að leggja fram sáttatil-
lögu.
Verkfallið hefði því fyrirsjáanlega
orðið langdregið.
Það eru ekki allir viðhlæjendur
vinir. Þeir sem hvöttu flugfreyjur til
áframhaldandi verkfallsaðgerða við
þessi skilyrði höfðu eitthvað annað
í huga en þeirra hag.
Kjaradómi skal skylt skv. lögun-
um að tryggja flugfreyjum leiðrétt-
ingu á kjörum til samræmis við
meðaltalshækkanir á vinnumarkað-
inum og kjarabætur annarra flugliða
(þ.e. flugstjóra og flugvélstjóra
sem fengu 43% hækkun í febrúar).
Hér er því um að ræða frestun
verkfalls um nokkrar vikur á til-
tölulega hagstæðum skilmálum.
Með afstöðu sinni sýndi meiri-
hluti þingflokks Alþýðuflokksins,
að hann hefur sömu afstöðu til mála
í ríkisstjórn og í stjórnarandstöðu.
Stefna hans er ekki breytileg eftir
dagatalinu.
Launastefna
í umræðum á Alþingi lögðum
við áherslu á stuðning okkar við
stefnuyfirlýsingu ASI-þinga um
nauðsyn breytinga á skipulagi
launþegahreyfingarinnar. Sundr-
ung starfsmanna Flugleiða í 38
stéttarfélög er bezta dæmið um
nauðsyn slíkra breytinga.
VIÐ VILJUM
að allir starfsmenn á sama vinnu-
stað séu í sama stéttarfélagi.
að vinnustaðafélög í sömu atvinnu-
grein (t.d. samgöngu- og ferða-
iðnaði) myndi eitt landssamband,
sem geri heildarkjarasamning
fyrir alla starfsmenn í þeirri
grein.
að vinnustaðafélögin geti gert
sérkj arasamninga.
Með þessari skipan er fólkið á
vinnustöðunum sameinað; með þess-
ari skipan getur launþegahreyf-
ingin, ef hún vill, beitt sér gegn
sterkri markaðsstöðu sérhópa, sem
nýta hana til að auka launamun;
með þessari skipan er unnt að taka
meira tillit til mismunandi
greiðslugetu atvinnuvega; með þess-
ari skipan er eðlilegt að stíga
fyrstu skrefin í átt til aukins at-
vinnuiýðræðis.
Launareikningur þjóðfélagsins í
heild er ca. 63 milljarðar. Baráttan
um skiptingu þjóðarteknanna er ekki
aðeins milli launþega annars vegar
og atvinnurekenda hins vegar. Hún
er líka milli launþega innbyrðis.
Við jafnaðarmenn viljum auka
hlut hinna lægst launuðu í þjóðar-
tekjunum. Sérstaklega viljum við
bæta kjör og starfsvirðingu fisk-
freyja — þeirra láglaunakvenna,
sem leggja fram mestan skerf við
gjaldeyrisöflun þessarar skuldugu
þjóðar. Hin hliðin á því máli er
að standa á móti ýtrustu kröfum há-
tekjuhópa.
Þessa stefnu okkar má skoða
sem grundvallarsjónarmið.
• Stjórnmálaflokkur, sem í alvöru
vill reka launajöfnunarpólitík, getur
ekki tekið undir með ýtrustu kröf-
um sérhópa með sterka markaðs-
aðstöðu, um hvað sem er, hvenær
sem er.
• Stjórnmálaflokkur, sem vill í
verki reyna að verðskulda trúnað
vinnandi fólks, getur ekki hegðað
sér eins og Alþýðubandalagið. Til
þess eru vítin að varast þau.
ALÞÝÐUFLOKKURINN réð
engu um það, upp á hvaða dag
þetta mál bar á Alþingi. Því réðu
aðrir. Hinu ráðum við sjálf og það
er að stefna flokksins og afstaða
til mála er ekki breytileg eftir
veðurfari, umhverfi eða dagatali.
í okkar pólitík eru allir dagar virk-
ir dagar.
En af þessari litlu dæmisögu um
flugfreyjur og Flugleiðir má draga
mikinn lærdóm um aðskiljanlegar
náttúrur þeirra stjórnmálaflokka,
sem nú gista þingbekki.
Höfundur er alþingismaður fyrir
Alþýðuflokk í Reykjaríkurkjör-
dæmi og formaður Alþýðuílokks.
Opið bréf til Morgunblaðsins
— eftir Valgerði Báru
Guðmundsdóttur
Ég man að hún litla systir mín
sagði oft stórhættulegt að teljast
til góðu barnanna. Það ylli einung-
is meiri kröfum og ámæli fyrir það
sem öðrum liðist átöluiaust. I þá
daga hló ég að þessu og reyndi að
leiðrétta, taldi einföldun og barna-
skap, en þegar sunnudagsblað
Morgunblaðsins var í höndum
mínum þann 20. október sl., þá
komu þessi ummæli hennar
skyndilega í huga minn. Ég gerði
mér grein fyrir því að ef ég væri
að lesa eitthvert hinna dagblað-
anna á landinu, þá myndi ég ein-
ungis brosa góðlátlega.
Það voru skrif Jóhönnu Krist-
jónsdóttur um leiklist sem ég var
að lesa með yfirskriftinni „Ef farsi
er ekki fyndinn ...“ Það virtist
einhvers konar dómur um leikritið
Með vífið í lúkunum eftir Ray
Cooney í (að mér fannst snjallri)
þýðingu Árna Ibsen.
Ekki trufluðu mig persónulegar
skoðanir áðurnefndrar Jóhönnu.
Henni er mín vegna frjálst að hafa
þær skoðanir er eðlið býður henni,
en það sem særði réttlætiskennd
mína í þessu tilviki, eru fullyrðing-
ar hennar sem hún í engu gerir
tilraunir til að rökstyðja. Ekki
spyr ég heldur um menntun henn-
ar eða hæfni til að skrifa um leik-
list. Ætti henni að vera frjálst að
meta það sjálf, svo lengi sem ein-
hver vill birta. Því er þetta opið
bréf til Morgunblaðsins; ég varð
svo undrandi á að lesa þarna af-
dráttarlausar fullyrðingar, jafnvel
þó skrifin séu undir nafni. Sam-
kvæmt þeirri forskrift ætla ég að
leyfa mér að segja, að mér finnst
gjörsamlega ótækt að láta ósvarað
þeirri fullyrðingu hennar, að texti
umræddrar sýningar sé ekki fynd-
inn. Hvernig má það vera að blaða-
konunni skuli yfirsjást sú stað-
reynd að kímnigáfu fólks er mjög
misskipt. Getum við lesendur
Morgunblaðsins ekki gert kröfur
til þess að hún segi: Mér fannst
textinn ekki fyndinn. Á frumsýn-
ingu sat ég u.þ.b. tveim metrum
fyrir aftan áðurnefnda Jóhönnu
Kristjónsdóttur og trúi naumast
að allur sá hlátur sem ég heyrði
og tók þátt í, hafi ekki borist til
hennar eyrna.
Hún segir einnig: „Leikkonurnar
Þórunn Magnea Magnúsdóttir og
Valgerður Bára Guðmundsdóttir
Anna Kristín Arngrímsdóttir og
leikarinn Randver Þorláksson eru
ekki farsaleikarar ..." Er mögu-
legt að komast hjá því að spyrja
með hvaða leyfi konan skrifar
annað eins og þetta? Að mínu
mati færir hún engin rök fyrir sínu
máli, engar sannanir. Eigi heldur
sýnir hún framá menntunarskort
þessara leikara eða hömlur á því
að þeir séu færir um að skila því
hlutverki sem virtist orka vel á
fjölda fólks, er virtist vita næstum
því fyrirfram við hverju mátti
búast, og hafa innsýn í, að oft er
gripið til mismunandi leiktúlkunar
í einu og sama leikritinu, til þess
að auka blæbrigði við innihaldslít-
inn texta.
Til þess að falla nú ekki sjálf í
„Jóhönnu gryfju" langar mig að
geta þess að ég hef áður séð þetta
leikrit í London með úrvalsleikur-
um og samt sem áður finnst mér
við ekki þurfa að hafa minnimátt-
arkennd við samanburðinn.
Áður en ég lýk þessu langar mig
að biðja fyrir þakklæti til aðstand-
enda sýningarinnar. Ég skemmti
mér vel og vona að sem flestir fái
tækifæri til að hlæja græskulaust
í Þjóðleikhúsinu á næstunni á sýn-
ingunni „Með vífið í lúkunum“.
Kærar kveðjur.
Höfundur starfar á lögmannsskrif-
stofu íReykjarík.
Jean-Paul Chambas
í Listasafni ASÍ
LISTASAFN ASÍ opnaði sýningu á
verkum franska myndlistarmannsins
Jean-Paul Chambas sl. laugardag.
Á sýningunni eru 27 verk, olíu-
málverk, teikningar og steinþrykks-
myndir, unnar á sl. fimmtán árum.
Sýningin er hingað komin fyrir
milligöngu menningardeildar
franska sendiráðsins.
Jean-Paul Chambas er fæddur 11.
mars 1947 í Vic-Fejensac í Gers-
héraði í Suðvestur-Frakklandi.
Listamaðurinn hefur haldið 34
einkasýningar í Evrópu og í Banda-
ríkjunum.
Sýningin í Listasafni ASl stendur
til 10. október. Opnunartími er virka
daga kl. 14.00 til 20.00 og um helgar
kl. 14.00 til 22.00. Allar myndirnar
á sýningunni eru til sölu.