Dagblaðið Vísir - DV - 23.09.1989, Blaðsíða 22

22
LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1989.
listamaðurinn Erró:
Blanda af draumóra-
raunsæismanni
Þegar Erró var aðeins tólf ára gamall málaði hann þessa mynd af Öræfa-
jökli og gaf vini sínum, Magnúsi Bjarnfreðssyni, sem síðan hefur varðveitt
hana. Þessa mynd af Systrastapa fékk Magnús Bjarnfreðsson að gjöf frá
Erróárið1945. DV-myndirGVA
„Þetta var frábær veiðiferð, gott
veður, mikill fiskur og ekki síst góð-
ur félagsskapur. Þetta er í fyrsta
skipti sem ég fer á ýsu- og þorskveiði
- skak,“ sagöi listamaðurinn Erró er
hann kom í land í Kópavoginum á
fimmtudag eftir fjögurra tíma veiði-
ferð með nokkrum góðum félögum
sínum. Þeir fengu hátt í hundrað
þorska, ýsu og svartfugl.
Erró sagði að þessi hálfsmánaðar-
dvöl á íslandi hefði verið mikii upp-
lifun. „Ég er búinn að vera hér í tvær
vikur og þarf að komast heim að
vinna,“ sagði Erró en hann kvaddi
ísland snemma í gærmorgim. „Þetta
er búið að vera dútl í heilar tvær
vikur. Ég er orðinn hálfstressaður,
mig vantar vinnu. Hins vegar hef ég
fengið nóg af góðu lofti þar sem ég
hef ferðast mikið. Við fórum á
Kaldadal á hestum og að Bamafoss-
um og fleira. Einnig ferðaðist ég með
áætlunarbílum og öllum mögulegum
farartækjum. Það hefur virkilega
verið slegið í,“ sagði Erró.
Ekki sagðist hann vita hvenær
hann kæmi hingað til lands næst.
„Kannski eftir rúman mánuð, eitt ár,
(yö ár, ég hef enga hugmynd um það.
Ég verð að loka mig inni í vinnustof-
unni minni núna. Það verður sýning
hjá mér 2. nóvember í París og í Sviss
í vor. Ég er löngu búinn með þau
verk sem sýnd verða í París en á eft-
ir að vinna sýningu í Sviss. Auk þess
er ég með mörg stór verk sem hafa
verið pöntuð hjá mér og ég þarf að
ljúka við. Það verður því ekkert slak-
að á,“ sagði Erró.
Listamaðurinn Erró fæddist í Ól-
afsvík 19. júlí 1932. Hann bjó í Reykja-
vík með móður sinni til þriggja ára
aldurs en þá fluttu þau að Kirkjubæj-
arklaustri. Þar giftist móðir hans
Siggeiri Lárussyni bónda.
Geðugur og
góður félagi
„Erró ólst upp í sömu sveit og ég.
Við vorum saman í bamaskóla og
ég dvaldi oft á heimili foreldra hans.
Ég hafði náttúrlega ekkert nema gott
af honum að segja,“ sagði Jón Helga-
son, fyrrum ráðherra, er hann var
spurður um fyrrum skólafélaga sinn
og vin.
„Erró var ákaflega geðugur og góð-
ur félagi. Hann var byijaður að
teikna mjög ungur og það var meðal
annars vegna þess að Kjarval dvaldi
þama mikið á þessum árum. Erró
fékk hjá honum hti og lærði. Hann
var þá þegar farinn að teikna og
mála.“
- Ertu að segja að Kjarval hafi kennt
Erró?
„Já, hann horfði mikið á lista-
manninn við vinnu sína og lærði
vinnubrögðin. Hann byijaði á því aö
mála myndir af Systrastapa, setti
þær bæði á blað og tré. Þær myndir
voru mjög í stíl Kjarvals fannst mér
þá. Ég held að það hafi farið mjög
vel á með þeim Kjarval og Erró, þeir
vom góðir félagar. Erró haföi mikinn
áhuga á myndhst og skaraði fram úr
í skólanum í teikningu. Hann sýndi
okkur oft myndir sínar og leyndi
þeim ekki.“
- Var Erró að einhveiju leyti öðm-
vísi en önnur böm?
„Nei, það mundi ég ekki segja. Mér
sýnist hann vera líkur sjálfum sér
ennþá en ég verð að viðurkenna aö
það em nokkur ár síðan ég talaði
síðast við hann. Hann var ahtaf mjög
ljúfur og rólegur. Leiðir okkar skild-
ust þegar bamaskóla var lokið. Ég
hitti hann nokkrum sinnum eftir það
og hann kom alltaf annað slagið að
Kirkjubæjarklaustri eftir að hann
settist að erlendis. Það fór aldrei á
milh mála þegar Erró var bam að
hann hafði mikla listamannshæfi-
leika og áhuginn var á þessu sviði,“
sagði Jón Helgason.
Gaf myndir tólf ára
Magnús Bjamfreðsson var einnig
í bekk með Érró í bamaskóla. „Erró
var afskaplega ljúfur og elskulegur
drengur. Hann var þá strax farinn
að teikna og mála. Við í skólanum
bárum sennilega takmarkað skyn-
bragð á listamannshæfileika hans en
það fór þó ekki á milh mála að hann
hafði þá.“
- Hvað teiknaði hann helst?
„Það var aht mögulegt. Ég á eina
mynd eftir hann sem er af Öræfa-
jökh. Hann var tólf ára þegar hann
málaði þessa mynd á vaxdúk með
strigaáferð. Myndin er dagsett 2. okt-
óber 1944. Ég man eftir því þegar
hann fór upp á bæjarhólinn og mál-
aði þessa mynd. Síðan kom hann og
gaf mér hana. Þessi mynd hefur fylgt
mér síðan. Maður hugsaði ekki um
það þá að hann ætti eftir að verða
heimsfrægur málari en hins vegar
kom mér það ekki á óvart. Aðra
mynd fékk ég árið 1945 en hún var
af Systrastapa.
Erró var, af svo ungum dreng að
vera, afskaplega fhnkur. Kjarval
dvaldi mikiö á Klaustri og það fór
ekki fram hjá honum hvaða efni var
í Erró. Kjarval hafði ahtaf miklar
mætur á Erró og sá að þama var
mikið listamannsefni. Eftir að við
hættum í skóla höfðum við ekki mik-
ið samband. Eg hef stöku sinnum
hitt hann og haft gaman af. Erró
hefur ekkert breyst. Hann er mjög
líkur sjálfum sér, alltaf jafnelskuleg-
ur við fólkið í kringum sig og ekki
síst ósnobbaður.“
Málaði á
sultukrukkur
- Fannst ykkur, hinum strákunum,
ekkert skrítið að hann væri símál-
andi?
„Nei, það held ég ekki. Við vissum
af þessum áhuga og ahir í sveitinni.
Hann var sonur hstamanns og Kjar-
val var búinn að segja mönnum að
þetta væri hstamaður og við það sat.
Erró skar sig ekkert úr að öðru leyti.
Hann var með í öhum leikjum og
afar normal unghngur að öllu leyti.
Sérviska var ekki th í honum. Systra-
stapi var mikið viðfangsefni hans í
gamla daga og hann málaði á ahar
sultukrukkur heima hjá sér. Hann
var ahtaf að búa th myndir en það
kom ekki niður á samskiptum hans
við aðra.“
Erró eða Guðmundur Guðmunds-
son, eins og hann heitir réttu nafni,
fór í skóla th Reykjavíkur eftir
barnaskóla og stundaði auk þess
teikninám í kvöldskóla. Erró hóf síð-
an nám í teiknikennaradeild Hand-
íða- og myndhstarskólans og útskrif-
aðist þar með besta vitnisburði sem
nokkurn tíma fyrr eða síðar hefur
verið gefinn. Það varð til þess að
honum var boðin kennarastaða við
skólann.
Ferðalög í frístundum
Þegar Erró kom th Reykjavíkur
hafði hann gríðarlegan áhuga á
ferðalögum. Hann fór í gönguferðir
með Ferðafélagi íslands í hverri frí-
stund sem gafst. Auk þess var hann
félagi í Flugbjörgunarsveit íslands.
Hann var með í hópi sem sótti lík
úr bandarískri flugvél sem hrapaði í
Eyjafjöllum - þá unglingur. Einnig
var Erró með í hjálparstarfi Flug-
björgunarsveitarinnar á Vatnajökli
árið 1950 þegar sótt var dót úr flug-
véhnni Geysi sem fórst þar. Meðal
þess sem þar fannst var lifandi hund-
ur. Nokkrir hundar voru um borð í
véhnni og voru þeir allir skotnir en
þessi slapp lifandi.
Erró hélt til Noregs th frekara
náms þar sem hann kynnti sér
fresku, sem er sérstök tækni, og
mósaik. Frá Noregi hélt hann til
Flórens og til Ravenna. Frá Ítalíu
fluttist hann til Parísar og settist þar
að. Erró á einnig hús á eyjunni For-
mentera á Spáni. Erró er auk þess
ahtaf með annan fótinn í Thailandi.
Má engan tíma missa
Aðalsteinn Ingólfsson, hstfræðing-
ur og menningarritstjóri DV, hefur
kynnst Erró mjög vel og meðal ann-
ars dvahð hjá honum um tíma í Par-
ís. „Erró hugsar mikið um mataræð-
ið þessa stundina," sagði Aðalsteinn.
„Hann hefur komið sér upp miklu
æfingahjóli og æfir sig á því á kvöld-
in. Það er mjög týpiskt fyrir Erró að
hann hefur sett hjólið niður fyrir
framan sjónvarpið th að geta horft á
fréttirnar á meðan. Hann má engan
tíma missa. Erró hefur alltaf verið
vinnuþjarkur. Hann fær þennan
kraft í arf því faðir hans, Guðmundur
frá Miðdal, var óhemju vinnuþjark-
ur. Hann fær þar líka áreiðanlega í
blóðið þessa miklu ferðaþörf. Alltfrá
því hann var strákur hefur hann
verið uppi um öll fjöll. Þegar hann
kom til Reykjavíkur gekk hann í
Ferðafélagið og notaði ahar helgar
th útivistar. Þessi vinnusemi er í öllu
hans fólki frá Klaustri líka,“ sagði
Aðalsteinn.
„Ég kynntist Erró þegar hann hélt
stóra sýningu á Kjarvalsstöðum árið
1977. Ég hafði fylgst með honum lengi
en ekki hitt hann fyrr. Þegar ég var
í hstfræðinámi í Englandi var ég með
það í huga að fjalla um verk hans en
síðan kom annað upp á. Mér fannst
Erró ákaflega áhugaverður. Þegar ég
var við nám í Svíþjóð skrifaði ég
greinar um Erró fyrir Iceland Re-
view og Storð og dvaldi þá hjá honum
í París. Erró var þá með afar htla
vinnustofu í miðborg Parísar og það
þurfti að hala málverkin út um
gluggann svo að þau kæmust út.
Hann hefur eftirlátið fyrrverandi
eiginkonu sinni, Myriam Bat-Josep,
þá vinnustofu núna.
Mjög skipulagður
Það eru ahir sammála um að Erró
sé mikill öðlingur. Ég fékk að fylgj-
ast með lífsháttum hans, starfi og
samkvæmislífi. Það er til dæmis sér-
stætt hvernig hann flokkar myndir,
flokkar lífsstíhnn ofan í skúffur.
Hann er til dæmis eini maðurinn sem
ég þekki sem er með ský í skúffum."
- Er hann þá skipulagður?
„Mjög skipulagður. Það má
kannski segja að það sé ólíkt hsta-
manni enda má segja að hann sé
óvenjuleg blanda af draumóramanni
og harðsvíruðum raunsæismanm."
- Því hefur verið haldiö fram að
hann sé með hóp manna í vinnu hjá
sér:
„Það hef ég aldrei orðið var við og
hef ekki nokkra trú á því. Auk þess
hefur hann sjálfur neitað því. Reynd-
ar hef ég verið á vinnustofu hans og
fylgst með honum og séð hvemig
hann ber sig að.“
- Hefur Erró sagt þér hvermg áhug-
inn kviknaði í fyrstu?
„Já, það verður að segjast eins og
er að það er Kjarval. Hann lærði af
honum vinnubrögð og Kjarval var
að gefa honum léreftsbúta og htatúp-
ur. Þó var þessi þörf komin hjá Erró
áður en Kjarval kom austur. Það er
alltaf spuming hvað sé uppeldislegt
og hvað áhrif. Kannski er gert of
mikið úr þessum áhrifum hans frá
Kjarval. Það em engin tengsl á milh