Morgunblaðið - 14.11.2007, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 14. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ GuðmundurJónsson söngv-
ari fæddist í Reykja-
vík 10. maí 1920.
Hann lést á Drop-
laugarstöðum að-
faranótt 5. nóv-
ember síðastliðins.
Foreldrar hans voru
Halldóra Guð-
mundsdóttir frá
Akranesi, f. 26.
sept. 1894. d. 10.
október 1964, og
Jón Þorvarðsson,
kaupmaður í
Reykjavík, f. 7. mars 1890, d. 23.
júlí 1969. Systkini Guðmundar eru
Þorvarður, f. 1921, d. 1948, Stein-
unn Ágústa, f. 1923, Jón Halldór, f.
1929, Ragnheiður, f. 1931, d. 2003,
og Gunnar, f. 1932, d. 2005.
Fyrri kona Guðmundar var
Þóra Haraldsdóttir, f. 24. apríl
1925, d. 11. júlí 1982. Foreldrar
hennar voru Ástríður Ein-
arsdóttir, f. 1902, d. 1993
og Haraldur Þórðarson skip-
stjóri, f. 1893, d. 1951.
Börn Guðmundar og Þóru eru:
1) Ástríður, f. 1947, börn Þóra
Hermannsdóttir Passauer, f. 1969,
og Guðmundur Kristjánsson, f.
1973. 2) Þorvarður Jón, f. 1953,
maki Áslaug Guðmundsdóttir,
synir þeirra eru Haraldur, f. 1977,
og Jón Þór, f. 1982. 3) Halldóra, f.
1958, börn, Ingibjörg Þóra Helga-
kennslu og störfum á tónlist-
ardeild Ríkisútvarpsins. Árið 1966
varð Guðmundur framkvæmda-
stjóri RÚV og gegndi því til ársins
1985. Guðmundur kenndi við
Söngskólann í Reykjavík um ára-
bil. Frumraun Guðmundar á óp-
erusviðinu var í hlutverki Rigolet-
tós í samnefndri óperu Verdis í
fyrstu óperuuppfærslu Þjóðleik-
hússins haustið 1951. Hann söng
mörg óperuhlutverk á farsælum
ferli, meðal annars hlutverk
gamla mannsins í Silkitrommunni
eftir Atla Heimi Sveinsson sum-
arið 1982. Varla hefur nokkur ein-
söngvari sungið jafn mörg íslensk
lög og Guðmundur gerði og skipta
upptökur Ríkisútvarpsins með
söng hans hundruðum. Söngferill
Guðmundar hófst fyrir alvöru
meðan hann var enn í námi árið
1946 er hann söng einsöng með
Karlakór Reykjavíkur og Stefáni
Íslandi á nær 60 tónleikum á
tveggja og hálfs mánaðar tón-
leikaferð um Bandaríkin. Að ferð-
inni lokinni var Guðmundur gerð-
ur að heiðursfélaga kórsins, en
samstarf kórsins og Guðmundar
gaf meðal annars af sér lagið
Hraustir menn sem naut gríð-
arlegra vinsælda á sínum tíma.
Guðmundi hlotnaðist fálkaorða
fyrir störf sín að tónlist. Og árið
2006 voru Guðmundi veitt Tónlist-
arverðlaunin það árið, úr hendi
forseta Íslands við hátíðlega at-
höfn í Þjóðleikhúsinu.
Guðmundur verður jarðsunginn
frá Fríkirkjunni í Reykjavík í dag
og hefst athöfnin klukkan 15.
dóttir, f. 1978, Sunna
Shabnam Radma-
nesh, f. 1987, Dagur
Radmanesh, f. 1988,
Þór Aria Radma-
nesh, f. 1991.
Eiginkona Guð-
mundar er Elín Sól-
veig Benediktsdóttir,
f. 19. júní 1937. For-
eldrar hennar eru
hjónin Benedikt Jak-
obsson íþróttakenn-
ari, f. 1905, d. 1967
og Vivan Jakobsson
Svavarsson sjúkra-
þjálfari, f. 1910. Börn Elínar eru
Guðlaugur Kristinn, f. 1954, Vivan
Hrefna, f. 1956, d. 1995, og Björg-
ólfur, f. 1957, Óttarsbörn, og Sól-
veig Jóhannesdóttir, f. 1962.
Guðmundur lauk verslunarprófi
frá Verzlunarskóla Íslands 1937
og var við framhaldsnám í Wood’s
College í Hull veturinn eftir. Árið
1941 hóf hann söngnám hjá Pétri
Á. Jónssyni óperusöngvara og
1943- 1944 og 1945-1946 var hann
við nám í Samoiloff’s School of
Music í Los Angeles. Frá 1947 til
’49 var Guðmundur við nám í Kon-
unglegu tónlistarakademíunni í
Stokkhólmi og veturinn 1959-1960
sótti hann einkatíma í söng í Vín-
arborg. Starfsferil sinn hóf Guð-
mundur sem skrifstofumaður en
að framhaldsnámi í söng loknu
helgaði hann sig söngnum, söng-
Við kveðjum í hinsta sinn með
miklum söknuði hann afa okkar, vel
vitandi að hann er kominn á góðan
stað. Okkur langar að minnast tíma
okkar á Hagamelnum og þeirra frá-
bæru stunda sem við áttum þar með
afa og ömmu. Hagamelurinn var
okkar annað heimili og þar fengum
við oft að gista. Þá sá afi um að við-
halda barnatrúnni og fór með faðir-
vorið með okkur þegar kominn var
háttatími. Hann var líka duglegur að
stunda sundið og við fengum oft að
fljóta með.
Afi þekkti alla á leiðinni út í Vest-
urbæjarlaug og við munum vel hvað
við vorum stolt þegar hann kynnti
okkur fyrir fólkinu og sagðist vera
svo ríkur að eiga okkur.
Það var fátt sem haggaði afa og
hann tók flestu með stóískri ró. Einu
sinni sem oftar fengum við að fara
með afa á tónleika. Hann var að fara
að syngja í óperunni Ótelló í Há-
skólabíói, uppáklæddur í kjól og
hvítt. Á leiðinni út í bíó var keyrt inn í
hliðina á Volvónum. Afi steig út úr
bílnum alveg pollrólegur. Hann sagði
mönnunum að hann væri smávegis
tímabundinn, væri að fara að syngja
og þetta yrði bara leyst seinna.
Stuttu síðar var afi mættur á réttum
tíma og tróð upp án þess að láta
nokkuð á sig fá. Svo blikkaði hann til
okkar í miðju klappi en það gerði
hann oft.
Ein jólin var mamma með ákveðið
þema í gangi heima hjá okkur og allt
var skreytt í rauðu, grænu og köngl-
um. Þá fórum við bara til ömmu og
afa og skreyttum tréð hjá þeim. Þar
voru jólakúlurnar marglitar og af
ýmsum gerðum.
Á jóladag fórum við alltaf með afa
niður í Útvarp á jólaball. Það fannst
okkur frábært og eftir ballið sá afi
um að útdeila „slikkeríi“ og jólaepl-
um til allra krakkanna.
Afi var ekki mjög handlaginn en
hann var hins vegar einstaklega góð-
ur í að pakka fyrir ferðalög. Einu
sinni vorum við að fara austur í bú-
stað í Laugardalnum og afi var búinn
að troða svo miklu í skottið að bíllinn
tók niðri í fyrstu beygju. Þá var snúið
við, létt aðeins á farminum og farnar
tvær ferðir.
Minningarnar eru margar og góð-
ar og þegar við byrjuðum að rifja upp
æsku okkar í sameiningu komu enda-
laust fleiri upp í hugann og við fyllt-
umst gleði og þakklæti. Hann var afi
okkar og lét okkur aldrei gleyma
hversu vænt honum þótti um barna-
börnin sín.
Elsku afi, við þökkum þér og
ömmu samfylgdina. Við erum rík að
hafa átt ykkur.
Þóra og Guðmundur (Mummi).
Elsku afi. Nú ertu farinn frá okkur
og það er erfitt að kveðja þig. Við
finnum huggun í því að við vitum að
núna ertu kominn til ömmu. Margar
eru minningarnar. Ég fæddist og bjó
með mömmu og pabba í kjallaranum
á Hagamelnum. Ég fékk oft að kúra á
milli þín og ömmu. Það var svo nota-
legt.
Ég man þegar ég var í skólasundi í
Vesturbæjarlauginni og þú mættir
hress og kátur. Krökkunum í bekkn-
um fannst svo magnað að þú gast
synt alla laugina án þess að koma upp
úr að þau byrjuðu að kalla þig hval-
inn. Ég var nú mjög stolt og montin
enda flott að eiga afa sem gat synt
svo langt án þess að koma upp eftir
súrefni.
Það var alltaf gaman að fá þig i
heimsókn. Þá mættir þú með bland í
poka og vínarbrauð handa okkur. Það
var nú toppurinn. Það var alltaf værð
og ró yfir þér. Við gátum setið saman
í þögn en samt notið samveru hvort
annars. Við systkinin munum minn-
ast þín eins og þú varst alltaf í eldhús-
inu, að leggja kapal og að taka í nefið,
raulandi lög. Þó að þú sért farinn þá
mun minningin um þig lifa i hjörtum
okkar. Við kveðjum þig með söknuð í
hjarta, elsku afi okkar.
Ingibjörg Þóra, Sunna,
Dagur og Þór.
Guðmundur Jónsson frændi minn
og fóstri er látinn 87 ára gamall. Guð-
mundur eða Mummi frændi eins og
ég kallaði hann alltaf hefur átt við-
burðaríka og góða ævi. Hann var
söngvari af Guðs náð og einn elsk-
aðasti söngvari þjóðarinnar. Aðrir en
ég eru hæfari til að rekja söng- og
listaferil hans.
Kynni mín af Mumma frænda hóf-
ust af alvöru fyrir 33 árum þegar ég
var tólf ára gamall og missti móður
mína. Ég var sendur í fóstur til hans
og Þóru Haraldsdóttur eiginkonu
hans eða Döddu eins og hún var köll-
uð en hún var systir föður míns. Á
þessum tíma voru þau með stórt
heimili og þrjú börn fyrir en það
breytti ekki þeirri staðreynd að þau
voru tilbúin að taka mig í fóstur. Mér
er minnisstætt þegar systir mín
hringdi í Döddu og spurði hana hvort
hún gæti tekið á móti mér. Í þessu
símtali var Dadda frænka ekki að tví-
nóna við hlutina heldur sagði við syst-
ur mína: „Sendu strákinn, hann er
velkominn á heimili okkar Mumma.“
Tveimur árum áður en móðir mín dó
höfðu foreldrar mínir skilið, þannig
að ég var nokkuð brotinn á þessum
tímapunkti. Að komast á þessum
tíma í fóstur á heimili þeirra Mumma
og Döddu frænku var mikið gæfu- og
heillaspor fyrir mig í lífinu. Heimili
þeirra hjóna var einstaklega gott
heimili. Þau hjónin reyndust mér af-
skaplega vel þau fimm ár sem ég bjó
hjá þeim. Árin frá tólf ára aldri til
sautján ára aldurs eru mikil mótun-
arár hjá flestum og var dýrmætt fyrir
mig að fá að eyða þeim í faðmi þess
góða fólks sem Mummi og Dadda
sannarlega voru. Dadda frænka mín,
sem lést árið 1982, stýrði heimilinu af
miklum myndarskap og dugnaði og
studdi vel við Mumma í því sem hann
tók sér fyrir hendur.
Þegar ég hugsa til þess tíma er ég
bjó hjá þeim barst talið einhverju
sinni að dugnaði og Mummi sagðist
vera latur að eðlisfari. Mér fannst
þetta á þessum tíma skrýtin staðhæf-
ing hjá honum því á þessum tíma var
hann framkvæmdastjóri RÚV í fullu
starfi, söng um helgar í jarðarförum,
kenndi á kvöldin í Söngskólanum og
tók þátt í uppfærslum á óperum í
Þjóðleikhúsinu. Samhliða þessu var
hann virkur félagi í sjálfboðastarfi
Kiwanis. Þessi staðhæfing hans um
leti lýsti kannski best af öllu þeirri
stóísku ró og æðruleysi sem hann bjó
yfir en Mummi frændi hafði alla tíð
góða og þægilega nærveru eins og ég
man eftir þeim tíma sem ég bjó á
heimilinu.
Á þessum tímapunkti langar mig
að þakka fóstra mínum kærlega fyrir
allt. Allir sem kynntust honum og
höfðu kynni af honum urðu betri eftir
kynnin en fyrir. Nú er hann lagður af
stað í ferðalagið langa og ég veit að
það verður tekið vel á móti honum.
Eftirlifandi eiginkonu hans Elínu,
börnum hennar og börnum Guð-
mundar, Ástríði, Halldóru og Þor-
varði, og börnum þeirra sendi ég mín-
ar innilegustu samúðarkveðjur.
Jón Axel Pétursson.
Kveðja frá
Karlakór Reykjavíkur
Í byrjun október árið 1946 héldu
félagar í Karlakór Reykjavíkur upp í
ferð vestur um haf til tónleikahalds
víðsvegar um Bandaríkin og Kanada.
Með í ferð var fremsti tenórsöngvari
landsins, Stefán Íslandi, en ytra beið
hópsins ungur söngnemi í Kaliforníu.
Sá hét Guðmundur Jónsson. Þeir
tveir komu fram með kórnum næstu
tvo og hálfan mánuðinn en á þeim
tíma voru haldnir einir 60 tónleikar.
Þessu ferðalagi eru gerð greinargóð
skil í bókinni Hraustir menn, saga
Karlakórs Reykjavíkur frá 1926-
2001, sem Þorgrímur Gestsson
skráði. Þar er vitnað í dóma gagnrýn-
enda sem sóttu tónleikana, þar sem
m.a. var farið afar lofsamlegum orð-
um um frammistöðu Guðmundar.
Vinsældir hans voru slíkar að á ein-
um tónleikum þurfti hann að flytja
þrjú aukalög. Þessi ferð var upphafið
að farsælu samstarfi Guðmundar við
kórinn sem stóð í áratugi og eftir
hana var hann gerður að heiðurs-
félaga í Karlakór Reykjavíkur. Guð-
mundur fylgdi kórnum í næstu utan-
ferðum hans. Ein umfangsmesta
ferðin var farin árið 1953 þegar siglt
var með Gullfossi til Miðjarðarhafs-
ins þar sem m.a. voru haldnir tón-
leikar í Alsír í Norður-Afríku. Há-
punktur þeirrar ferðar hlýtur að
teljast heimsókn til Píusar XII páfa í
Róm þar sem Guðmundur söng ein-
söng með kórnum í Agnus Dei eftir
Bizet. Var það ógleymanleg stund
þeim sem upplifðu hana. Þá var Guð-
mundur með í för í annarri heimsókn
kórsins til Ameríku árið 1960 þar sem
ferðast var um í sex vikur og haldnir
39 tónleikar. Enn eru ótalin þau fjöl-
mörgu skipti sem Guðmundur Jóns-
son söng einsöng á árlegum vorsam-
söngvum Karlakórs Reykjavíkur og
var hann ávallt til taks þegar kórinn
fagnaði stórum áföngum í sögu sinni.
Frægasta minnismerki um samstarf
Guðmundar Jónssonar og kórsins er
án efa lagið Hraustir menn eftir Sig-
mund Romberg við íslenskan texta
Jakobs Jóhannessonar Smára. Lag
þetta sem löngu er orðið sígilt var
fyrst hljóðritað árið 1959 auk þess
sem Guðmundur söng það margoft á
tónleikum með kórnum. Þá var það á
sínum tíma með vinsælustu lögunum
í óskalagaþáttunum Ríkisútvarpsins.
Þó svo að nokkuð sé síðan Guð-
mundur Jónsson dró sig í hlé á söng-
sviðinu er hann alls ekki gleymdur
unnendum tónlistar. Honum voru
veitt heiðursverðlaun Íslensku tón-
listarverðlaunanna árið 2005 og þar
sem hann stóð á sviði Þjóðleikhússins
ásamt félögum í Karlakór Reykjavík-
ur lét hann sig ekki muna um að hefja
upp raust sína og flytja Lofsöng
Beethovens sem hann söng svo oft.
Þótti viðstöddum aðdáunarvert hve
þróttmikil rödd hans var enn þrátt
fyrir háan aldur. Nú er sú rödd
hljóðnuð en hún mun lifa áfram í
huga þeirra sem hana heyrðu og ekki
síst á ljósvakanum því fjölmargar
upptökur eru til af söng hans.
Saga Guðmundar Jónssonar er
samofin sögu íslenskrar tónlistar og
vissulega markaði hann spor í sögu
Karlakórs Reykjavíkur. Um leið og
við færum aðstandendum hans hug-
heilar samúðarkveðjur minnumst við
hans af þakklæti og virðingu.
Vigfús M. Vigfússon.
Kveðja frá
Söngskólanum í Reykjavík
Nú bar svo við árið 2006 að Guð-
mundi Jónssyni voru veitt Tónlistar-
verðlaunin það árið, úr hendi forseta
Íslands við hátíðlega athöfn í Þjóð-
leikhúsinu.
Undirritaður var fenginn til að
kynna Guðmund til leiks – eins og
þess þyrfti!
Mér varð á, að afsaka skömmu síð-
ar við hann hólið í kynningunni. Það
brá fyrir kunnuglegum glettnis-
glampa í báðum augum: „Elsku
drengurinn minn,“ sagði hann og
glotti, „þetta var nú bara asskoti góð
minningargrein“.
Ég tek vin minn og lærimeistara á
orðinu …
„Saga okkar Íslendinga gegnum
aldirnar vísar til þess að skáld og far-
andsöngvarar hafi yljað okkur við að-
stæður sem við í dag berum ekki
skynbragð á, sem betur fer. Skáldum
og farandsöngvurum fyrri tíma var
margt til lista lagt og voru í raun lista-
menn síns tíma. Sönglistin er undur-
samleg list. Ef til vill undursamlegust
allra lista. Í stórbrotnustu verkum
tónbókmenntanna, óperulistinni, birt-
ist einhver mesta snilligáfa sem
mannsandinn hefur búið yfir, en þar
að baki liggur mikill lærdómur, enda-
laus kunnátta og þrotlaus vinna.
Nú getur enginn okkar sagt beint
út hvað list er eða hvernig hún eigi að
vera þannig að allir verði á eitt sáttir.
Samt erum við oft furðu sammála um
ýmsa menn, að þeir séu listamenn.
Einn slíkur maður var Guðmundur
Jónsson óperusöngvari og söngkenn-
ari.
Hann hefur göfgað okkur með fag-
urri list sinni og ber því heitið lista-
maður með rentu.
Á ferli sínum sýndi hann og sannaði
að smáþjóð á möguleika á að eignast
stórmenni á hvaða sviði sem er. Eng-
inn vafi var á því að Guðmundur Jóns-
son gat lagt út á braut óperuhúsa og
konsertsala á alþjóðlegum vettvangi,
en hann kaus frelsið – kaus að fara
heim að námi loknu og gerast íslensk-
ur listamaður.
Sú ákvörðun var afdrifarík fyrir ís-
lenska þjóð, fyrir íslenskt samfélag.
Guðmundur Jónsson var í farar-
broddi í tæp 60 ár sem söngvari og
kennari, uppalandi nýrrar kynslóðar
söngvara.
Sú ákvörðun verður aldrei metin til
fulls né þökkuð nægilega.
Guðmundur var gamansamur mað-
ur, léttur í lund, stutt í spaug og gam-
anmál. Hann bjó yfir mjög góðri mál-
tilfinningu, var skáldmæltur með
frábært brageyra enda þýtt margar
óperur og óperettur til flutnings á óp-
erusviði.
Starfsvettvangur hans sem söngv-
ari var í Þjóðleikhúsi allra Íslendinga.
Þar söng hann fyrir 57 árum titilhlut-
verkið í fyrstu alvöru óperusýningu
sem uppfærð var á Íslandi. Síðan
skiptu hlutverkin tugum. Illmennið
Scarpia úr Toscu, afskiptasaman föð-
ur, Germont, úr Traviötu, fjöruga
rakarann Figaro, úr Rakaranum frá
Sevilla, karlkvölina Dr. Malatesta úr
Don Pasquale, ástsjúkan Marcello úr
La Boheme, djöfullegan Dr. Miracle
úr Ævintýrum Hoffmanns að maður
tali nú ekki um spaugilegan svína-
bóndann úr Sígaunabaróninum. Í Ís-
lensku óperunni söng hann hinn
virðulega Sarastro úr Töfraflautunni
og æringjann hefnigjarna, Falke, úr
Leðurblökunni. Eitt síðasta hlutverk
Guðmundar var gamli maðurinn úr
Silkitrommunni sem flutt var á
Listahátíð í Reykjavík, farið með í
frækna ferð til Caracas í Venesúela í
Suður-Ameríku og tekið upp fyrir
sjónvarp. Þarna, eins og endranær,
hlaut hann frábæra dóma.
Sem samstarfsmaður var hann
góður og traustur félagi og vinur,
hreinskiptinn og uppörvandi. Hann
var kennari af Guðs náð og vann
ómetanlegt starf við uppbyggingu og
kennslu við Söngskólann í Reykjavík
þar sem hann starfaði í meira en 30
ár.
Hann bauð okkur síðast til tónleika
þegar hann var 70 ára. Ógleymanleg-
ir tónleikar þar sem hann, á efri ár-
um, sýndi hvernig reynsla og tækni
hinns sanna listamanns vinnur gegn
öllum lögmálum og normum.“
Við vottum Elínu eiginkonu Guð-
mundar, börnum, stjúpbörnum og
fjölskyldum þeirra samúð okkar. Öll
eigum við um sárt að binda þegar ást-
vinur deyr, hverfur á braut. En þegar
grannt er skoðað má vega og meta;
hvorum er greiði gerður og með
hverju: Að lifa fram yfir lífsgetu, eða
Guðmundur Jónsson
Afi minn
Hér segi ég sögu
um góðan mann
ég undi mér oft
að heimsækja hann.
Hann var söngvari
hann var afi minn
hann var góður við alla.
Nú er hann dáinn
ég sakna hans.
Hann skilur eftir gleði og sorgir
í hjarta mínu.
Hildigunnur Þórsdóttir
Saari.
Á sextugsafmæli Guð-
mundar Jónssonar árið 1980
kom fram í blaðaviðtali, að
eftir nám erlendis hefði hann
fengið mörg girnileg starfs-
tilboð, sem hann hafnaði. Þá
varð undirrituðum að orði:
Stefnan trekin, ein var átt,
til Íslands sigldi gnoðin.
Hafnaði frægð og frama þrátt
fyrir gylliboðin.
Með virðingu og samúðar-
kveðjum,
Guðmundur Magnússon.
HINSTA KVEÐJA