Tímarit lögfræðinga - 01.01.1959, Blaðsíða 10
l)3jarn.i íSenediLtó,
Stjórnskipulegur neyðarréttur
ue^um
Ríkinu er ætlað að friða landið, halda þar uppi lög-
um og rétti, vernda þegnana gegn réttarskerðingu er-
lendra sem innlendra friðspilla. Sjálfu er ríkinu fengið
hið æðsta vald og er mjög ólíkt kveðið á um hverjir skuli
með það fara og með hverjum liætti.
Okkur, sem aðhyllumst lýðræði, þykir sjálfsagt, að
allir valdhafar ríkisins sæki heimild sína til umboðs eða
samþykkis þjóðarinnar. Á Islandi má leiða þetta af
ákvæðum stjórnarskrárinnar, þar sem reglur eru settar
um meðferð ríkisvaldsins og greint milli helztu hand-
hafa þess. Þeim reglurn er ætlað að trvggja skipulegan
rekstur ríkisins, en jafnframt draga úr ofurvaldi þess,
svo sem gleggst kemur fram í þrískiptingu ríkisvaldsins
og ákvæðunum um óhagganleg mannréttindi.
Gildi fyrirmæla stjórnarskrárinnar er mismunandi
mikið. Sum eru aðeins eins konar stefnuyfirlýsingar eða
leiðbeiningar, önnur og fleiri ákveðnar réttarreglur, sem
liafa meira gildi en venjuleg lög. í flestum tilfellum er
svo að sjá, sem stjórnarskrárgjafinn liafi ætlazt til, að
ákvæðum stjórnarskrárinnar væri undantekningarlaust
fylgt. því að hún heimilar sjálf undantekningar, þar
sem hún telur þær eiga við.
Svo er um heimild til löggjafar. Forseta er lieimilt,
þegar brýn nauðsvn ber til, að gefa út bráðabirgðalög
milli þinga, og mega þau þó ekki riða i bága við stjórnar-
slcrána.
4
Tímarit lögfrœöinga