Íslenzk tunga - 01.01.1965, Blaðsíða 9
GOSTA HOLM
Nöfnin, sem enda á -staðir*
Hinn kunni norski rúna- og örnefnafræðingur, Magnus heitinn
Olsen, taldi í Noregi einum um það bil 2500 bæjarnöfn, sem
mynduð eru með orðinu -slaðr — í flt. -slaðir, germ. í-stofn *staði-
— sem síðara lið. Á íslandi eru þau um 1200. í Svíþjóð hafa menn
talið meira en 2000 örnefni með -.s/a-endingu, og í Danmörku, að
meðtöldum Skóni, um 250 býlanöfn, sem enda á -sted. Meginhluti
sænsku nafnanna er frá því um Krists fæðingu og fram til 600 eða
800, ef til vill einkum frá þj óðflutningatímanum. Norsku nöfnin eru
yfirleitt nokkru yngri, sennilega að miklum hluta frá víkingaöld.
Það m. a., hve þessi nöfn eru algeng á íslandi, sýnir, að þau hafa
staðið í fullum blóma í nafngiftum á landnámsöld.
Hinn germ. i-stofn *staði- kemur einnig fram í vesturgermönskum
örnefnum, þýzkum, niðurlenzkum og enskum. Stað-nöfnin — sem
ég ætla að nefna þau héðan í frá — í Svíþjóð eru þau nefnd ‘sta-
namn’ á vísindamáli — mynda því mikils háttar germanskan nafna-
flokk. Hafa rannsóknir fræðimanna í ríkum mæli beinzt að þessum
flokki nafna og fjöldi ritgerða eingöngu fjallað um hann. Hef ég sér-
staklega í liuga Gunnar Linde, Studier över de svenska sta-namnen
(1951); John Kousgárd S0rensen, De danske bebyggelsesnavne p&
-sted (1958); Lars Hellberg, De gotlandska ortnamnen pá -stade och
-stadar (Namn och Bygd, 1958); K. I. Sandred, English placenames
in -stead (1963); og Bror Lindén, Asta i Dalska namn och ord-
studier (1947). En þrátt fyrir þessa óköfu viðleitni má fullyrða, að
meginvandamálið sé óleyst enn — hvert sé hið upphaflega inntak
* Grein þessi er að' stofni til fyrirlestur, er fluttur var í Iláskóla íslands hinn
27. apríl 1965, og liafa aðeins smávœgilegar breytingar verið gerðar.