Íslenzk tunga - 01.01.1965, Blaðsíða 91

Úr fórum Orðabókarinnar
V
Ábrystir, bresta á, brysta (á), brystingur
AÐ VAU einhvern tíma á útmánuöum 1963, að okkur bárust fregn-
Jr ir af so. brysta á, og voru þær hafðar eftir manni upprunnum í
Dalasýslu. Að hans sögn var talað um að brysta á skyri í merking-
unni ‘að hleypa skyr’; einnig var sagt það brystir á leirflögum, og
merkti það, að í þau kæmu sprungur af sólarhita og þurrki. Lét
heimildarmaður okkar að því liggja, að orðasamband þetta, brysta
á, kynni að vera í einhverjum tengslum við no. ábrystir.
Eg tók nú að spyrjast fyrir um þetta orðasamband sem og no.
ábrystir, og hér kemur svo uppskeran. So. brysta eða brysta á virðist
þekkt í öllum landsfj órðungum og er m. a. höfð bæði í sambandi
við ábrystir og skyrgerð. Kona að vestan kveður t. d. svo að orði:
„Mátulegt þótti að sjóða það [o: mjólkurhlaupið], þar til bunga
myndaðist í miðju ílátinu. Og var það kallað, að það brysti á.“ Hér
er um könnuábrystir að ræða, en so. brysta á var einnig höfð um
pottábrystir, „er þær krosssjirungu í kollinn og mysan skildist frá
draflanum.“ Annar Vestlendingur greinir svo frá, að sagt hafi verið
um ábrystir, sem voru kostléttar og meyrnuðu: þær brysta varla.
Kona, ættuð af Suðurlandi, segir, að menn hafi stundum komizt svo
að orði um lélegan brodd: Ég er hrædd um, að broddurinn brysti
ekki. Austfirzkur heimildarmaður greinir frá því, að talað hafi verið
um, að broddurinn væri að brysta, þegar hann tók að hlaupa og
mysan að skiljast frá. Þá farast Norðlendingi einum svo orð um
þessi efni: „Broddurinn er blandaður og síðan soðinn. Brystir þá
broddurinn og mærnar í pottinum og aðskilur sig frá mysunni.“
So. hrysta á var líka höfð um það, er skyr var hleypt og tók að