Peningamál - 01.03.2005, Blaðsíða 77

1. Inngangur
Samkvæmt lögum nr. 36/2001 um Seðlabanka Íslands er meginmark-
mið stjórnar peningamála stöðugleiki í verðlagsmálum. Í yfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar og Seðlabankans frá 27. mars 2001 var bankanum
sett verðbólgumarkmið, þ.e.a.s. að hann skuli stefna að því að árleg
verðbólga, reiknuð sem hækkun vísitölu neysluverðs á tólf mánuðum,
verði að jafnaði sem næst 2½%. Í yfirlýsingunni er Seðlabankanum
veitt fullt svigrúm til að beita stjórntækjum sínum til þess að ná verð-
bólgumarkmiðinu. Þá er í yfirlýsingunni einnig kveðið á um með
hvaða hætti Seðlabankanum er ætlað að standa ríkisstjórninni og
almenningi reikningsskil gerða sinna. Það er meðal annars gert með
því að skilgreina svokölluð þolmörk sem nú eru 1½% til hvorrar áttar
frá verðbólgumarkmiðinu. Verði þolmörkin rofin ber bankanum að
senda greinargerð til ríkisstjórnar. Í henni skal koma fram mat bankans
á ástæðum fráviksins, hvernig bankinn hyggst bregðast við og hve
langan tíma hann telur að það muni taka að ná verðbólgumarkmið-
inu að nýju. Greinargerðina skal birta opinberlega. Þolmörkin fela ekki
í sér neina aðra formlega kvöð um viðbrögð af hálfu Seðlabankans.
Rétt er að árétta að markmið peningastefnunnar er að halda verð-
bólgu sem næst 2½% verðbólgumarkmiðinu, en ekki aðeins innan
þolmarka.
Nú í febrúar mældist tólf mánaða hækkun vísitölu neysluverðs
4,5%. Þolmörk verðbólgumarkmiðsins voru því rofin og er það tilefni
þessarar greinargerðar. Í öðrum kafla greinargerðarinnar er fjallað stutt-
lega um reynsluna af verðbólgumarkmiðinu til þessa. Í þriðja kafla er
fjallað um nýlega verðbólguþróun og þær efnahagslegu aðstæður sem
hafa haft áhrif á verðbólguna. Í fjórða kafla er fjallað um horfurnar til
næstu tveggja ára með áherslu á þær breytingar sem hafa orðið frá því
Seðlabankinn gaf síðast út verðbólguspá í byrjun desember sl. Í fimmta
Greinargerð til ríkisstjórnar um verðbólgu
umfram þolmörk1
Verðbólga mælist nú 4,5%, eða yfir þolmörkum sem kveðið er á um í sameiginlegri yfirlýsingu ríkisstjórnar
Íslands og Seðlabanka Íslands frá mars 2001 um verðbólgumarkmið og tilhögun peningamála. Í eftirfarandi
greinargerð eru ástæður verðbólgunnar raktar til þess að innlend eftirspurn hefur vaxið mun meira en gert var
ráð fyrir. Það stafar einkum af meira umfangi stórframkvæmda en fyrr var áætlað, sérstaklega í ár, og kerfis-
breytingum á innlendum fasteignalánamarkaði sem leiddu til stóraukins framboðs lánsfjár. Seðlabankinn hefur
þegar gripið til umtalsverðra aðgerða til að bregðast við þessum nýju aðstæðum. Verðlagshorfur til næstu
tveggja ára hafa batnað nokkuð eftir að bankinn hækkaði vexti í desember sl., en ekki nægilega til að tryggja
framgang verðbólgumarkmiðsins. Því telur bankastjórn Seðlabankans þörf á að auka aðhald peningastefn-
unnar enn frekar. Hækkun vaxta bankans um 0,5 prósentur frá 21. febrúar nk. er liður í þeim aðgerðum. Með
nægu aðhaldi telur bankinn unnt að ná verðbólgumarkmiðinu innan tveggja ára. Að líkindum mun verðbólgan
verða komin undir þolmörkin á ný í sumar og með nægu aðhaldi nálægt verðbólgumarkmiðinu á næsta ári.
Seðlabankinn mun ekki hvika frá því markmiði.
1. Send ríkisstjórn Íslands 18. febrúar 2005 og birt á heimasíðu Seðlabankans sama dag.