Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1999, Blaðsíða 36

Valgerður Katrín Jónsdóttir
Viðtal við Ólaf Ólafsson, fráfarandi landlækni
„Eitt af AðAloevkþessa embættis
er að verja mAiA.iA.rikkiiA.Ai
- segir Ólafur Ólafsson, fráfarandi landlæknir
„Ég var að segja við Ingu, sem hefur verið
minn besti ráðgjafi, að ég hefði ekki átt að
hætta, það er svo mikið að gera hjá mér."
Ólafur Ólafsson, landlæknir í aldarfjórðung,
blaðar í skjölum í skjalatösku sinni á skrif-
stofu eftirmanns síns í leit að tölulegum
niðurstöðum í einum af fjölmörgum athug-
unum sem gerðar hafa verið á vegum
embættisins. Síðan hann lét formlega af
embætti hefur hann verið upptekinn við að
veita viðtöl og halda fyrirlestra um ýmis
málefni varðandi heilbrigði þjóðarinnar.
Hann segist því ekki sestur í helgan stein.
„Ég hef ekki mikinn áhuga á því. Ég held ég
komi til með að starfa eitthvað áfram, held það sé ekki
hollt að setjast í helgan stein meðan maður er í sæmilegu
formi."
Hann bætir við að hann hafi leyst af í einum fimmtán
héruðum á 26 ára tímabili og ef til vill liggi leið hans þang-
að aftur. í upphafi embættisferils hans hafi verið mikill
læknaskortur. Hann hafi tekið upp þann sið sem forveri
hans hafði að vitja héraðanna og oft enduðu heimsókn-
irnar á því að hann leysti einhvern lækni af, einhvern sem
hafði ef til vill ekki komist í sumarfrí í tvö til þrjú ár. „Ég var
mjög víða, einkum á Vestfjörðum, Norðurlandi og Aust-
fjörðum, og vissi því mjög vel hvernig ástandið var. Það var
víða mjög slæmt.“ Hann segist t.d. hafa komið á Ólafsfjörð
áður en nýju lögin voru lögfest 1971 til að leysa af og þar
hafi þá ekkert verið til af lækningatækjum.
„Þar var aðeins einn ryðgaður vasahnífur og hann lá á
gólfinu." Ástandið var víða slæmt á þessum tíma, sveita-
stjórnirnar áttu að sjá um að útvega tæki en þar sem oft
varð misbrestur á því komu læknarnir sér upp tækjum
sjálfir og fluttu þau með sér milli embætta. Ólafur segist þó
hafa getað gert að sárum því hann hafi komið við á Akur-
eyri og fengið lánað eitthvað af dóti þar hjá Bjarna Rafnar
frænda sínum og Gauta Arnþórssyni.
Þannig var ástandið er Ólafur tók við landlæknis-
embættinu. „Heilsugæslan var í molum og Læknafélag
íslands stóð síðan fyrir heilsugæsluvæðingu með dyggum
stuðningi heilbrigðisráðuneytisins og landlæknis. Á tímabil-
36
inu hafa verið reistar 75 heiisugæslu-
stöðvar og sel um landið og eru þær nú
taldar með best útbúnu heilsugæslu-
stöðvum í Evrópu samkvæmt hollenskri
könnun. Skráning, sem við hófum með
Egilsstaðakerfinu, er í sérflokki í Evrópu.
Þó er nú erfitt að manna þessar stöðvar.
Of langt mál er að skýra þennan vanda. Þó
tel ég að það, að ekki hafi verið gert ráð
fyrir aðstoðarlæknum á heilsugæslustöðv-
um samkvæmt reglugerð, sé aðalorsökin.
Nú er þó loks komin heimild til slíkrar við-
veru en það nægir ekki.“ Hann segir að
hjúkrunarfræðingar hafi ekki sést úti á
landsbyggðinni, 1972 hafi þeir verið örfáir. Nær svo í tölu-
legar upplýsingar um þróunina ’78 til ’95 og þar kemur
fram að læknum hafi fjölgað á hverja 10.000 íbúa úr 30 í
tæpa 60 á tímabilinu, hjúkrunarfræðingum úr 30 í 70 en
skrifstofufólki úr 25 í 80. „Skrifstofufólkinu hefur því fjölgað
mest.”
Auk heilsugæslustöðvanna hafa verið reist elli- og
hjúkrunarheimili um land allt.
„Mér er t.d. minnistætt er ég var á Ólafsfirði, að í einni
vitjuninni kom ég að tveimur gömlum kjökrandi konum
sem sátu á rúmstokknum. Þær voru að bíða eftir plássum
á Grund eða DAS, eflaust ágætum plássum, en þær vildu
bara fá að deyja þarna heima, fá að horfa á fjörðinn sinn
og vera með sínu fólki. Það þurfti að bregðast við þessu,
það var óþarfi að flytja fólk hreppaflutingum til borgarinnar
til að deyja þar. Ég ræddi við ráðherra og í framhaldi af því
var farið að gera áætlanir um elli- og hjúkrunarheimili á
landsbyggðinni.”
Sjúkrahótel og dagdeildir
Ólafur er spurður hvernig honum lítist á sameiningu sjúkra-
húsa á Reykjavíkursvæðinu. Hann segist lengi hafa verið
þeirrar skoðunar að sameining ætti rétt á sér, hafi verið
það áður en tillögur hjúkrunarfræðinga hafi. komið fram og
því stutt þær. „Tillögur mínar hafa verið þannig að það ætti
að byrja á því að vera með sameiginlega stjórn og byrja að
sameina það „sem hvorki andar né hreyfist,” svo sem
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 75. árg. 1999