Spássían - 2012, Síða 53

53
úrkynjaður og spilltur og hringurinn mun máttugri en
hann var áður. Sá kafli rataði inn í aðra útgáfu Hobbitans
árið 1951 og hefur haldist í öllum prentunum síðan þá,
utan sértækra útgáfna á borð við The Annotated Hobbit
(2003) þar sem boðið er upp á báða kafla.
 Þótt Tolkien hafi endurskrifað „Gátur í myrkri“ á
þennan hátt er gott að hafa í huga að það ku hafa komið
höfundinum á óvart þegar útgefandinn ákvað að færa
breytingarnar inn í aðra útgáfuna, sérstaklega þar sem
Tolkien hafði þegar fundið leið til að ávarpa ósamræmið
án þess að fikta í upprunalega textanum. Hann virðist
því hafa ætlast til þess að Hobbitinn fengi að haldast
óbreyttur en setti sig þó ekki sérstaklega upp á móti
breytingunni. Þar af leiðandi eru til tvær opinberar útgáfur
af Hobbitanum og er ein þeirra „lygasagan“ hans Bilbó og
hin sú sem „raunverulega“ átti sér stað, en í formálanum
að Föruneyti hringins útskýrir Tolkien að sanna útgáfan
hafi líklega verið skráð af Fróða eða Sámi, sem höfðu
komist á snoðir um sannleikann. Þannig tókst Tolkien
að réttlæta báðar útgáfur af Hobbitanum innan eigin
söguheims. En þótt „Gátur í myrkri“ sé frægasta dæmið
um misræmi á milli verkanna tveggja vakna óneitanlega
margar spurningar við lestur á frumburðinum í samhengi
við stórvirkið Hringadróttinssögu. Hobbitinn var auðvitað
ekki skrifaður með heildarmyndina í huga, heldur fyrst og
fremst sem barnslegt ævintýri um galdramann, dverga og
leit að fjársjóði, að ógleymdri aðalpersónu sem reynist
vera ólíkleg hetja og ber uppi skýran boðskap um hversu
megnugt lítilmennið getur reynst þrátt fyrir fordóma
umheimsins. Sem einföld ævintýrasaga gengur Hobbitinn
fullkomlega upp, en um leið og hún er færð inn í stærra
samhengi flækjast málin töluvert. Hvers vegna var vitkinn
Gandalfur að hjálpa dvergunum að ræna gulli? Hvers
vegna þurftu þeir Bilbó sem meistaraþjóf? Hvaða erindum
þurfti Gandalfur að sinna „hér fyrir sunnan“ og hver var
þessi dularfulla násuga (e. necromancer) sem hafði komið
sér fyrir í suðurhluta skógarins Myrkviðar?
Tolkien var að fullu meðvitaður um þessar eyður í sögunni
og stílrænt misræmið á milli verkanna tveggja og ávarpaði
efnið bæði í viðaukum Hringadróttinssögu og öðrum
skrifum, og þá sérstaklega frásögninni um „Leitina að
Erebor“ (sem birtist síðar í Ófullgerðum sögum) þar sem
Gandalfur endursegir atburðarás Hobbitans frá sínum
sjónarhóli. Þar kemur skýrt fram að Gandalf hafi löngum
grunað að hin illi Sáron væri enn á sveimi og að safna
kröftum í leyni. Vitkinn hefur fylgst með skrímslum fara
fjölgandi í heiminum áratugina áður en Hobbitinn gerist
og óttast að drekinn Smeygur, sem dvergarnir ætla að
hefna sín á, gæti gengið í lið með Sáron. Þá myndi allt
norðurhvelið vera í bráðri hættu og því blandar Gandalfur
sér inn í mál dverganna til að aðstoða þá. Að sama
skapi kemur fram ákveðin niðurlæging eða lítillækkun
á persónu Bilbós, þar sem dvergarnir eru sagðir afar
vantrúa á nytjasemi hobbitans og Gandalfur látinn velja
hann sem förunaut nánast út í loftið eða af einhvers konar
dularfullu innsæi. Í aukaefni Tolkiens kemur ennfremur
fram að násugan í Myrkviði sé sjálfur Sáron, en upphaflega
hafði násugan einungis verið hagkvæmt frásagnartól til
að réttlæta brotthvarf Gandalfs úr hópnum. Innantóm
erindin „hér fyrir sunnan“ verða þannig að för Gandalfs
á fund æðstu afla Miðgarðs til að ráðast gegn ógninni og
reyna að kveða hana niður. Þetta eru aðeins nokkur af
þeim meginatriðum sem Tolkien skýrir í aukaefninu, en
sé Hobbitinn lesinn í þessu samhengi er ljóst að ævintýrið
ristir mun dýpra innan heildarmyndarinnar heldur en það
virðist gera á yfirborðinu.
 Snemma á sjöunda áratugnum gerði Tolkien tilraun
til að „taka George Lucas“ á Hobbitann og endurskrifa
söguna út frá þessum breytingum til að laga textann að
alvarlegum og myrkum tón Hringadróttinssögu. Þannig
áttu forleikurinn og framhaldið að öðlast stílfærðan
samhljóm og ríma saman sem ein heild. Hann skrifaði
þrjá fyrstu kaflana upp á nýtt og færði söguna inn í
„strategískt“ samhengi við það sem á eftir hafði komið
Það eru til tvær opinberar útgáfur af Hobbitanum og
er ein þeirra „lygasagan“ hans Bilbó og hin sú sem
„raunverulega“ átti sér stað.„