Tíminn - 22.11.1941, Blaðsíða 1

Tíminn - 22.11.1941, Blaðsíða 1
RITSTJÓRI: ÞÓRARINN ÞÓRARIN8SON. FORMABUR BLAÐSTJÓRNAR: JÓNAS JÓNSSON. ÚTGEFANDI: FRAMSÓKNARFLOKKURINN. RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR: EDDuHÚSI, Llndargötu 9A. Símar 2353 og 4373. AFGREIÐSLA, INNHEIMTA OG A UGLÝSINGASKRIFSTOFA: EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A. Slml 2323. PRENTSMIÐJAN EDDA hJ. Símar 3948 og 3720. 25. ár. Reykjavík, laugardaglun 22. nóv. 1941 120. blað Tilræðið við Alþíngi ,,Undír smásjá iveggja stórvelda<( er Alþíngí gert að leíksoppi til að póknast Sáeinum málfundaSélögum íhaldsverkamanna Aukaþinginu var slitið kl. 11 árdegis í gær og hafði það staðið í 40 daga. Þótt afrek þessa þings væru eng- in, mun þess verða lengi minnst, sökum getuleysisins og lánleysisins, er einkenndu störf þess. Sókn Breta í Líbyu Kaupir ríkið tvö vöruilutn- ingaskip ? Ríkisstjórnin hetfir undan- farið átt í samningum við stjórnarstofnanir í Bandaríkj- unum um flutninga til lands- ins, og hefir þar meðal annars komið til orða, að íslenzka rík- ið leigði eða keypti skip til flutninga. Niðurstaðan af þessu hefir orðið sú, að ríkisstjóminni hafa nú boðizt tvö vöruflutningaskip til kaups. Eru þau bæði byggð 1919—21 og eiga að vera ný- klössuð fyrir áramót. Þau eru jafn stór, 3253 brúttósmálestir hvort. Bæði hafa þau olíu- kyndingu. Ríkisstjórnin vinnur nú að því að afla sér nánari upplýs- inga. Hún þarf að vera búin að svara þessu tilboði endanlega fyrir áramót. Afgreiðsla þíngsáL um Bretavínnuna, áfengismálið ogtrán- aðarbrotið Á seinasta fundi sameinaðs Alþingis var ákveðið að taka 3 málin, sem voru á dagskrá, út af dagskrá, þar sem umræður um þau gætu tekið alllangan tíma, en þinginu þyrfti að Ijúka sem fyrst. Þessar tillögur voru: Tillaga Framsóknarmanna um takmörkun í Bretavinnunni. Rikisstjórnin hefir nú ákveðið að taka upp samninga um þessi mál viö hernaðaryfirvöldin og eru þvi afskipti þingsins af málinu ekki nauðsynleg að svo stöddu. Tiliaga frá Ingvari Pálmasyni og Pálma Hannessyni um lokun vínbúðanna. Nokkrir þingmenn munu lokuninni andvígir, en þar sem engum mótmælum gegn henni var hreyft, má telja víst, að hún hafi yfirgnæfandi þing- fylgi. Tillaga Sveinbjarnar Högna- sonar um trúnaðarbrotið. Alls- herjarnefnd sameinaðs þings hafðí haft málið til athugunar og lagði meirihlutinn (Einar Árnason, Finnur Jónsson, Jör- undur Brynjólfsson og * Páll Zóphóníasson) til að tillagan orðaðist þannig: „Alþingi ályktar að lýsa yfir því, að það átelur, að brot hafa verið framin gegn þeim trún- aði, sem skylt er að gæta um þau mál, sem á lokuðum þing- fundum eru rædd, og væntir þess, að það, sem hent hefir í þessu efni, endurtaki sig ekki. En þar sem nokkuð hefir ver- ið áfátt um fullan trúnað í þessu efni undanfarið, án þess að Alþingi hafi látið slíkt til sín taka, getur þingið á það fallizt að gera ekki að þessu sinni frekari ráðstafanir, en vill þó, að gefnum þessum tilefnum, taka það fram, að ekki beri að hika við það framvegis að gera þær ráðstafanir, sem nauðsyn- legar eru til að koma fram á- byrgð á hendur þeim alþingis- mönnum er rjúfa þann trúnað, sem skylt er að sýna Alþingi.“ Fullvíst var að þessi tillaga (Framh. ú 4. siSu) Það mun vera almannaróm- ur, að aldrei sé þess meiri þörf en á slíkum tímum sem þessum, að til sé sterkt, sameinandi vald í landinu — vald, sem lítur á málin frá sjóharmiði þjóðar- heildarinnar, en lætur ekki kröfuskvaldur eða blekkingar einstakra stétta eða flokka villa sér sýn. Þetta vald hefir Al- þingi. En í stað þess að neyta nú þessa valds í þjóðarþágu, af- salar það valdinu raunverulega í hendur nær tvö hundruð stéttarfélaga. Ekkert er líklegra til að ýta undir óróann, stétta- deilurnar og upplausnina, sem fer ört vaxandi í þjóðfélaginu. Þegar þjóðin þarfnaðist mynd- uglegrar og djarfrar forystu Al- þingis, þá brást hún. Það er á- reiðanlega skammt til stjórn- leysisins, ef þannig heldur á- fram. Framsóknarflokkurinn hefir hreinan skjöld í þessu máli, því að hann gerði sitt ítrasta til þess að Alþingi tæki einarðlega og rösklega á málum. En lýð- skrumsöflin í þinginu báru hann ofurliði að þessu sinni. En merkið hefir verið reist. Baráttan fyrir endurheimtu valdi og virðingu Alþingis hef- ir verið hafin. Alþingi skal á ný verða hinn voldugi, samein- andi máttur, sem vísar veginn yfir örðugleikana og beinir þjóðinni að stórum viðfangs- efnum. Án slíkrar forystu Al- þingis er sjálfstæðisbaráttan vonlaus. Án slíkrar forystu Al- þing'is er lýðræðið raunveru- lega dautt. Til eru þeir menn, sem ásaka forsætisráðherra fyrir að hafa kvatt þingið saman, því að þá hefði það sloppið hjá þessari niðurlægingu. En þessir menn verða að gæta þess, að forsæt- isráðherra bar bein skylda til að kalla þingið saman. Þingið hafði falið stjórn hans að framkvæma þýðingarmikil lög, dýrtíðarlögin. Stjórnin gat ekki komið sér saman um fram- kvæmdina. Forsætisráðherra bar þá að leggja málið aftur undir úrskúrð þingsins og freista þess, hvort það gæti ekki fundið nýja lausn. Þess ber ennfremur að gæta, að ráðherrar Sjálfstæðisflokks- ins voru þess engu síður fýs- andi en ráðherrar Framsókn- arflokksins, að þingið væri kvatt saman. Þeir voru á þeim tlma eindregið fylgjandi lög- festingunni. Morgunblaðið skrif- aði þá daglega um nauðsyn þess, að Alþingi tæki dýrtíðar- málið „föstum tökurn". Fram- sóknarmenn höfðu því fulla á- stæðu til að treysta því, þegar ákvörðunin um þinghaldið var tekin, að Alþingi myndi vinna giftudrjúgt starf í dýrtíðarmál- inu. En rétt eftir að þingið kom saman snýst Sjálfstæðisflokk- urinn algerlega í málinu. í stað þess að vilja áður, að þingið tæki málið „föstum tökum“, vill hann þá að þingið geri ekk- ert í málinu, heldur vísi þvi til nær tvö hundruð stéttarfélaga. Og eina ástæðan, sem Sjálf- stæðisflokkurinn færir fyrir þessu er sú, að 5—6 hálfdauð málfundafélög verkamanna í flokknum séu á móti lögfesting- unni! Hafa menn heyrt annað eins! Aiþingi skal svift völdum, vegna þess að það er þóknan- legt nokkrum málfundafélög- um! Alþingi skal haft að leik- soppi fram fyrir allri þjóðinni til þess að þóknast vissum hópi manna! Alþingi, sem átti að taka þýðingarmikið mál „föst- um tökum“, skal ekki látið gera neitt, því að það er þóknanlegt nokkrum atkvæðaveiðurum í Sj álf stæðisf lokknum! Nei, menn hafa áreiðanlega ekki heyrt margt þessu líkt. Þegar þjóðinni reið allra mest á, að Alþingi veitti henni djarfa og örugga forystu, er það sví- virt, lítillækkað, látið afhenda vald sitt til nær tvö hundruð stéttarfélaga! Og það er fjöl- menn asti stj ór nmálaf lokkur þjóðarinnar, — stjórnmála- flokkurinn, sem kennir sig við sjálfstæðishugsjónina, — er vinnur þetta tilræði við Alþingi — elztu, veglegustu og helgustu stofnun þjóðarinnar. íhaldsblöðin hafa mjög um það rætt undanfarið, að við værum „undir smásjá tveggja stórvelda“. Þau hafa lagt á það mikla áherzlu, að við þyrftum „að taka okkur vel út“ í smá- sjánni. En hvað er það í eign hinnar íslenzku þjóðar, sem þessar lýðræðisþjóðir telja henni meira til gildis en hið sögufræga þúsund ára gamla Alþingi? Þetta þing hefir und- anfarið verið „undir smá- sjánni“ og verið látið koma þar fram sem vesæll leiksoppur lægstu lýðskrumshvata. Og fyr- ir þessu gekkst flokkurinn, sem (Framh. á 4. sídu) Nýlega hefir blaðinu borizt skýrsla um fuglamerkingar árið 1940 frá Nátt- úrufræðifélaginu. Hefir Magnús Björnsson náttúrufræðingur haft um- sjón með því starfi. Eins og kunnugt er, hefir félagið átt hlut að fuglamerk- ingum hér á landi um mörg ár. Þetta umrædda ár, 1940, voru alls merktir 1240 fuglar af 52 tegundum. Þykir sú frammistaða allgóð, því að veðráttan var óhagstæð fuglavarpi þetta sumar, svo að færri ungar hafa vafalaust komizt á legg heldur en í góðu árferði. Meðal þeirra fugla, sem merktir voru, voru ernir og músarindlar, keldusvín og sæsvölur, óðinshanar og álftir, svo að nokkurra tegunda sé getið. Þetta sama ár endur heimtust 52 merktir fuglar innan lands, svo að vitað sé, en aðeins 8 erlendis, að því er vitneskja hefir fengizt um. Hafa þeir flestir komið fram í írlandi og Englandi, en tveir í Hollandi og Færeyjum. Meðal þeirra merktu fugla, er aftur hafa komið í leitimar innan lands, eru tald- ir lundar, sem merktir hafa verið í Vestmannaeyjum siðan vorið 1937. t I t Hinn nýi húsmæðraskóli í Reykjavík á að taka til starfa eftir áramótin, og verður Hulda Á. Stefánsdóttir frá Þingeyrum, sem kunnugt er, forstöðu- kona hans. í framtíðinni á heimavist- ardeild skólans að starfa 9—10 mánuði og verður þar kennd mat- í útvarpi, blöðum og manna á meðal er þessa dagana mjög rætt um sókn þá, er Bretar hafa hafið frá Egiptalandi inn í Li- byu. Leikur mörgum hugur á að sjá, hversu fljótt þeim muni sækjast og hvernig þeim ferst að öðru leyti. Eins og kunnugt er höfðu ítalir mikið lið í Libyu í fyrra og að mörgu leyti allvel búið. í september sóttu þeir alllangt inn i Egiptaland og undirbjuggu þaðan sókn til Nílardalsins, en áður en til þess kom, réðust Bretar í byrjun desember skyndilega inn í Libyu og komu ítölum mjög í opna skjöldu og unnu hvern sigurinn eftir ann- an. Stjórnaði Wavell hershöfð- ingi þessari herför, og er talið, að hann hafi haft á að skipa tveim herfylkjum, 15—20 þús- und manns í hverju. Var það lið vel búið. En ítalir voru marg- falt liðfleiri, og alls munu Bret- ar hafa tekið fjórum sinnum fleiri fanga en allt sóknarlið þeirra var. Takmark þessarar sóknar hefir sjálfsagt verið það, að ná allri Libyu úr höndum ítala, en til þess þurftu Bretar að kom- ast alla leið til Tripoli, því nær vestur að landamærum Tunis. En þess varð aldrei auðið. Sókn- in stöðvaðist skammt vestan við Benghasi og höfðu þá aðeins farið röskan þriðjung leiðar til Tripoli frá landamærum Egipta- lands. Eftjr skamman tíma snerist stríðsgæfan. Wavell hershöfð- ingi varð að flytja lið til Grikk- lands af þeim fámenna her, sem hann hafði yfir að ráða, og á sama tíma tókst Þjóðverjum að koma liði og hergögnum suð- ur yfir Miðjarðarhaf, og virðist Bretum ekki hafa verið það fullkunnugt þá, hversu þýðing- armiklir þessir flutningar voru. Áður en langir tímar liðu hóf svo þýzkt og ítalskt herlið við þýzka stjórn — Rommel heitir æðsti herforingi Þjóðverja í Afríku og þykir snjall herstiórn andi — sókn á hendur Bretum. Þeir voru vanbúnir við gagn- sókninni og urðu að láta undan síga. Á skömmum tíma misstu þeir úr höndum sér meginhluta reiðsla, handavinna og vefnaður og garðrækt á vorin. í bóklegum greinum verður kennd heilsufræði, matarefna- fræði og meðferð ungbama og á skól- inn að eiga nokkra samvinnu við vöggustofu Barnavinafélagsins Sumar- gjafar. í 'heimangöngudeild á að halda 4—5 mánaða námskeið. Þar verður megináhei-zla lögð á matargerð. Auk þessa eru fyrirhuguð ýms önnur nám- skeið, meðal annars kvöldnámskeið fyrir þær stúlkur, sem eiga kost á öðr- um tima til náms og undirbúnings i heimilishaldi. t t r Sú nýlunda var fyrir nokkru upp tekin að æfa unga menn til lögreglu- starfa í sveitum landsins. Er það sér- staklega til þess gert, að þessir menn geti haldið uppi reglu og aga á stór- um samkomum, þar sem oft vill verða óróasamt, ef vín er haft um hönd, sé löggæzla ekki í lagi. Þykir það einkum við brenna, að ölvaðir aðkomumenn úr öðrum byggðarlögum noti sér til uppivöðslu og hávaða þenna veikleika, svo sem þeir vita, er þessum málum eru kunnugir. Um þessar mundir er slíkt lögreglimámskeið haldið í Eyja- firði, að Munka-Þverá, en áður hefir námskeið verið haldið i Þingeyjarsýslu. Námskeiðið á Munka-Þverá sækja 21 maður. Kennari er Erlingur Pálsson, y f irlögregluþ j ónn. t r r þess lands, er þeir höfðu náð 1 sigursælli sókn nokkrum vikum áður. Á einum þýðingarmiklum stað héldu þeir þó velli: Við Tobruk, borg við Miðjarðarhaf, alllangt vestan landamæra Li- byu og Egiptalands. Lið það, er Bretar hafa þar, hefir ítölum og Þjóðverjum ekki tekizt að sigra. Hin nýja sókn Breta hefir sjálfsagt verið undirbúin mán- uðum saman. Og nú er her- stjórnin í höndum Robert Cun- ninghams hershöfðingj a, þar eð Wavell hefir verið gerður að yf- irmanni brezka hersins í Ind- landi. Það er enn næsta ógreinilegt, hvernig sókninni er hagað. Þó virðist svo sem Þjóðverjar hafi allöflugar varnir í strandhér- öðunum við landamærin og haldi þar enn velli í virkjum. Hins vegar hafa brezkar her- sveitir brotizt inn í Libyu sunn- an þessara öflugu virkja og sækja nú þaðan vestur og norður á bóginn. Eru fremstu hersveitirnar nú við Tobruk,þar sem brezkt setulið hefir verið umkringt í marga mánuði. Enn sem komið er virðist ekki hafa komið til mjög harðra bar- daga á þessum stað, og má vera, að Rommel, hershöfðinginn þýzki, hafi látið meginhluta liðs síns hörfa undan og hyggist að verja þá staði, er meira þykja virði en einstakar gróðurvinjar í eyðimörkinni, til dæmis Ben- ghasi. En þess er þó að vænta, að viðureignin fari mjög harðn- andi áður en langt um líður. Enn sem komið er virðast Bret- (Framh. á 4. stSu) Erlendar firétiír í Rússlandi er barizt af miklu kappi, en einkum hafa harðir bardagar verið í grennd við Moskvu. Hafa Þjóðverjar unnið þar nokkuð á. Einnig hafa þeir gert hatramar árásir á Rostov. Sonur Molotoffs, utanríkis- málaráðherra Rússa, sem barð- ist á austurvígstöðvunum í Rússlandi, hefir verið tekinn til fanga, og er nú í haldi hjá Þjóðverjum. Sagt er, að Darlan flotafor- ingi og Göring marskálkur muni hittast í næstu viku. Er þess getið til, að þeir muni ræða um nýlendur Frakka í Afríku og aðstöðu þeirra varðandi sókn Breta í Libyu. Um hádegisleytið í dag barst ríkistjórninni símskeyti um, að þann 20. þ. m. hafi verið undir- ritaður í Washington sérstak- ur samningur við Bandaríkja- stjórn um að Bandaríkin greiði útflutning íslendinga til Bret- lands í dollurum, samkvæmt láns- og leigulögunum. Breta- stjórn hefir einnig fyrir sitt leyti samþykkt þessa ráðstöfun. Samkvæmt símkeytinu mun Bandaríkjastjórn yfirtaka fisk- sölusamninginn við Breta inn- an mjög skamms tíma, en and- virði alls útflutnings til Bret- lands fram að þeim tima verð- ur fært á sérreikning, en eigi liggur ennþá ljóst fyrir, hvernig A víðavangi FÖLSUN BORGARSTJÓRANS. Bjarni Ben er sennilega ó- vandaðastur I málflutningi allra þeirra, sem að staðaldri skrifa um stjórnmál í íslenzk blöð. í dag segir hann t. d. í Mbl„ að aðalatriði dýrtíðarfrv. Framsóknarfl. hafi verið það, að greiða enga kauphækkun „hversu mikið, sem dýrtíðin hækkaði.“ Vafalaust fer borg- arstjórinn hér vísvitandi með rangt mál, því að hann mun ekki svo skyni skroppinn, að hann hafi ekki séð, að aðalat- riði frv. var að koma í veg fyrir allar verðhækkanir, þ. e. að hindra aukningu dýrtíðarinnar. Innlendu vörurnar máttu ekki hækka og verðlagi útlendu vör- unnar átti að halda niðri með strangara verðeftirliti og fram- lagi ríkissjóðs til verðlækkun- ar. Þegar þetta var tryggt, voru kauphækkanir óþarfar, en hækkaði hins vegar kaupið, var vitanlega ómögulegt að halda verðlaginu niðri. „Frjálsa lciðin“ Vísítalan hefir þegar hækkað um þrjú stig síðan dýrtíðarfrumv. var fellt Kauplagsnefnd hefir nú reiknað út vísitöluna fyrir nóv- embermánuð og er hún 175 stig eða þrem stigum hærri en í október. Ef frv. Eysteins Jóns- sonar hefði verið samþykkt, myndi vísitalan hafa veriö á- fram 172 stig, því að þá hefði verið óheimilt að hækka verð- lagið á innlendum vörum, en með framlögum úr ríkissjóði hefði verið komið í veg fyrir hækkun erlendra vara. Þessi seinasta vísitöluhækk- un stafar aðallega af hærra verði á hangikjöti, nautakjöti, tólg, eggjum, smjörlíki, kaffi- bæti og strásykri. Það virðist sæmilegur byrjun- arárangur af „frjálsu leiðinni“ að vísitalan skuli hækka um þrjú stig á ekki lengri tíma. Þessi þriggja stiga hækkun mun hækka tilvarandi allt kaupgjald í landinu og sú kaup- hækkun mun fljótlega koma fram í nýjum verðhækkunum. Vél „frjálsu leiðarinnar“ er 1 fullum gangi. greiðslu verður háttað á því. Sérstakur fulltrúi frá Banda- ríkjastjórn mun væntanlegur hingað innan skamms til þess að ganga nánar frá þessum mál- um í samráði við ríkisstjórnina. í símskeytinu er og greínt frá því, að í gær hafi verið undir- ritaður sérstakur samningur um viðskipti Bandaríkjanna og fs- lands. f skeytinu eru ekki nán- ari upplýsingar um þann samn- ing, en eftir því, sem ríkisstjórn hefir áður borizt vitneskja um, mun hann fjalla fyrst og fremst um vörukaup íslendinga í Bandaríkjunum og tollaíviln- anir þar á útflutningsvörum fslendinga. A íkiirossg-otttim: Fuglamerkingar. — Húsmæðraskóli Reykjavíkur. Lögreglunámskeið í sveitum. Samnmgarnir um viðskiptin við Bandaríkin undírritaðir Bandaríkin munu greíða í dollurum úSílutníng Islendinga til Bretlands

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.