Tíminn - 11.08.1942, Side 1

RITSTJÓRI:
; ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
, FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR: i
JÓNAS JÓNSSON.
\ ÚTGEFANDI:
FRÁMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJÓ^ASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A. J
Símar 2353 og 4373.
AFGREIDSLA, INNHEIMTA ’
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: S
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A. \
Síml 2323. \
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Slmar 3948 og 3720. \
26. ár.
Rcykjavík, þriðjudagiuu 11. ágúst 1942
87. blað
Kák stjórnleysisms
PiD, sei sijirnin Inrlisklpn
Innflutningur
erl. fóðurvara
Þing s ályktunartillaga
frá Framsóknar-
mönnum
Fjórir þingmenn Framsókn-
arflokksins, Páll Zóphóníasson,
Eysteinn Jónsson, Jörundur
Brynjólfsson og Einar Árna-
son, flytja svohljóðandi tillögu
um innflutning á erlendum fóð-
urvörum:
„Alþingi ályktar að fela rík-
isstjórninni, í samráði við inn-
flytjendur fóðurvara, að sjá um,
að flutt verði til landsins á
þessu sumri nægjanlega mikið
af erlendu kjarnfóðri, og skal
hún leita um það tillagna Bún-
aðarfélags íslands, hvaða teg-
undir og hve mikið magn skuli
innflutt."
í greinargerð tillögunnar
segir:
„Þótt enn verði ekki séð að
fullu, hver heyfengur lands-
manna reynist á þessu sumri að
magni og gæðum, er hitt þó
vitað, að miklum mun færra
fólk vinnur að öflun heyja nú
en venja er til.
Er því fullvíst, að mikil þövf
verður fyrir kjarnfóður á kom-
andi • vetri, ef bústofn lands-
manna á ekki að minnka veru-
lega. Sjálfsagt er að nota til
heysparnaðar innlent kjarn-
fóður — síldarmjöl — að því
leyti, sem það fullnægir þörf-
inni.
En síldarmjölsgjöf kemur
ekki að gagni handa mjólkur-
kúm, svo nokkru nemi, nema
þeim sé jafnframt gefinn kol-
vetnisríkur fóðurbætir, svo sem
mais.
Nú þyrfti mjólkurframleiðsla
landsmanna frekar að aukast
en minnka, og er því fyllsta
nauðsyn að tryggja fullnægj-
andi fóður handa kúastofnin-
um.
(Framh. á 4. slðuj
jgimimi
Tíminn hefir fengið merkan
bónda á Norðurlandi til að
skrifa öðru hvoru þætti í blaðið
um viðhorf sveitamanna til
ýmsra þeirra mála, sem efst
eru á baugi Munu þættir þessir
birtast undir fyrirsögninni:
Pistlar að norðap.
Einn slíkur þáttur birtist í
blaðinu í dag, en einn hefir
birzt áður.
Úlflutningfsgjaldid á ísfískinum er
glöggt dœmi um vinnubrögð sljórn
arinnar
Frá umræðum í sameinuðu þingi um síldar-
mjölssöluna innanlands
Tillaga forsætisráðherra um að selja síldarmjöl innan-
lands sama verði og síðastl. ár, var rædd í sameinuðu
þingi síðastl. föstudag, ásamt þeirri tilkynningu ráð-
herrans, að ríkisstjórnin hefði ákveðið að standast kostn-
aðinn af þessari ráðstöfun með 10% útflutningsgjaldi á
útfluttan ísfisk. Við umræðurnar upplýstist það, að
þetta gjald væri svo tilfinnanlegt fyrir skipin, sem kaupa
fiskinn af smáútvegsmönnum, en veiða hann ekki sjálf
eins og togararnir, að þau myndu verða að hætta sigling-
um, ef gjaldinu yrði ekki aflétt. Ríkisstjórnin hefir því
séð sér vænna að aflétta þessu gjáldi.
Hér í blaðinu hefjast í dag
stuttar æfisögur, sem ameríski
rithöfundurinn N. Carnigie
hefir skráð. Mun ein slík saga
birtast í hverju blaði á næst-
unni, í stað neðanmálssögunn-
ar.
Carnigie er mjög þekktur rit-
höfundur. Ein bók hans, How
to win Friends, hefir verið sölu-
metsbók i Bandaríkjunum.
í þessum æfisögum sínum
dregur hann fram mörg sér-
einkenni þeirra manna, sem
hann ræðir um, og segir frá
ýmsum athyglisverðum atburð-
um í lífi þeirra, en rúmið leyfir
hins vegar ekki, að æfistarfi
þeirra sé alltaf gerð ítarleg skil.
Forsætisráðherra talaði
fyrstur og upplýsti, að bændur
þyrftu sennilega að kaupa
helmningi meira síldarmjöl í
sumar en venjulega, sökum
fólksleysis við framleiðsluría.
Hann taldi, að það myndi kosta
ríkissjóð um iy2 miljón kr. að
tryggja bændum síldarmjöl
með sama verði og í fyrra.
Hann upplýsti, að ríkis-
stjórnin hefði ákveðið að nota
heimild dýrtíðarlaganna til að
leggja 10% útflutningsgjald á
útfluttan ísfisk og yrði því fé,
sem þannig aflaðist, varið til
áðurgreindrar ráðstöfunar.
Páll Zophóníasson upplýsti,
að útflutningsgjald þetta kæmi
mjög hart niður á smáútgerð-
inni. Skip, sem keyptu fiskinn
af henni til útflutnings, teldu
það ekki borga sig að sigla með
hann, þegar búið væri að leggja
þetta gjald á, og væru þau því
að hætta siglingum. Gæti þetta
leitt til þess, að útgerðin stöðv-
aðist viða um laríd.
Hins vegar virtist þetta gjald
sanngjarnt á togaraútflutning-
inn, því að togararnir veiddu
fiskinn sjálfir og stæðu því allt
öðruvísi og betur að vígi.
Hermann Jónasson sagði, að
það væri athyglisverð upplýs-
ing hjá forsætisráöherranum,
að bændur þyrftu nú að kaupa
helmingi meira sildarmjöl en
venjulega, sökum fólksleysis.
þetta væri afleiðing þess, að
hinar miklu luxusbyggingar,
sem hefðu sogað til sín vinnu-
aflið, hefðu ekki verið stöðvað-
ar. Vegna þess hefði landbún-
aðurinn ekki fengið vinnuafl
Jog framkvæmd dýrtíðarlaganna
lent í handaskolum. Helming-
ur kostnaðarins af þessum
stuðningi við síldarm j ölskaup
bænda stafaði þannig af því, að
I luxusf ramkvæmdirnar hefðu
ekki verið stöðvaðar. Þetta væru
fyrstu útgjöldin, sem kæmu á
ríkið, vegna þess að sú ráðstöf-
un var látin ógerð. En þau
myndu koma fleiri og stærri
síðar.
Hann sagði, að þessi ráð-
stöfun væri sjálfsögð og beint
framhald þeirrar stefnu, sem
var mörkuð, þegar ákveðið var
síðastl. vor, að bændur skyldu fá
erlenda áburðinn á sama verði
og í fyrra. Hann sagði, að raun-
verulega væri ekki rétt að kalla
þetta hjálp til bænda, því að
það væri nauðsyn þjóðarinnar
allrar, að landbúnaðarfram-
leiðslan drægist ekki saman, og
þetta væri ekki sízt stuðningur
við neytendur, því að • ef þetta
væri ekki gert, hefði verðlag
landbúnaðarafurðanna orðið að
hækka.
Þá sagði hann, að þetta væri
ekki einhlýt ráðstöfun. Það yrði
einnig að tryggja erlendan fóð-
urbæti með skaplegu verði, því
að sildarmjöl væri ekki hægt að
nota handa kúm, nema með
öðrum fóðurbæti. Framsóknar-
flokkurinn flytti þvi sérstaka
tillögu í þessu augnamiði.
Forsætisráðherra talaði aft-
ur og lofaði að athuga, hvort
útflutningsgjaldið kæmi hart
við smáútgerðina. Hefir þetta
nú borið þann árangur, að
stjórnin hefir nú auglýst, að
hún hafi frestað innheimtu
gjaldsins fyrst um sinn, því að
hún þurfi að athuga máliðl.
Meðferð 'stjórnarinnar á út-
flutningsgjaldinu er ljóst dæmi
um vinnubrögð hennar yfir-
leitt. Dýrtfðarlögin heimila
stjórninni aðeins að leggja út-
flutningsgjald á þær afurðir,
sem eru seldar með hagnaði.
Samkvæmt þessu mun stjórn-
inni vafalaust hafa verið óheim
ilt að leggja þetta gjald á ís-
fisksútflutning þeirra skipa,
sem kaupa fiskinn á höfnum
hér við land. Afkoma þessara
skipa er nú allt önnur og miklu
lakari en togaranna, sem veiða
fiskinn sjálfir. Þetta athugar
stjórnin ekki, heldur skellir
gjaldinu á öll skipin, sem sigla,
án nokkurrar undangenginnar
rannsóknar á afkomu þeirra.
Hún veit alls ekkert um, hvern-
ig þessi mál standa, fyrr en
andstæðingar hennar upplýsa
það í þinginu. Þá neyðist hún
til þess að afturkalla hina fyrri
fyrirskipun sína með þeirri for-
sendu, að hún þurfi að rann-
saka málið betur!
Þannig eru öll vinnubrögð
þessarar stjórnar. Yfirlýsingar,
sem ekki er hægt að standa
við, fljótfærni, gapaskapur og
athugunarleysi, enda eru þetta
mest áberandi eiginleikar þess
manns, er veitir stjórninni for-
stöðu.
Annars er þetta líka ljóst
dæmi um það, hvernig forráða-
menn Sjálfstæðisflokksins, og
þó einkum formaður hans, miða
allt við stórútgerðina. Vegna
þess, að hún gat borið þetta
gjald, var því skellt á alla út-
gerðina, án minnsta tillits til
smáútgerðarinnar. Og vegna
þess að létta þarf gjaldinu af
smáútgerðinni, muni eiga að
létta því af stórútgerðinni. Smá-
útgerðin getur bezt á þessu séð,
að hún hefir ekki málsvara, þar
sem Sjálfstæðisflokkurinn er.
Úthlutun bif reiðanna
Tíllaga frá Framsóknarflokknum
Fjórir þingmenn Framsókn- ’
arflokksins, Helgi Jónasson,
Pálmi Hannesson, Bjarni Ás-
geirsson og Páll Hermannsson,
flytja í sameinuðu þingi svo-
hljóðandi tillögu um úthlutun
bifreiða:
„Alþingi ályktar að kjósa
þriggja manna nefnd, er hafi
með höndum úthlutun bifreiða
þeirra, sem inn eru fluttar af
Bifreiðaeinkasölu ríkisins, enda
sé einkasölunni óheimilt að láta
af hendi bifreiðar, nema eftir
ákvörðunum nefndarinnar, en
leita skal nefndin tillagna for-
stjóra . einkasölunnar .um út-
hlutunina.
Nefndin ákveður og, hverjir
öðlast leyfi til innflutnings bif-
reiða, ef þær eru ekki fluttar
inn af bifreiðaeinkasölunni.
Ákvæði þessi ná til allra bif-
reiða, sem keyptar eru og flutt-
ar verða inn hér eftir, svo og
þeirra bifreiða, er einkasalan
hefir þegar keypt og eru í eigu
hennar hér eða erlendis. Skal
nefndin haga úthlutun bifreið-
anna með hliðsjón af þörf al-
mennings og atvinnuveganna,
og er henni skylt að gefa Al-
þingi skýrslu um störf sin.
Nefndinni er heimilt að á-
kveða, að þeir, sem bifreiðar fá
til endurnýjunar, skuli afhenda
bifreiðaeinkasölunni eldri bif-
reiðar sínar fyrir verð, sem á-
kveðið sé af tveimur dómkvödd-
um mönnum. Enn fremur getur
nefndin ákveðið, að Bifreiða-
einkasala ríkisins hafi for-
kaupsrétt að þeim bifreiðum, er
hún selur fyrir kostnaðarverð,
að frá dreginni fyrningu eftir
mati tveggja dómkvaddra
manna.
Kostnaður við störf nefndar-
innar greiðist af Bifreiðaeinka-
sölu ríkisins“.
í greinargerðinni segir:
„Öllum er kunnugt um, að
undanfarið hefir eftirspurn
eftir bifreiðum verið miklum
mun meiri en framboðið. Á síð-
ast liðnu ári hefir bifreiða-
éinkasalan þó flutt inn talsvert
af bifreiðum. Verður . hér ekki
rakin til fulls sú saga, en látið
nægja að drepa á nokkur aðal-
atriði um innflutning og út-
hlutun vörubifreiða. Sýnir það
ljóslega, hvert stefnt hefir í
þessum málum, og að því fer
fjarri, að ótímabært geti talizt,
að Alþingi geri ráðstafanir til
þess að breytt verði um.
Síðast liðið haust voru flutt-
ar inn 250 vörubifreiðar. Eftir-
Fyrítspurnír til rík-
isstjórnarínnar frá
Eysteini Jónssyni
Eysteinn Jónsson flytur í
neðri deild svohljóðandi fyrir-
spurn til dómsmálaráðherra
um skipun- lögfræðings til þess
að rannsaka skattamál:
„Hvernig stendur á því, að
núverandi ríkisstjórn hefir
eigi enn skipað lögfræðing til
þess að hafa með höndum
rannsókn skattamála, svo sem
fyrir er mælt í 11. gr. laga nr.
20 1942, um breyting á lögur
nr. 6, 9. jan. 1935, um tekju-
skatt og eignarskatt?"
Eysteinn flytur ennfremur
svohljóðandi fyrirspurn til at-
viimumálaráðherra um fram-
kvæmd dýrtíðarlaganna frá
1941:
„Ver ríkisstjórnin fé úr rík-
issjóði til þess að halda niðri
verði einstakra vörutegunda í
innanlandsverzlun? Sé svo, til
hvaða vörutegunda ná fram-
lögin og hve miklu nema þau?“
spurnin var margfallt meiri en
framboðið og því fyrirsjáanlega
vandaverk mikið að skera úr
því, hverjir eiga skyldu kost
kaupanna. Til þess að leysa
þennan vanda, voru settir af
ríkisstjórnarinnar hálfu tveir
menn með forstjóra einkasöl-
unnar og síðar raunar þeim
þriðja bætt í hópinn. Þessir
menn rannsökuðu allar um-
sóknir og gerðu tillögur um út-
hlutun bifreiðanna. Var þeim
tillögum fylgt í framkvæmdinni
nær undantekningarlaust.
Þegar dró að áramótum, átti
einkasalan orðið von á rúmlega
300 vörubifreiðum snemma á
árinu 1942. Settust þá hinir
sömu menn á rökstóla sam-
kvæmt ráðstöfun fyrrverandi
ríkisstjórnar. Luku þeir störf-
um fyrir áramót. Snemma á
þessu ári var síðan ákveðið af
fjármálaráðherra í samráði við
þáverandi viðskiptamálaráð-
herra, að farið skyldi eftir þess-
um tillögum, með örfáum und-
antekningum. Var þetta til-
kynnt hlutaðeigendum, • ýmist
munnlega eða skriflega, og
bjuggust menn nú við efndum
á þessu, sem von var. Hér skip-
aðist þó nokkuð á annan veg.
Þegar bifreiðasendingar fóru
að koma, tók fjármálaráðu-
neytið að ráðstafa bifreiðum til
manna, sejn trúnaðarmennirn-
ir höfðu eigi lagt til, að fengju
bifreiðar, og án þess að trún-
aðarmennirnir eða forráðamenn
einkasölunnar væru til kvadd-
ir. Höfðu trúnaðarmenn stjórn-
arinnar þó sérstaklega verið
beðnir um að athuga kvartanir,
sem fram höfðu komið út af út-
hlutunartillögum þeirra, og
einkum óskað, að þeir bentu á,
hverja þeir teldu hafa mesta
þörf fyrir nýjar vörubifreiðar
af þeim, sem þeir ekki höfðu
tekið með í úthlutunartillög-
um sínum. Var þetta vafalaust
gert með það fyrir augum, að
leyst yrði úr málum þessara
manna, ef til landsins næðust
fleiri en þær rúmlega 300 bif-
reiðar, sem þá hafði verið lof-
að — í aðalatriðum í samræmi
við tillögur nefndarinnar.
Verða hér ekki rakin afskipti
fjármálaráðuneytisins af mál-
um þessum í einstökum atrið-
um. Aðalatriðið er það, að ráð-
stafað hefir verið mörgum tug-
um bifreiða, án þess að þörf
þeirra, sem þær hafa fengið,
hafi verið metin af öðrum en
ráðuneytinu, og þessar bifreið-
ar hafa verið afhentir á sama
tíma og fjölmargir þeirra, sem
loforð höfðu fengið um bifreið-
ar, samkvæmt því, er að fram-
an segir, hafa enga úrlausn
fengið.
Út af þessu hefir risið megn
óánægja, sem vonlegt er. Það
er einnig með öllu óhugsandi,
að fjármálaráðuneytið geti
annað því feikna verki, sem út-
hlutuninni er samfara, eins og
nú er komið, ef úthlutunin á
ekki að verða handahófsverk.
Menn hafa lagt leið sína hundr-
uðum saman í ráðuneytið; til
þess að ræða umsóknir sínar
um bifreiðar. Þar að auki hafa
nokkur hundruð manna átt
þangað íeið, til þess að reyna
að hafa áhrif á, hvort þeir fái
bifreið sína úr þessari sending-
unni eða hinni, hvort þeir fái
bifreið með húsi eða húslausa
o. s. frv. Allt virðist þetta vera
mál, sem ekki snerta fjármála-
ráðuneyti landsins.
Það hljóta allir að vera sam-
mála um, að þetta fyrirkomu-
lag, sem nú er haft, sé óviðun-
andi með öllu.
Eins og nú standa sakir, er
erfitt verk að úthluta bifreið-
um þeim, sem flytjast, bæði
vöru- og farþegabifreiðum.
(Framh. á 4. síðuj
Á víðavangi
FRIÐARSKILMÁLAR
SJÁLFSTÆÐISMANNA
SÍÐASTL. VOR.
Mbl. er með þær bollalegg-
ingar í seinasta Reykjavíkur-
bréfi sínu, að stjórnleysi það,
sem nú sé orðið í landinu, sé
Framsóknarflokknum að kenna.
Stjórnin hefði getað ráðið
fram úr vandamálunum, ef
Framsóknarmenn hefðu viljað
styðja hana. Það hefði þeim
staðið til boða, ef þeir hefðu
fallizt á kjördæmamálið.
Nú vita það allir, að ekki hóf
Framsóknarflokkurinn barátt-
una í kjördæmamálinu, en það
mál orsakaði friðslitin milli
flokkanha.
Til hvers var kjördæmamálið
knúið 'fram?
Því svaraði Jakob Möller
fjármálaráðherra í . vantrausts-
umræðunum 21. maí síðastl. á
þennan hátt:
„Ég skal játa það, að ég hefi
verið einn þeirra mörgu manna
í landinu, sem hafa litið svo á,
að það væri glapræði að hrinda
þjóðinni nú út í harðvítuga
kosningabaráttu. Hins vegar er
mér nú alveg að snúast hugur
í því efni. Ég er að komast að
þeirri niðurstöðu, að nú ríði
þjóðinni fyrst og fremst á því,
að kosningar verði látnar fara
fram, sem allra fyrst. Ekki ein-
ar kosningar, heldur tvennar
kosningar, já, þrennar kosning-
ar, ef þess þyrfti með, til þess
að hnekkja veldi þessa ábyrgð-
arlausasta flokks, sem nokkru
sinni hefir verið uppi á landi
hér, að minnsta kosti síðan á
Sturlungaöld.“
Enn segir hann:
„Það á ekki að vekja upp
slíkt deilumál, sem kjördæma-
málið á slíkum hættutímum,
sagði 1. ,þm. Sunnmýlinga í
gær. Og hann spurði, hvað rek-
ið hefði á eftir því, að breyta
kjördæmaskipuninni. nú á ó-
friðartímum. Ég skal svara
þeirri spurningu:
Slíkur flokkur, sem Fram-
sóknarflokkurinn er, undir for-
ystu þeirra hv. 1. þm. Sunnmýl-
inga og hv. þm. Strandamanna,
er, ef þeir meina það, sem þeir
segja, svo þjóðhættulegur of-
stopaflokkur, að það verður
tafarlaust að marka honum
bás.“
Þetta voru þá kveðjurnar, sem
Framsóknarflokknum voru
sendar síðastl. vor. Slík voru
friðartilboðin þá. Framsóknar-
flokkurinn hefði kannske af
sérstakri náð fengið að vera í
stjórn méð Ólafi og Möller, ef
hann hefði viljað fallast á mál,
sem samkvæmt þeirra eigin
yfirlýsingum' átti fyrst og
fremst að ríða Framsóknar-
flokknum aö fullu.
Var það ekki dæmalaust á-
byrgðarlaust og óviturlegt af
Framsóknarflokknum að ganga
ekki bljúgur og auðmjúkur
undir fallöxi Kveldúlfs og heild-
salanna?
Þjóðin á vafalaust auðvelt
með að dæma um það, .hvorir
friðslitunum urðu valdir, þeir,
sem settu þessa skilmála, eða
hinir, sem áttu ekki annars kost
en fallast á þá eða hafna þeim.
KVEÐJURNAR
FRÁ HEILDSÖLUNUM.
Á kosningafundum í sveitun-
um voru ýmsir frambjóðendur
Sjálfstæðisflokksins látnir halda
því fram, að samvinna Fram-
sóknarflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins væri þjóðarnauðsyn.
En i blaði heildsalanna í
Reykjavík eru Framsóknar-
flokknum nú daglega sendar
slíkar kveðjur og sú, sem hér
fer á eftir og er niðurlagið á
forustugrein Vísis á fimmtu-i
daginn:
„Þess er ekki að, vænta, að
Framsóknarflokkurinn sinni
þeim skyldum, sem hann hefir
(Framh. á 4. slðu)