Tíminn - 16.03.1944, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN-eÞÓRARINSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUIIÚSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMT.
OG AUGLÝSINGASKF.-:— . DFA:
EDDUHUSI, Lindargötu 9 A.
Sími 2323.
28. árg.
Reykjavík, fimintudagiim 16. marz 1944
28. blafS
Erlent yfirlit:
r
Aístaða íra
Afstaða íra hefir komizt mjög
á dagskrá undanfarna daga.
Tilefnið er það, að Bandamenn
fóru þess á leit við írsku stjórn-
ina fyrir nokkru, að hún lokaði
ræðismannaskrifstofum Þjóð-
verja, en stjórnin synjaði því.
Samþykktu þá stjórnir Banda-
manna að leggja samgöngubann
á Eire og er það þegar gengið í
gildi.
Bandamenn rökstuddu þessa
beiðni sína með því, að Þjóð-
verjar notuðu ræðismanns-
slcrifstofur sínar til nósnar-
starfsemi, en því var neitað af
írsku stjórninni. Taldi írska
stjórnin sér ekki heldur fært að
verða við beiðninni, þar sem
hún héldi enn fast við hlut-
leysisstefnu sína.
Því er lýst yfir af hálfu
Bandamanna, að stjórn Banda-
ríkjanna hafi átt frumkvæðið
að því að svara þessari synjun
íra með samgöngubanni. Er
þetta líka í fyrsta sinn, er ír-
ar hafa mætt mótgangi, að eigi
hefir þeim hlotnazt neinn
stuðningur frá Bandaríkjunum.
írar eru þar fjölmennir og
margir þeirra áhrifamiklir og
hafa þeir jafnan veitt heima-
þjóð sinni lið. í þetta sinn hefir
ekkert á þessu borið og ekkert
Bandaríkjablaðanna hefir gagn-
rýnt samgöngubannið. .
Bandamenn rökstyðja sam-
göngubannið með því að þeir
verði að afstýra njósnarstarf-
semi Þjóðverja til hins ítrasta,
þegar örlagastund styrjaldar-
innar fari í hönd og mun þar
átt við innrásina.
Eire, sem er enn sambands-
ríki Breta, því að brezki kon-
ungurinn hefir aldrei verið
formlega afhrópaður þar, þótt
lýðveldi hafi verið sett á stofn,
var eina brezka sambandsrík-
ið, er tók upp hlutleysisstefn-
una, þegar styrjöldin hófst. De
Valera, hinn kunni sjálfstæðis-
garpur íra, var þá forsætisráð-
herra og er það enn. Hlutleysi
Eire var Englendingum mjög
bagalegt, m. a. vegna ágætra
kafbátahafna, sem þar eru, en
eigi vildu Bretar þó hernema
landið, því að það hefði vafa-
laust leitt til margvíslegra
skemmdarverkastarfsemi írskra
föðurlandssinna og einnig
mælst illa fyrir vestan hafs.
Hins vegar hafa Bretar vitan-
lega látið íra kenna hlutleysis-
(Framh. á 4. síSu)
Seinustu ðréttir
Rússar hafa haldið uppi
harðri sókn á allri víglínunni í
Suður-Ukraínu seinustu dægur.
Hefir þeim víðast orðið vel á-
gengt. Þjóðverjar hafa hörfað
frá Kherson. Aðalsókn Rússa
beinist nú að Vinitsa og Niko-
layev. Líklegt þykir, að Þjóð-
verjar hafi hörfað alveg vestur
yfir Bugfljót innan skamms
tíma, en þar er talið, að þeir
hafi komið upp mjög öflugri
varnarlínu.
Á Ítalíuvígstöðvunum hefir
lítið verið um bardaga undan-
farið, vegna illviðra. Er talið,
að eigi muni koma þar til stór-
orustu fyrst um sinn af þess-
um ástæðum.
Rússar hafa svarað gagntil-
boði því, er finnska þingið gerði
þeim, og er finnska þingið nú
að athuga þetta svar Rússa. Ó-
kunnugt er um efni þessa síðari
orðsendinga beggja aðila.
Stirbay prins, er eitt sinn var
forsætisráðherra í Rúmeníu, er
nýlega kominn þaðan til Kairo.
Er talið, að hann sé að leitast
fyrir um þá friðarkosti, er
Bandamenn muni setja Rúmen-
um.
Lýðveldíshátíðín
á komanda vorí
Ríkíssljórnin skipar
sérstaka nefnd
Á Alþingi var fyrir nokkru
borin fram tillaga til þingsá-
lyktunar um kosningu fimm
manna nefndar til þess að und-
irbúa hátíðahöld í sambandi
við stofnun lýðveldis á íslandi.
Tillögunni var vísað til stjórn-
arinnar. Hefir forsætisráðherra
nú skipað fimm manna nefnd
til að undirbúa hátíðahöldin, —
fjóra nefndarmennina sam-
kvæmt tilnefningu stjórnmála-
flokkanna, en hinn fimmta, for-
manninn, án tilnefningar.
í nefndinni eru: Dr. phil. Al-
exander Jóhannesson, prófessor,
formaður, Ásgeir Ásgeirsson, al-
þingismaður, tilnefndur af Al-
þýðuflokknum, Einar Olgeirs-
son, alþingismaður, tilnefndur
af Sameiningarflokki alþýðu —
Sósíalistaflokknum, Guðlaugur
Rósinkranz, kennari, tilnefndur
af Framsóknarflokknum, og Jó-
hann Hafstein, lögfræðingur,
tilnefndur af Sjálfstæðisflokkn-
um. ,
Rannsókn á breyt-
íngum llskiskipa
Atvinnumálaráðuneytið hefir
skipað rannsóknarnefnd þá, er
Alþingi samþykkti að skipuð
yrði til þes að rannsaka breyt-
ingar fiskiskipa og hver áhrif
þær hefðu & öryggi þeirra;
jafnframt á nefndin að fjalla
um starfsemi skipaeftirlits rík-
isins.
Formaður nefndarinnar er
Bárður Tómasson skipasmiður,
tilnefndur af ráðuneytinu. Aðr-
ir nefndarmenn eru skipaðir af
atvinnumálaráðherra, eftir til-
nefningu þeirra aðilja, sem hlut
eiga að máli. Þeir eru: Sigúrjón
Á. Ólafsson, varaformaður
nefndarinnar, tilnefndur af
sjómannafélögunum í Reykja-
vík og Hafnarfirði, Theodór
Líndal hrm., tilnefndur af
Slysatryggingarfélagi sjómanna,
Benedikt Gröndal verkfræðing-
ur, tilnefndur af Landssam-
bandi íslenzkra útvegsmanna og
Guðmundur Markússon af Far-
manna- og Fiskimannasam-
bandi íslands.
Nýtl llugfélagf
Nýtt flugfélag var stofnað hér
í bænum nýlega. Nefnist félag
þetta „Loftleiðir h.f.“.
Aðaltilgangur félagsins er að
annast póst- og farþegaflutn-
inga til sem flestra staða á
landinu. Einnig hefir það í
hyggju að kenna hér flug.
Aðalforgöngumenn að félags-
stofnuninni eru þrír ungir flug-
menn, nýkomnir frá flugnámi
í Kanada, þeir: Sigurður Ólafs-
son, Alfreð Elíasson og Kristinn
Olsen.
Eins og áður er sagt, keyptu
þeir eina flugvél í Kanada og
mun flugfélagið kaupa hana.
Hún er nú að verða tilbúin til
notkunar. Er hægt að breyta
henni úr sjóflugvél í landflug-
vél, án mikillar fyrirhafnar.
Einn flugmannanna fer bráð-
lega til Ameríku til að kaupa
fleiri flugvélar handa félaginu.
Stofnendur félagsins eru 33.
Bændur í Þíngeyjarsýslum
samþ. stórfelld fjárskipti
Seinasta Alþíngi veitti 600 þús,. kr. tii fjárskiptanna
Síðastl. sunnudag fór fram atkvæðagreiðsla sauðfjáreigenda
á svæðinu milli Skjálfandafljóts og Jökulsár á Fjöllum um fjár-
skipti á grundvelli sauðfjársjúkdómalaganna frá 1941. Atkvæða-
greiðslan féll þannig, að tilskilinn meirihluti samþykkti fjár-
skiptin og munu fulltrúar bænda á þessu svæði í þann veginn
að hefja samninga við hlutaðeigandi yfirvöld um framkvæmdir
í þessum efnum.
Einn hreppur á þessu svæði, Reykdælahreppur, tók ekki þátt
í þessari atkvæðagreiðslu, þar sem fjárskipti voru framkvæmd
þar fyrir nokkrum árum og eru þau talin hafa gefizt vel.
Undanfarin ár hefir mæði-
veikin herjað fjárstofn bænda
á þessu sVæði og er tjónið af
völdum hennar orðið gífurlegt.
Þar sem sauðfjárrækt er aðal-
atvinna bænda í þessum sveit-
um, þykir flestum sýnilegt, að
plága þessi leiöi til brottflutn-
ings fólks þaðan í stórum stíl,
ef ekki er hafizt handa um rót-
tækari aðgerðir til úrbóta.
Meðal bænda á þessu svæði,
hefir sú stefna fengið stöðugt
meira fylgi, að eigi sé um aðra
úrbót að ræða í þessum efnum
en niðurskurð þess sauðfjár, sem
fyrir er, og uppeldi aðflutts
sauðfjár. í atkvæðagreiðslu, er
fór fram um þetta atriði í fyrra,
fékkst þó ekki tilskilinn meiri-
hluti, þótt mikill meirihluti væri
fjárskiptunum fylgjandi.
Samkvæmt sauðfjársjúkdóma-
lögunum frá 1941 þurfa %
þeirra, sem atkvæði greiða, og
minnst % þeirra, sem atkvæðis-
rétt eiga, að vera fylgjandi fjár-
skiptunum. Atkvæðisrétt eiga
allir þeir, sem áttu 25 kindur eða
fleiri áður en veikinnar varð
vart.
í atkvæðagreiðslunni, sem fór
fram síðastl. sunnudag, áttu 254
sauðfjáreigendur atkvæðisrétt,
190 þeirra samþykktu fjárskipt-
in, 27 voru mótfallnir þeim, eitt
atkvæði var ógilt og einn seðill
var auður. 35 neyttu ekki at-
kvæðisréttar síns. Hefir þannig
fengizt rösklega sá meirihluti
fyrir fjárskiptunum, er sauð-
fjársjúkdómalögin gera ráð
fyrir.
Á svæði því, sem hér um ræð-
ir, mun tala sauðfjár vera nú
um 14.400, en var til jafnaðar
yfir 20 þús. áður en veikin kom
til sögunnar. Má glöggt á því
marka, hversu mikið tjón veik-
in mun vera búin að valda
bændunum.
Ef horfið verður að niður-
skurði og fjárskiptum, sem lík-
legt verður að telja eftir þessi
úrslit atkvæðagreiðslunnar,
verða það stórfelldustu fjár-
skipti, sem enn hafa farið fram
hérlendis.
Samkvæmt útreikningi fram-
kvæmdastjóra sauðfjársjúk-
dómanefndar ætti styrkur til
framkvæmda fjárskipta á þessu
svæði að nema um 1.300 þús. kr.,
ef fylgt væri ákvæðum sauð-
fjársjúkdómalaganna. Girðing-
arkostnaði er þá sleppt. Fyrir
atbeina þingmanns Suður-Þing-
eyinga fékk fjárveitinganefnd
þetta mál til athugunar á þingi
því, sem nýlega var frestað, og
taldi hún eigi fært að veita svo
mikið fé í þessu skyni. Hins veg-
ar vildi nefndin gera sitt til að
greiöa fyrir lausn málsins og
segir svo í áliti hennar:
„Meiri hluta fjárveitinga-
nefndar er það ljóst, að það,
sem hér er sagt um erfiðleika
þá, sem þarna steðja að, er sízt
of sagt. Frá fornu fari hefir lífs-
afkoma fólksins í þessum sveit-
um byggzt á sauðfjárrækt. Hafa
bændur á þessum slóðum fram-
fleytt sér og sínum á minni bú-
stofni en víðast annars staðar,
en það á rót sína að rekja til
hinna kjarngóðu heiðalanda og
þess, að Þingeyingar hafa með
kynbótum og ræktun sauðfjár-
stofnsins aukið mikið gagn-
semi fjárins. Hins vegar er að-
staðan í þessu byggðarlagi til
breytinga á búskaparháttum
sérstaklega erfið.
Af þessum ástæðum vill meiri
(Framh. á 4. síðu)
Kalbátahernaður Bandamaima
Kafbátar Ban&amanna hafa unnið míkið tjón á kaupskipum mönclulveld-
anna undanfarið. Brezkir kafbátar hafa hcett sér nálœgt ströndum meg-
inlandsins cg sökkt þar mörgum skipum Þjóðverja. Amerískir kafbátar hafa
einnig unnið Japönum mikið tjón. Kafbátasókn Bandamanna er nú jafn-
vel meiri en hjá möndulveldunum, en lengi voru Þjóðverjar lang-fremst-
ir i kafbátahernaði. Hér á myndinni sést brezkur kafbátur vera að koma
úr sigursœlli för.
Sendiherra Islands
í London
Hinn nýi sendiherra íslands
í London, Stefán Þorvarðarson,
hefir fyrir nokkru gengið fyrir
Bretakonung og afhent honum
embættisskilríki sín. Var þess
getið í öllum helztu blöðum
Breta og mörg þeirra birtu
myndir af sendiherranum.
Samgöngur milli
01fuss og R.víkur
Alpíngi ákveður
nýja rannsókn
Skömmu áður en Alþingi var
frestað, var samþykkt svohljóð-
andi tillaga í sameinuðu þingi,
flutt af fjárveitinganefnd:
„Alþingi ályktar að fela fimm
manna nefnd að rannsaka og
skila rökstuddu áliti um það, á
hvern hátt veröi hagkvæmast
og með mestu öryggi tryggðar
samgöngur milli Reykjavíkur og
Suðurlandsundirlendis.
Nefndinni ber að semja kostn-
aðaráætlun um þær samgöngu-
bætur, er hún leggur til, að
gerðar verði.
Fjórir nefndarmanna skulu
kosnir hlutbundinni kosningu í
sameinuðu Alþingi, en vega-
málastjóri vera fimmti maður í
nefndinni og formaður hennar.
Kostnaður við störf nefndar-
innar greðist úr ríkisjóði".
Fjárveitinganefnd flutti til-
lögu þessa í tilefni af því, að Ei-
ríkur Einarsson hafði flutt
rannsóknartillögu, er átti að
hindra aukna fjárveitingu til
Krísuvíkurvegarins. Eins og
kunnugt er, var samþykkt auka-
fjárveiting til Krísuvíkurvegar-
ins, og er tillögu fjárveitinga-
nefndar því ekki að neinu leyti
beint gegn honum. Aðalástæða
hennar er sú, að ljóst er, að nú-
(Framh. á 4. síðu)
Maður druhkuar
Það slys vildi til á Hellissandi
á mánudagskvöldið, að Dag-
bjartur Þorsteinsson verkamað-
ur féll út af bryggju, er hann
var þar við vinnu sína um kl.
11. Hánn náðist eftir nokkra
stund, en allar lífgunartilraunir
reyndust árangurslausar.
Dagbjartur var 57 ára, kvænt-
ur en barnlaus.
Á vi&avangi
ÓSVÍFIN ÖFUGMÆLI.
í blaði einu, sem læzt hlynnt
bændum, er jafnað saman störf-
um Péturs Ottesens og Jörund-
ar Brynjólfssonar og talið, að
bændur geti borið sama traust
til beggja.
Það er vissulega ekki of fast
að orði kveðið, þótt sagt sé, að
tæpast sé hægt að hugsa sér ó-
svífnari öfugmæli.
Þótt sitthvað gott megi segja
um Pétur Ottesen, hefir hann
verið bændastéttinni hinn mesti
óhappamaður og friðarspillir í
málum hennar. Með tilstyrk
hans hefir hvað eftir annað
verið dregið úr pólitísku valdi
bændastéttarinnar með rang-
látum kjördæmabreytingum.
Með tilstyrk hans hefir auð-
mönnum bæjanna tekizt að
halda bændastéttinni klofinni
og láta nokkurn hluta hennar
berjast gegn mestu hagsmuna-
málum sveitanna, t. d. bygg-
ingar- og landnámssjóði, al-
þýðuskólunum og afurðasölulög-
unum.
Jörundur Brynjólfsson hefir
hins vegar unnið óslitið að því
í tvo áratugi að koma fram
mestu hagsmunamálum sveit-
anna, barizt manna djarflegast
gegn skerðingu á pólitísku valdi
þeirra og unnið að sameiningu
bændastéttarinnar á grundvelli
vlðsýnnar samvinnu- og um-
bótastefnu.
Æfistarf þessará manna hef-
ir því verið eins ólíkt og hugs-
ast getur. Þeir menn, sem eru að
segja bændum að treysta Pétri
Ottesen eins vel og Jörundi
Brynjólfssyni, eru vissulega að
villa þeim sýn og stjórnast af
öðrum sjónarmiðum en bænda-
umhyggjunni.
DULARFULLIR ÚTGEFENDUR.
„Gáinn“ í Morgunblaðinu
beinir þeirri fyrirspurn til Ól-
afs í Brautarholti, hverjir séu
útgefendur Bóndans. Farast
Gáni svo ofð:
„Blaðið mun gefið út i fjölda
eintaka og dreift víða um land,
svo útgáfa þess hlýtur að kosta
talsvert fé, enda þótt það sé
ekki stórt. Ég veit, að almennt
leikur bændum hugur á að vita,
hvaðan það fjármagn er, sem
þessir verndarenglar stéttar
þeirra hafa úr að spila“.
Til viðbótar þessu skal þess
getið, að á fjölmennum bænda-
fundi, er nýlega var haldinn í
Árnessýslu, var þeirri fyrirspurn
beint til ritstjóra Bóndans
hverjir væru -útgefendur hans,
en ritstjórinn svaraði því einu,
að hann mætti ekki segja það!
ÁSKORUN FRÁ JÓNI PÁ.
í Morgunblaðinu í gær lætur
Jón Pálmason mikinn fögnuð í
ljós út af grein Bjarna Bjarna-
sonar í seinasta tölublaði Bónd-
ans.
Jafnframt segir Jón, að þegar
Bjarni tali um, að „sum kjör-
dæmi þurfi að losa sig við pól-
itíska prangara og ónytjunga“,
þá eigi hann við Hermann Jón-
asson og Eystein Jónsson.
í áframhaldi af þessari álykt-
un skorar Jón á Bjarna „að
gánga djarflega í lið með okk-
ur Sjálfstæðismönnum um það
að sameina alla landsmenn í
sveitum og bæjunj, sem eru
fylgjendur eignarréttar, at-
vinnufrelsis og sjálfsbjargar-
viðleitni“.
Jóni pá mun nú forvitni á
að sjá svar Bjarna við þessari
áskorun og hvernig hann sættir
sig við framangreindar „út-
leggingar“ á grein sinni í sam-
bandi við Hermann Jónasson og
Eystein Jónsson.
„MIKIL ER NÚ BREYTINGIN“.
Einn kunnasti samvinnumað-
urinn í Árnessýslu skrifar ný-
lega:
„Blaðið „Bóndinn“, sem okk-
ur finnst lítið til um hér um
(Framh. á 4. síðu)