Tíminn - 04.08.1944, Side 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPFANDI:
FRAMSÓKNARPLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Slmar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Sími 2323.
28. árg.
Reyltjavík, föstudaglnn 4. ágúst 1944
75. blað
Erlent yfirlit:
Afstaða
Tyrkja
Eitt það, sem hvað mest hef-
ir verið rætt um síðustu daga, er
sú ákvörðun Tyrkja að slíta
stjórnmála- og viðskiptasam-
bandi við Þjóðverja og aðdrag-
andinn að henni. Allt frá því, að
styrjöldin hófst, hafa Tyrkir
varðveitt hlutleysi sitt mjög
stranglega og jafnan gætt þess
vandlega, að hvorugur aðili fengi
átyllu til íhlutunar um tyrknesk
mál.Var það í frásögur fært sem
dæmi um strangleik Tyrkja í
þessu efni, að Wendell Willkie
fékk ekki að fljúga yfir tyrknesk
lönd í flugvél þeirri, sem hann
flaug annars í umhverfis jörð-
ina í erindum Roosevelts Banda-
ríkjaforseta, sökum þess, að hún
var í þjónustu Bandaríkjahers-
ins, heldur varð hann að útvega
sér aðra flugvél,- sem ekki til-
heyrði hernum, til Tyrklands-
ferðarinnar.
Á fáar þjóðir hefir þó verið
sótt jafn fast sem Tyrki um
það að ganga öðrum hvorum
styrjaldaraðilanum á hönd.
Þjóðverjar gerðu sér miklar
vonir um það, að þeim tækist
að þröngva Tyrkjum til fylgis
við sig, enda var það ekki ó-
slyngari stjórnmálamaður en
von Papen, sem var sendiherra
þeirra í Ankara. Það hefði
líka verið harla mikilvægt að
geta notað Tyrkland sem brú
austur til Asíulandanna og
bækistöð fyrir hersveitir á leið
suður til Súez.
En Tyrkir voru alltaf jafn ó-
sveigjanlegir, meira að segja
þegar framsókn hinna þýzku
herja var örust í Rússlandi og
Norður-Affíku, og það virðist
aðeins tímaspursmál hvenær
Kairó félli Þjóðverjum í hendur
og þeir yrðu einráðir á allri
Svartahafsströndinni rússnesku.
Á sama hátt sóttu Banda-
menn það afar fast, að Tyrkir
veittu þeim ýms fríðindi, sem
bættu hernaðaraðstöðu þeirra,
svo sem um siglingar gegnum
sundin, flugvelli í .Anatólíu og
margt fleira. Eru í fersku minni
tilraunir þeirra til þess að
fá Tyrki til undanlátssemi við
sig nú síðastliðið vor.
En Tyrkir vissu, hvað leitt gat
af minnstu undanlátssemi, og
þeir þekkja styrjaldir af dýr-
keyptri reynslu. Þeir voru banda-
menn Miðveldanna í heimsstyrj-
öldinni fyrri og misstu upp úr
henni meginhluta landa sinna í
Evrópu. En þótt þeir hefðu
miklu fórnað og mikið misst í
gerningahríð langvinnrar styrj-
aldar, heppnaðist þeim þó á
næstu áratugum að vinna það
margfaldlega upp inn á við, er
þeir töpuðu út á við.
Um margar aldir hafði Tyrk-
land verið í mikilli niðurlæg-
(Framh. á 4. síöu)
Seinustu fréttir
Ryti Finnlandsforseti hefir
lagt niður völd, og útnefndi rík-
isstjórnin finnska Gustaf Mann-
erheim marskálk til þess að
takast á hendur embætti hans
Héfir lagafrumvarp þessu til
staðfestingar verið lagt fyrir
finska þingið. Ýmsar getgátur
eru á sveimi um það, hvers
vegna Ryti hafi lagt niður völd
Flórens verður yfirgefin án
vopnaviðskipta, þegar leikurinn
berst fast að borginni, að þvi er
segir í þýzkri hernaðartilkynn-
ingu.
Bandamenn sækja fast fram
í Frakklandi og nálgast borgina
Rennes. Hyggjast þeir bersýni-
lega að einangra Bretagneskag
'ann.
Nýr forstöðumaður
Málley síng j askólans
Einmuna
iegasta hevskapartið i
Kúafár vekur ugg meðal bænda og annara nautgrípaeígenda
Frásögn Steingríms Steinpórssonar, búnaðarmálastjóra
Brandur Jónsson.
Forstöðukona Málleysingja-
skólans í Reykjavík, frú Mar-
gréti Rasmus, hefir verið veitt
lausn frá starfi sínu eftir mjög
langt og gott starf í þágu stofn-
unarinnar og þeirra, sem þang-
að hafa þurft að leita. Hefir
Brandur Jónsson málleysingja-
kennari verið settur forstöðu-
maður skólans frá 1. september
næstkomandi.
Hinn nýi forstöðumaður Mál-
leysingjaskólans er frá Kolla-
fjarðarnesi í Strandasýslu, son-
ur séra Jóns Brandssonar pró-
fasts þar. Hann lauk stúdents-
prófi 1936, en vorið eftir tók
hann próf frá Kennaraskólan-
um og heimspekipróf. 1939
stundaði hann nám við Der
Staatlichen Gehörlosen Schule í
Berlín, en fór til Danmerkur
skömmu eftir að stríðið skall á
og hélt áfram námi við Det
kongelige Dövstumme-Institut
og Statens Institut for Talelid-
ende í Kaupmannahöfn. Síðan
dvaldi hann i Ameríku í eitt ár,
nam við Clark School for the
Deaf í Northhampton í Massa-
chusetts og lauk þar prófi vorið
1943.
Héraðshátíðir Fram
sóknarmanna í Húna
vatnssýslu, Skaga-
fírðí og Eyjafírðí
Héraðshátíðir Framsóknar-
manna verða í sumarvmeð svip
uðum hætti og áður, nema ýms-
ar síðar, vegna óvenju mikilla
hátíðahalda um allar byggðir
landsins framan af þessu sumri
í sambandi við lýðveldisstofn-
unina.
Þann 9. júlí var hin árlega
hátíð Framsóknarmanna á
Austurlandi í Hallormsstaðar-
skógi og er það tvímælalaust ein
hin veglegasta útisamkoma sem
haldin er. Þá hélt F. U. F. vest-
an Rangár í Rangárvallasýslu
samkomu að Þjórsártúni þann
16. júlí.
Auk þeirra eru þessar héraðs-
hátíðir ákveðnar sunnudaginn
13. ágúst:
Á Blönduósi fyrir Húnavatns-
sýslur, og á Hrafnagili í Eyja-
firði, fyrir Eyjafjarðarsýslu og
Akureyri.
Þann 20. ágúst verður sam-
koma í Varmahlíð í Skagafirði
fyrir Skagafjarðarsýslu.
Samkomurnar hefjast yfirleitt
kl. 3. Til skemmtiatriða er
vandað og verður dagskrá aug
lýst nánar síðar. Fleiri héraðs-
hátíðir eru í undirbúningi.
100 ára afmælis samvinnu-
hreyfingarinnar verður sérstak-
lega minnst á flestum þessum
samkomum, en auk þeirra halda
samvinnufélögin víða 100 ára af
mælishátíð samvinnuhreyfing
arinnar næstkomandi sunnudag
6. ágúst. Er sums staðar mikill
viðbúnaður, t. d. í Vaglaskógi
fyrir S.-Þingeyjarsýslu og á
Reykjatanga í Hrútafirði, fyrir
V.-Húnavatnssýslu og Stranda-
sýslu sunnanverða. Þá verður
samkoma að Skildi 1 Helgafells-
sveit á Snæfellsnesi, sunnudag-
inn 20. ágúst.
Steingrímur Steinþórsson búnaöarmálastjóri kom um
síðustu helgi úr þriggja vikna ferðalagi um Norður- og
Norðausturland. Hafa hann og fleiri forustumenn Búnað-
arfélagsins jafnan ferðazt allmikið um landið á sumri
hverju undanfarin ár og kynnt sér hag og búnaðarhætti
bænda f hinum ýmsu landshlutum. — Hefir tíðindamaður
Tímans haft tal af Steingrími og spurt hann tíðinda úr
þeim héruðum, sem hann fór um.
— Ég fékk hið blíðasta veður
í ferð minni, mælti Steing'rímur,
enda mun hafa verið einstök
veðurblíða um land allt allan
; úlímánuð, sólfar og oftast hit-
ar. Hefir því nýting heyja orðið
ágæt, það sem af er slætti —
allt hirt af ljánum að kalla.
Annars var vorið mjög kalt, ekki
hvað sízt um Norðausturland —
í Múlasýslu og Norður-Þingeyj-
arsýslu, er ég ferðaðist einkum
um að þessu sinni. Leit út fyrir
grasleysi í lok júnímánaðar, en
svo vel hefir rætzt úr um gras-
sprettuna á skömmum tíma, að
nú orðið má kallast góð spretta.
Fólksskortur er víða tilfinn-
anlegur, en heyskapartíðin hefir
verið svo hagstæð, að heyskap-
urinn hefir gengið öllum vonum
betur með lítinn mannafla.
Hér kemur og til greina aukin
vélanotkun. En því miður hefir
eigi verið unnt nú að undan-
förnu, að sjá bændum fyrir þeim
heyvinnuvélum,. sem þeim hef-
ir verið brýn nauðsyn að fá og
myndu kaupa, ef þess væri
nokkur kostur. Er það mjög
bagalegt, þegar fólksekla í sveit-
um landsins er jafn mikil og nú,
auk þess sem það St óumflýjan-
legt fyrir bændur að byggja bú-
rekstur sinn meira á vélavlnnu
í framtíðinni en verið hefir
Um uppskeru úr görðum lítur
illa út víðast norðan lands og
austan. Vorkuldar voru miklir
lengi fram eftir, eins og áður er
sagt, klaki lengi í jörðu og þess
vegna seint sett í garðana. Og
nú fyrir skömmu gerði svo mikið
næturfrost á Norðausturlandi,
þrátt fyrir allt góðviðrið í júlí-
mánuði, að kartöflugrös féllu.
Er því ósennilegt, að uppskera
úr görðum verði miklum mun
betri nú en í fyrra, þegar fólk
fékk rétt til útsæðis eða jafn-
vel ekki það.
Eitt af því, sem vekur tals-
verðan ugg, er kúadauði, sem
allvíða hefir orðið vart, meðal
annars í Þórshöfn, Raufarhöfn,
á Hólsfjöllum, í Eyjafirði og
víðar. Þessa faraldurs hefir
einnig gætt hér sunnan lands,
til dæmis í Vestmannaeyjum.
Kýrnar verða bráðdauðar —
velta oft svo til út af án þess að
þær hafi gelzt eða á þeim séð.
Vita menn ekki, hvað þessu
veldur, en þó er það grunur
sumra, að það standi eitthvað í
sambandi við of mikla fóður-
bætisgjöf. Er nauðsynlegt, að
sérfræðingar vindi bráðan bug
að því að rannsaka þetta fyrir-
bæri sem bezt, ef vera kynni,
að hægt væri að stemma stigu
við þessum ófögnuði eða kveða
hann niður.
Hvarvetna er ríkjandi mikill
áhugi um lausn rafmagnsmáls-
ins. Til bráðabirgða hafa mjög
margir bændur svo að segja í
hverri sveit horfið að því ráði
að koma sér upp vindrafstöðv-
um til ljósa, og er .það orðið eitt,
sem einkennir margar íslenzkar
sveitir, að sjá þær á nærri því
hverri bæjarburst. En eins og
áður er vikið að, er þetta aðeins
bráðabirgðalausn, unz þjóðin
hefir safnað kröftum og áræði
til stærri átaka í þessu efni.
Éitt af því, sem maður veitir
athygli á ferðalagi um sveitir
landsins í sumar, er það, hve
hús eru nú víða vel og smekk-
lega máluð, oft jafnt útihús sem
bæjarhús. Á þetta ekki hvað sízt
við um Norður-Þingeyjarsýslu
Er það mikil héraðsprýði, þegar
hús öll eru vel máluð og hirt á
hverjum bæ.
Annars hafa allar byggingar-
framkvæmdir mjög dregizt sam-
an nú á stríðsárunum sem von-
legt er, og veldur því allt í senn:
mikill byggingarkostnaður,
hörgull á efni og skortur á
vinnuafli. Verður brýn þörf mik
illa endurbygginga, þegar við-
skipta- og fjármál komast aft-
ur í fast horf og nægt bygging-
arefni verður fáanlegt. Mér er
lika óhætt að segja það, að á-
hugi bænda almennt fyrir aukn
um umbótum er mikill, þrátt
fyrir alla erfiðleika, sem við er
að stríða. Kom það ekki sízt
fram á aðalfundi Búnaðarsam-
bands Norður-Þingeyinga, er
háður var að Gunnarsstöðum í
Þistilfirði 13,—14. júlí.
Landar i Winnipeg sani-
fagna lietmaþjoðfnni 17. júni
Landar okkar vestan hafs hafa á margan hátt látiö í Ijós fögnuð sinn yfir stofnun lýöVeldis á íslandi og
tjáö samhug sinn á ejflrminnilegan hátt. Víða munu haja farið fram hátíðahöld vestra af þssu tilefni, oc/ er
meðfylgjandi mynd frá hátíðahöldum íslendinga, sem fóru fram í Winnipeg í Kanada stofndag lýðveldisins 17.
júni. íslendingarnir eru staddir hjá þinghúsinu í Winnipeg. fiað er stytta Jóns forseta Sigurðssonar, sem gnœfir
hátt yfir hópinn. Rœðumaðurinn á fótstallinum er Grettir L. Jóliannsson. Sá, sem heldur á islenzka fánanum
liœgra megin við styttuna, er Hjalti Tómasson, Reykvíkingur, sem dvelst við flugnám vestan hafs. Annar flug-
nemi íslenzkur stendur hœgra megin við Hjalta, Halldór Bech, líka úr Reykjavlk. Tíl hœgri á myndinni sést
blandaður kór, sem söng á hátiðlnni.
Á víðavangi
FYRSTU EFNDIR.
Á síðastliðnu vori voru að til-
lögum og fyrir forgöngu Sjálf-
stæðisflokksins gerðar tilraunir
til að mynda fjögra flokka ríkis-
stjórn. Var þetta allt mjög með
sama hætti og tilraunin 1942.
Það haust var, eins og menn
muna, setið nokkrar vikur við
samningaborðið af áttmenning-
unum (frá Framsóknarflokkn-
um Jónas Jónsson og Eysteinn
Jónsson). Nú voru nefndarmenn
12, þrír frá hverjum flokki, en
setið skemur. Tilraunir þessar
báru ekki árangur frekar en
haustið 1942.
En um eitt varð þó samkomu-
lag. Enginn skyldi að sinni og
ekki án þess að tala um það við
hina flokkana, ræða þessar
samningstilraunir opinberlega
og dæma um það, hvers vegna
samningar hefðu ekki tekizt. —
Það mundi vekja illdeilur og
torvelda samninga síðar. —
Efndir á þessu geta menn nú
lesið í Mbl. 1. þ. m. í grein J.
P., er nefnist „Milli hafs og
heiða“.
FRIÐARVILJI OG GÓÐVILD.
En J. P. þykir ekki nægilegt
að fullnægja með svo einkenni-
legum hætti samningsatriði
Sjálfstæðisflokksins. Friðar-
viljann birtir hann í þeirri
mynd að skýra svo frá, að kom-
múnistar hafi kosið Eystein
Jónsson í stjórn S. í. S. (E. J.
fékk 52 af 79 atkvæðum full-
trúa á fundi og atkvæði kom-
múnista, sem telja má á fingr-
um annarar handar, skipta því
alls engu). J. P. segir, að kom-
múnistar hafi gert þetta vegna
þess, að E. J. hafi líklega verið
á móti „striðsyfirlýsingu", er
aðalfundur S. í. S. samþykkti
um kommúnista vegna vinnu- '
bragða þeirra.
„Það er einstakt hvað hann
Jón Pálmason skrökvar ógreind-
arlega“, sagði gegn maður, er
las ritdeilur J. P. við Vigfús
Vigfús Guðmundsson, þar sem
J. P. flækti sig hvað ofan í ann-
að í eigin ósannindavef. Greind-
arleg getur hún tæpast talizt
þessi nýja skröksaga Jóns, þar
sem.allur aðalfundur S. í. S. eða
um 80 menn eru til vitnis um
að hún er slefburður einn —
sennilega móti betri vitund.
| FRIÐARSÓKN.
Innan um svona slefburð og
aðra ’ rætni um Framsóknar-
flokkinn er svo á annari hvorri
síðu í Mbl. friðartal. En þeir
hefðu betur séð að sér fyrr,
blessaðir. Enginn mun treysta
sér til að skera úr því hjá hvoru
|blaðinu friðarsóknin er meiri,
Þjóðviljanum eða Morgunblað-
inu. Blöð þessi hrósa og hvort
öðru fyrir samstarfsyiljann en
fordæma önnur blöð.
Um samstarfsvilja kommún-
ista og Sjálfstæðisfl. skal hér
ekki dæmt. En hitt er víst, að
þjóðin skilur það rétt, að heil-
brigt samstarf er nauðsynlegt,
og hún skilur það ekki síður, að
það eru friðrofin 1942, sem
| valda því ömurlega öngþveiti,
sem nú er og fer dagversnandi.
Það er því góð hentistefna, að
prédika frið, ekki sízt fyrir þá,
sem ófriðnum valda — til að
leiða frá sér óþægilega athygli.
„Grípið þjófinn", hrópaði þjóf-
urinn og ætlaði að sleppa sjálf-
|ur.
Kommúnistar eru engir nýlið-
ar í friðar- og samstarfsprédik-
un. Þeir töluðu svona í kosn-
ingunum 1942, — og hafa skrif-
að svona allar götur síðan —
samhliða skæruhernaði og neit-
un á öliu samstarfi er á reynir.
Sjálfstæðisflokkurinn getur
og haft sínar ástæður. Það væri
ekki hentugt fyrir þann flokk
nú, að allt sé undir því komið
að gereyða Framsóknarflokkn-
um, þótt það kosti þrennar kosn-
| ingar.
(Framh. á 4. síðu)