Tíminn - 11.08.1944, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AÚGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Sími 2323. j
28. árg.
Reykjavík, föstudagiuu 11. ágúst 1944
77. hlað
Erlent yflrlit:
Athyglisverð kosn-
ingaúrslít
Kosningar, sem fram fóru í
Saskatchewan, einu miðfylki
Kanada, nú í sumar, hafa vak-
ið mikla athygli víða um heim.
Flokkur einn, sem nefnist
Canada’s Co-operative Common-
wealth Federation og stofnaður
var fyrir röskum áratug, vann
þar einn hinn frækilegasta
kosningasigur, sem dæmi eru
um. Náði hann 45 þingsætum
af 51 á fylkisþinginu, en hafði
aðeins tíu áður. Frjálslyndi
flokkurinn, sem áður var þar í
hreinum meirihluta og fór með
völd, fékk aðeins 5 þingsæti.
íhaldsflokkurinn kom hins veg-
ar engum manni að.
Helzti forustumaður þessa
flokks í Saskatchewan heitir T.
Clemens Douglás, maður um
fertugt, prentari að iðn, og
flokkurinn er . umbótasinnaður
samvinnuflokkur bænda og
verkamanna, er krefst öryggis
og alhliða framfara í landinu.
Meirihluti þingmanna hans er
úr bændastétt.
í fylkinu Saskatchewan
býr meðal annars fjöldi fólks,
sem er af islenzku bergi brotið,
eins og kunnugt er. Það er eitt
af helztu landbúnaðarfylkjum
Kanada, og er þar margt bjarg-
álna sjálfseignarbænda. Var það
eitt af því, sem reynt hefir verið
að nota til þess að fæla menn
frá þessum flokki, að hann hefði
i hyggju að taka jarðirnar af
bændum, ef hann kæmist í
valdaaðstöðu. Eins og menn
þekkja mætavel hér á landi,
hefir sú grýla víðar verið notuð
til þess að reyna að rægja fylgi
af umbótasinnuðum og fram-
sæknum flokkum, sem eiga að-
alfylgi sitt meðal bænda. En
það hefir ekki borið betri
árangur en þetta í Kanada.
Co-operative Commonwealth
Federation var stofnaður árið
1932, einmitt í því fylki, þar sem
hann hefir nú unnið sinn mesta
sigur. Hefir hann eflzt jafnt og
þétt síðasta áratug. Er fylgi hans
sagt traust, og stórum vaxandi
víðar í Kanada heldur en Sask-
atchewan.
Frjálslynda flokknum, sem
stutt hefir MacKensie King til
valda í Kanada, býður mikil ógn
af þessum pólitísku straum-
hvörfum, sem orðið hafa við það,
að hinar vinnandi stéttir hafa
sameinast um þennan sam-
vinnuflokk bænda og verka-
manna. Var það haft við orð
fyrir fylkiskosningarnar í Sask'
atchewan, að sambandsþingið í
Ottawa skyldi rofið og almennar
kosningar látnar fara fram, ef
frjálslyndi flokkurinn héldi þar
velli. En eftir þennan kosninga-
sigur samvinnuflokksins, sem
virðist hafa komið andstæðing-
unum að nokkru á óvart, er ó
líklegt, að stjórnin kjósi að láta
almennar kosntngar fara fram
fyrr en hún er nauðbeygð til
þess.
Þessi pólitísku straumhvörf
eru merkileg fyrir margra hluta
sakir, einnig fyrir okkur íslend
inga, og verður ef til vill síðar
kostur að ræða þau nánar með
hliðsjón af málum okkar.
Seínustu firéttir
Alger hervæðing fer fram I
Þýzkalandi. í Austur-Prússlandi
hafa allir, sem vettlingi valda,
verið kvaddir til virkjagerðar og
herþjónustu, og annars staðar í
Þýzkalandi eru konur kvaddar
til starfa í hergagnaverksmiðj -
um og öðrum iðnstöðvum, sem
hernum eru nauðsyi^egar, en
verkamenn allir eru teknir í
herinn.
500 þýzkum kafbátum hefir
verið sökkt í þessu stríði, að því
er segir í tilkynningu, sem
Bandamenn hafa gefið út.
Sendiherra Banda-
ríkjanna aihendír
íorseta embættis-
skjöl sín
í gær tók forseti íslands á
móti sendiherra Bandaríkjanna,
herra Louis G. Dreyfus, jr., í
hátíðasal Bessastaða, og afhenti
sendiherra embættisskjöl sín.
Við þetta tækifæri fórust
sendiherra orð á þessa leið:
„Mér er það sérstakur heið-
ur að færa yður í dag, herra
forseti, bréf forseta Bandaríkja
Ameríku, en með því er ég gerð-
ur sérstakur sendimaður og ráð-
herra með stjórnarumboði hjá
yður, herra forseti íslands.
Þótt ég hafi eigei dvalið lengi
hér á landi, hefi ég tekið eftir
hinum mikla áhuga þjóðarinnar
fyrir landi mínu og orðið var
þeirra óska hennar, að lönd vor
megi lifa í andrúmslofti ein-
drægni og góðvilja. Þessi vin-
áttuhugur er mér mikið gleði-
efni, og ég mun hlúa að honum
eftir .beztu getu./
Ég vil fullvissa yður, herra
forseti, um það að meðan ég
leysi af hendi skyldustörf emb-
ættis míns, mun ég reyna af
fremsta maétti að viðhalda og
(Framh. á 4. síðu)
Sendimaður
firönsku bráða-
birgðasljórnnar-
innar leggur
fram embættis-
skilríki sín
Sendimaður Frakka, herra
Henri Voillery, gekk í dag fyrir
utanríkisráðherra og afhenti
honum umboðsskjal frá utan-
ríkisráðherra bráðabirgðastjórn-
ar franska lýðveldisins, en með
því er hann skipaður sendimað-
ur hjá stjórn lýðveldisins ís-
lands. ,
Við afhendinguna tók herra
Voillery það fram að honum væri
það sérstök ánægja og heiður
að afhenda þetta umboðsskjal
og bar fram óskir um góða sam-
vinnu við ríkisstjórnina og um
bjarta framtíð fyrir íslenzka
lýðveldið.
Utanríkisráðherra lýsti yfir
því, að honum væri ánægja að
því að veita herra Voillery við-
töku sem umboðsmanni bráða-
birgðastjórnar franska lýðveld-
isins og fullvissaði hann um
góðan hug sinn og ríkisstjórn-
arinnar til góðrar og vinsam-
legrar samvinnu við Frakkland
á komandi tímum og lýsti þeirri
von sinni og ósk, að franska
þjóðin mætti sem fyrst öðlast
fullt frelsi.
Þjóðverjar hafa
tekið „Gullfoss"
í sína þágn
f brezka siglingamálaritinu
Fairplay, dagsett 20. júlí s. 1.,
sem nýkomið er hingað, er frá
því skýrt, að sænsk blöð segi, að
Þjóðverjar ásælist nú "æ fleiri
skip í Danmörku. Er þess getið,
að þeir hafi nú hertekið íslenzka
skipið „Gullfoss“ og fimm skip,
sem fyrir stríðið voru í sigling
um milli Esbjerg og Bretlands.
Líklegt er, að Þjóðverjar þurfi
mjög skipa við til þess að bjarga
þeim herafla, sem innikróaður
er í Eystrasaltslöndum.
„Gullfoss“ varð, sem alþjóð er
kunnugt, innilyksa í Kaup-
mannahöfn, er Þjóðverjar her-
námu Danmörku í apríl 1940.
íslenzkuin íiski Kiefir verid
ffleygt I stórnm stíl í Bret-
landi síOiistu inánnði
Brýn nauðsyn á að vinna aðalátflutning-svöru
okkar aukið álit á erlendum markaði
Matið á ísfiskinum ein hin þýðingarmesta
Sramkvæmd í sjávarútvegsmálum okkar
Á næstliðnum mánuðum hefir íslenzkum fiski verið
. fleygt í Bretlandi í mjög stórum stíl. Þannig hefir komið
fyrir, að um 2000 vættum af fiski hefir verið kastað af
einum togarafarmi og færeyskt skip, sem keypti fisk hér
við land, seldi um 200 smál. fyrir aðeins 200 sterlingspund.
Annað færeyskt skip seldi fyrir 700 sterlingspund og af
því þriðja var hverjum fiski kastað.
Það skal strax tekið fram, að
frá þessu er ekki sagt hér til
þess að gera hróp að íslenzkum
útgerðarmönnum og útflytjend-
um, sem hafa beðið mikið fjár-
hagslegt afhroð við þessar að-
gerðir.
Hér er á ferðum stórmál, sem
alla íslenzku þjóðina varðar,
hvort sem menn búa til sjávar
eða sveita.
Á næstliðnu sumri urðu nokk-
ur brögð að því, að bönnuð var
sala á íslenzkum fiski í Bret-
landi og fiskinum hent. Þetta
varð svo til þess, að bætt var
verkun á fiskinum. Þá lagaðist
þetta í bili. Margir skildu, í hví-
líkan voða útflutning Isfisks var
stefnt og heil byggðarlög, eins
og t. d. Vestmannaeyjar, gerðu
víðtækar ráðstafanir til úrbóta,
með þeim árangri, að fiskur
þaðan hefir aldrei, svo neinu
magni hafi numið, reynzt ósölu-
hæfur, heldur yfirleitt fengist
fullvirði fyrir hann.
Fyrir stríð var bátafiskur, sem
út var fluttur ísvarinn í köss-
um, metinn, og var þvi mati
fyllilega treyst af kaupendum í
Bretlandi.
Á stríðsárunum hefir kassa-
flutningur á físki lagzt niður, og
matið„féll niður-. í maí 1942 gaf
stjórn Ólafs Thórs að vísu út lög
um mat á ísvörðum fiski, en þau
komu ekki til framkvæmda, þar
sem engin reglugerð var sett um
matið, og matið lá niðri, þar
til núverandi atvinnumálaráð-
herra, Vilhjálmur Þór, gaf út
reglugerð um þetta efni þann
26. júní s. 1., sem kom til fram-
kvæmda 1. júlí. Kom þar til
framkvæmda ein af þýðingar-
miklum samþykktum 7. flokks-
þings Framsóknarflokksins.
Þótt matið á ísfiskinum sé
ennþá á byrjunarstigi og ekki
búið að vinna sér nauðsynlegt
traust erlendra kaupenda, þá
getur ekki leikið á tveim tung-
um, að framkvæmd þess, ásamt
mati á freðfiski, sem líka er
komið á, er hin þýðingarmesta
og happadrýgstá framkvæmd
síðari ára í sjávarútvegsmálum.
Fðr forsela um Vestur- og
Norðurland
Honurn var hvarvetna iagnað ínniiega
Forseti íslands, herra Sveinn Björnsson, kom til Reykja-
víkur á miðvikudagsmorgun klukkan 10 úr för sinni um
Vestur- og Norðurland. Tóku forsetafrúin og íáðherrarnir
Björn Þórðarson, Vilhjálmur Þór og Einar Arnórsson á
móti honum á bryggju, ásamt Agnari Kofoed-Hansen lög-
reglustjóra. Ók forseti þegar til skrifstofu sinnar í Alþingis-
húsinu og sinnti þar embættisstörfum til hádegis. Hélt
hann kyrru fyrir hér syðra í tvo daga, en í dag leggur
hann af stað áleiðis til Austfjarða á varðskipinu Ægi.
Ýmsir útgerðai’menn og’fiskút-
flytjendur hafa undanfarið
fengið aðvörun frá matvæla-
ráðuneytinu brezka, um að skip
þeirra hafi landað vondan fisk,
og að í brezk-íslenzka viðskipta-
samningnum sé heimild til þess
að útiloka skipstjóra og skip,
sem endurtaka löndun vondrar
vöru, frá að flytja og selja fisk
á brezkan markað.
Útgerðarmenn almennt munu
ekkert hafa um þetta ákvæði
vitað, ekki sízt þar sem á næst-
liðnum vetri var marg-endur-
tekin útvarpstilkynning hér, um
að Bretar óskuðu ekki eftir betri
fiski, heldur meiri fiski.
En eins og nú er komið mál-
um, þá missir þetta ákvæði að
sjálfsögðu marks, þar sem fisk-
gæðin eru nú ekki lengur á valdi
útflytjenda, heldur byggð á lög-
skipuðu mati, og fiskförmunum
fylgja nú matsvottorð, gefið út
á ábyrgð íslenzka ríkisins.
Að sjálfsögðu er það skylda
íslenzkra stjórnarvalda að gæt^
þess, að matið svari tilgangi sín-
um og láta íslenzka sendiráðið
í Lundúnum gæta hagsmuna ís-
lenzkra útflytjenda og sjá um,
að ekki verði á rétt þeirra geng-
ið. En matið verður að ná til alls
fisks, sem út er fluttur frá ís-
landi, jafnt hvort sem flutninga-
skipin eru á vegum matvæla-
ráðuneytisins brezka eða íslend-
inga sjálfr'a.
En sá vankantur á fram-
kvæmd freðfisksmatsins að láta
verkstjóra í þjónustu frystihús-
anna framkvæma matið, þarf að
lagfærast.
Eins er það, að samkvæmt
matsreglugerðinni er lágmarks-
stærð útflutningshæfs flatfisks
bundin við 27 sm. lengd frá
trjónu að sporðenda, en lögum
samkvæmt er óheimilt að flytja
út fisk, sem vegur minna en 250
grömm. Þetta þarf að samræma,
þar eð þetta er’ mismunandi
stærð.
Tíminn hefir áður skýrt frá
komu forseta til Akraness og
Borgarnesf. Til Búðardals kom
hann um miðjan dag á mánudag
í fyrri viku. Snæddi hann þá
hjá sýslumannshjónunum og
hélt nokkru síðar til samkomu-
hússins, þar sem Þorsteinn sýslu-
maður ávarpaði forseta og bauð
hann velkominn í héraðið, en
forseti þakkaði og ávarpaði þá,
er þarna voru samankomnir.
Um kvöldið snæddi forseti kvöld-
verð í boði sýslunefndar Dala-
sýslu.
Á þriðjudagsmorgun hélt for-
setinn frá Búðardal, sem leið
liggur áleiðis til < Blönduóss. í
Vatnsdalshólunum komu þeir
Guðbrandur ísberg sýslumaður,
Steingrímur Davíðsson skólastj.,
séra Þorsteinn Gíslason í Stein-
nesi, Karl Helgason símstjóri og
Páll Kolka héraðslæknir til móts
við hann. Þegar til Blönduóss
kom, var haldið til kvennaskól-
ans, og þar bauð sýslumaður
hann velkominn klukkustund
síðar, en -forseti svaraði. Um
kvöldið snæddi hann kvöldverð
í boði sýslunefndar. Þar fluttu
ræður Guðbrandur sýslumaður,
séra Gunnar Árnason á Æsu-
stööúm og séra Björn Stefánsson
prófastur að Auðkúlu.
Daginn eftir' fór forseti frá
Blönduðsi austur um Vatns-
skarð. Sýslumaður Skagfirðinga
og sýslunefndarmenn, auk þing-
manna héraðsins, komu til móts
við hann að Arnarstapa. Var
þaðan ekið til Sauðárkróks, þar
sem oddviti Sauðárkrókshrepps
bauð forseta velkominn, en hann
svaraði með stuttri ræðu. Síðan
var gengið til kaffidrykkju í
boði sýslunefndar. Síðan gengið
í skrúðgarð læknisins og þar
ávarpaði forsetinn fólkið, sem
safnazt hafði saman, en karlakór
söng. Um kvöldið sat forseti boð
hjá Sigurði sýslumanni.
Daginn eftir fór hann til
Húsavíkur. Fóru allmargir Þing-
eyingar til móts við hann, em-
bættismenn ýmsir, hreppsnefnd-
armenn og sýslunefndarmenn,
og bar fundum saman við Goða-
foss. Bauð Júlíus sýslumaður
(Framh. á 4. síðu)
Skaut 23 tófiur og
fangaði 47 yrð-
Hnga
Það þykir í frásögur færandi,
að bóndi einn í Borgarfirði, Þor
leifur Þorsteinsson á Uppsölum
í Hálsasveit, kunn grenjaskytta,
hefir á þessu sumri lagt 23 full-
orðnar tófur að velli og náð 47
yrðlingum. Munu þess fá dæmi,
að minnsta kosti á þessum slóð-
um, að einn maður hafi á sama
sumri orðið svo mörgum tófum
að grandi.
Greni þau, sem 'Þorleifur lá
á, voru víðs vegar um heiðalönd
in upp af Hálsasveit og Hvítár
síðu, afrétti Borgfirðinga. Hefir
verið mikið um tófur á þessum
slóðum að undanförnu og sums
staðar hefir bitvargur valdið
talsverðu tjóni.
Kveðja Islendinga
í Noregi
Frá Guðna Benediktssyni, for-
manni íslendingafélagsins í
Osló, hefir þessi kveðja borizt,
dagsett í Osló 17. júní:
„íslendingar og Norðmenn,
sem mættir eru til að hylla 17
júní og hið nýja sjálfstæði ís-
lands, senda landi og þjóð kær
ar kveðjur og heillaóskir.
Lifi ísland — lifi frelsið!"
Á víðavangi
„DANSINN HELDUR ÁFRAM“.
Svo hljóðar fyrirsögn fbrustu-
greihar í Mbl. 9. þ. m. Þar segir:
,Bersýnilegt er, að við íslend-
ingar ætlum að halda áfram
hinum tryllta dansi kringum
gullkálfinn til síðustu stundar“
Við erum meira en lítið blind-
ir, íslendingar, ef við ekki sjáum,
að hér er alvarleg hætta á ferð-
um.“ — r
Skilur Mbl. það nú, að það var
auðveldara að koma þessum
hrunadansi af stað en að stöðva
hann. — Sjálfstæðisflokkurinn
hefði átt að athuga það vorið
1942, þegar hann bauð hinni
pólitísku vændiskonu kommún-
ista upp og hóf þennan pólitiska
dauðadans. Nú segist „kavaler-
inn“ vera búinn að fá nóg, endi-
lega vilja hætta, — „hér er al-
varleg hætta á ferðum,“ segir
hann. En vændiskonan dansar
af enn meiri ofsa og „kavalér-
inn“ getur ekki losað.sig. Þjóð-
viljinn tilkynnir verkföll dag-
legða. íslenzka lýðveldið hefir
sett met í verkföllum. Morgun-
blaðið, sem var svo stolt og hróð-
ugt í byrjun dansins 1942, segir
nú daglega hálfkjökrandi:
„Dansinn heldur áfram.“ Ætli
mö hefþi ekki verið ráðlegra að
bjóða aldrei upp í þenna dans.
JÓN SÝNIR INN f SIG.
Jón á Akri sendir öðru hvoru
frá sér efnislausar langlokur í
Mbl. og ísafold, rétt eins og hon-
um sé þessi ritstjórabitlingur
borgaður í dálk-metrum. Jón
segir, að 17. grein jarðræktar-
laganná hafi mjög dregiö úr
jarðræktarframkvæmdum, Það
er eins og það séu álög á Jóni,
að geta ekki skrökvað nema því,
sem allir kunnugir vita, að er
ósatt. Aðeins sárfáir menn hafa
villst á rógi og röngum skýring-
um íhaldsaflanna á 17. gr. jarð-
ræktarlaganna. Flestir þessara
manna hafa meira af pólitiskri
tí’ú og órólegum skapsmunum
en yfirvegun. Jóni hefir tekizt
að fá þessa sárafáu menn til aö
hætta að taka á móti jarðrækt-
arstyrknum. En hefir Jón sjálf-
ur neitað honum?
Með þessu hefir Jón og hans
nótar valdið nokkrum mönnum
fjárhagslegu tjóni, sem þeim er
skylt að bæta. Væri Jóni nær að
safna saman hjá nokkrum
stríðsgróðamönnum í Sjálfs'tæð-
isflokknum peningum til að bæta
umtöluðum bændum það tjón,
sem hann hefir valdið þeim,
heldur en að halda áfram rógi
og röngum lagaskýringum, sem
fyrir löngu eru orðnar hlægi-
legar. \ v ■ '
Það er talið auðveldast að
opinbera öllum almenningi
hæfileika sína og innræti meö
því að gerast ritstjóri. Það væri
synd að segja, að honum Jóni á
Akri hafi mistekizt þetta síðan
hann varð ritstjóranefna. En
hvernig geðjast mönnum að
þessari persónu, sem þarna er
að koma æ betur í dagsljósið?
STÖÐUGT VERÐ Á JÖRÐUM.
Eitt af því, sem landbúnaðin-
um er lífsnauðsyn, er stöðugt
verð á jörðum. í stríðinu hefir
17. greinin því miður ekki náð
þeim tilgangi að halda verðinu
niðri, enda er greinin í endur-'
skoðun á Búnaöarþingi, þar sem
Framsóknarmenn hafa hvað eft-
ir annað boðið að setja ákvæði í
stað 17. gr., er miðaði að því,
að halda jarðarverðinu stöðugu.
Sjálfstæðismenn hafa verið ó-s
fáanlegir til þessa samkomulags
og afleiðingarnar segja til sín
.um allt land. Hefði ekki Jóni
verið nær að beita sér fyrir sam-
komulagi um þessi nýju ákvæði,
en aö halda uppi rógi um 17. gr.,
jafnhliða því, að sþilla sam-
komulagi um að slíkt ákvæði
væri sett.
\
$