Tíminn - 28.11.1944, Blaðsíða 4

420
TlMlNN, þriðjudagiim 28. nóv. 1944
100. blað
XJr mínum bæjardyrum
* Efíir Karl í Koii *
Hrossaplágan á íslandi
„Gáinn“ í ísafold þykist
vera á góðum sjónarhól, en
okkur sveitakörlunum finnst
hinn prestlærði maður sjá bæði
stutt og missýnast oft hrapal-
lega. Ég er nú að hugsa um að
senda Tímanum fáeina smá-
pistla um ýmislegt eins og það
blasir við úr mínum bæjardyr-
um. Seinna kann ég að fara út
á bæjarhólinn og vita hvað
langt ég kann að sjá þaðan út
yfir margs konar baráttu og
framfaramál, sem blða okkar, er
þetta land byggjum.
Svik við sparsamu
fólkið. *
Margt sveitafólk, sem nú er
komið á efri ár, var búið að
draga saman með sparsemi og
löngu erfiði fáein þúsund krón-
ur fyrir stríð. Það fól bönk.um
og sparisjóðum þessa peninga til
vörzlu. En bak við þessar stofn-
anir stóð þjóðfélagið allt í á-
byrgð. Og þetta sparifé— oft fá-
tæks fólks — var lyftistöng at-
vinnuveganna og ýmsra ein-
staklinga, er náðu fénu handa
sjálfum sér sem veltufé. En nú
er þetta sparifé orðið mjög lít-
ils virði, einmitt á þessari fjár-
gróðaöld einstaklinganna. Þjóð-
félagið hefir tilfinnanlega
brugðizt trausti sparifjáreig-
enda. Þó að þeir fái eins marg-
ar krónur aftur eins og þeir
lögðu inn í sparisjóðinn, þá er
það allt annað verðgildi. Tökum
tvo menn sem dæmi til skýring-
ar. Báðir eiga 20 þús. krónur
fyrlr stríð. Annar trúir þjóðfé-
laginu fyrir þeim og leggur þær
í sparisjóð í Landsbankanum,
en hinn kaupir hús í Reykjavík
fyrir þær. Krónufjöldinn stend-
ur h. u. b. í stað í bankanum,
en húseigandinn getur selt hús
sitt fyrir um 100 þús. krónur.
Hvar finna menn búhyggindi
eða réttlæti í svona óskapnaði?
Smförleysið.
Nú þarf miklu meira smjör
heldur en fyrir strlð. Þá voru
minni peningar til þess að kaupa
það fyrir, og þá var smjörlíkið
miklu betra til viðbits heldur en
það er nú.
Sum bæjarblöðin I Reykjavík
kvarta undan smjörleysinu og
er það ekki að ástæðulaúsu, því
nú fæst nær því ekkert smjör.
Og þau spyrja: Hvernig stend-
ur á þessu? Það stendur m. a.
þannig á því, að mjólk — eink-
anlega að haustinu — er ekki
framleidd nema ,-tæplega nægj-
anleg til neyzlu. En af hverju er
þaö fyrst og fremst? Ein
ástæðan mun vera sú, að eng-
inn fæst til þess að mjólka
kýrnar. Það fást nógir til þess að
drekka mjólkina, en fólki þykir
betra að vera við einhverja létta
snúninga I kaupstöðunum held-
ur en að vera við fjósaverk uppi
I sveit. Þeir Reykvíkingar, sem
skamma mest sveitamennina
fyrir að framleiða of litla
mjólk og of lítið smjör, en hafa
sjálfir lítið fyrir stafni, ættu að
bregða sér upp I sveit og hjálpa
þar til, þótt ekki væri nema til
þess að mjólka kýrnar. En m. a.
o.: keypti ekki Reykjavíkurbær
stærstá kúabúið og víðlendustu
kúaengin I nágrenni sínu fyrir
nokkru? Hvað ætli komi margir
lítrar af mjólk þaðan til bæjar-
ins á dag — eða mörg kg. af
smjöri?
„Þýzk-rússneska
bandala gið“.
Meðan Hitler var að svæla
undir sig hverja hlutlausu þjóð-
ina eftir aðra, gerðu Þjóðverjar
og Rússar bandalag með sér. En
þegar Þjóðverjar voru búnir að
leggja undir sig allt, sem þeir
gátu, réðust þeir á bandamenn
sína. Þá var „þýzk-rússneska
bandalagið“ úti. Skemmdar-
verkin voru unnin. Og veslings
kommarnir hér úti á íslandi
voru búnir að skoppa um I
marga hringa eins og sprelli-
karlar, sem eru trekktir upp. í
dag með Vesturveldunum, á
morgun með Þjóðverjum og svo
með Rússum og Vesturveldun-
um. Og'þá var sprellikarlinn út-
genginn?
Það hefir verið stofnað hér á
landi nokkurs konar þýzkt-rúss-
neskt bandalag nýlega. Róttæk-
ir sameignarmenn hafa gengið í
flatsæng með mestu auðvalds-
sinnunum, sem til eru I landinu:
„Kveldúlfsvaldinu" og „Lands-
bankavaldinu“, sem þeir höfðu
bókstaflega lifað á að ska’jsma I
mörg ár. Nú er eftir að sjá enda-
lokin hjá nýja „þýzk-rússneska
bandalaginu". En ugglaust ætla
þeir að leika hver á annan eins
og Hitler og Stalin forðum.
Verstu útyjöldin.
Þegar Ólafur Thors, með
stuðningi kommúnista, s>t að
völdum sína fyrri hundadaga, óx
dýrtíðin þær vikur méira en
nokkurntíma fyrr eða seinna.
Útgjöld ríkissjóðs hafa jafnan
síðan verið svo tugum miljóna
skipti hærri fyrir þá dýrtíðar-
aukningu. Og nú verður fjár-
málaráðherra þýzk-rússneska
bandalagsins, að sitja með
sveittan skallann við að reyna
að finna nýjar tekjur til þess að
troða upp í útgjaldagátt þá, er
samherjar hans opnuðu svo fyr-
irhyggjulítið sumarið 1942.
Langt tilhutjalíf.
Sumarið 1942, þegar hin al-
ræmda hundadagastjórn Ólafs
Thors sat með stuðningi þing-
manna Sósíalista- og Alþýðu-
flokksins, stóð þessi samfylking
fyrir tvennum kosningum. Einn
virtist tilgangurinn og hann var
að minnka Framsóknarflokk-
inn eða helzt að reyna að eyði-
leggja hann. „Kommar" höfðu
sjö alþingismenn upp úr krafs-
inu, en hinir flokkarnir lítið
nema leiðindin og hrakfarirnar.
Þegar Alþingi kom næst sam-
an eftir kosningarnar, bar auð-
vitað þrenningunni, sem hafði
stofnað til tveggja harðvítugra
kosninga, að mynda þingræðis-
stjórn. Nei, þá lögðu „kornmar"
til, að ríkisstjóri myndaði utan-
þings stjórn — og ennþá sigruðu
„kommar“. Eftir næstum tvö ár
gekk loks gamla þrenningin frá
kosningunum 1942 I eina hjóna-
sæng. — Feimið fólk kvað oft
hafa langt tilhugalíf. Loksins
, kom samt „opinberunin“, og er
! synd að segja, að hún og ágæti
hennar-hafi ekki verið llressi-
lega auglýst.
V 3. ?
Landstjórnin þykist ætla að
leysa allan vanda í landsmálun-
um með nýjum tækjum til sjós
og lands — og nýjum sköttum
á atvinnuvegina!
Fyrst er það, hvar ætlar hún
að fá tækin smíðuð eða keypt,
eins og nú standa sakir? Og
tekst henni að fá fullkomnari
tæki handa íslendingum heldur
en þær þjóðir hafa, sem íslend-
ingar verða að keppa við á
heimsmarkaðnum með vöruverð
og vörugæði?
Eða eiga Brynjólfur og Ólafur
eitthvert leynivopn í fórum sín-
um, svo að atvinnuvegunum sé
bor^ið, þótt tvisvar til þrisvar
sinnum sé dýrara að framleiða
vöruna á íslandi heldur en I
öðrum löndum.
Stjórnarfar
og nýsköpun
Utanþingsstjórn var hér áð-
ur, um tíma. Oft mátti finna
henni til foráttu hálfvelgju í
málum, sem helzt þurfti að
sinna. Stjórnin var fámenn;
kom fátt til hugar og fram-
kvæmdi minna.
Ólafur Thors var, á elleftu
stundinni, okkur sendur, til að
stjórna, ’ og segja stórgróða-
mönnunum stríð á hendur.
Lán er að fá slíkan liðsmann,
til sóknar á landsins fjendur.
Hann er að sjálfsögðu höfuð-
foringi hersveitanna. En Áki
nefnist þar einn I hópi yfir-
manna. Hann kveðst ætla með
herdeild sína til heildsalanna.
Þeir eru að ræða og ráðgast
um fleira, I ríkisstjórninni. Og
alltaf er stækkandi hópur, sem
heitir þeim hollustu sinni.
Nú» skal ég segja ykkur nýj-
us£u fréttir af nýsköpuninrþ,-
Þeir ætla að stjórna með rögg-
semi, og ráðast gegn rottum og
músum. Menn verða sendir til
atlögu, uppi á heiðum og inni í
húsum. ,Þeir fá til afnota alls-
konar hergögn, og eitur I krús-
um. Með lögum verða ákveðnar
leitir á haustin, og líka á vorin.
Stjórnin mun leita eftir liðveizlu
manna, sem létt er um sporin,
og svo verða bréfin, með her-
kvaðning hennar, um héruðin
borin.
Hreppsnefndir eiga að útfylla
skýrslur um árangur leitar, um
öll þau dýr, sem voru unnin í
förinni innan sveitar; Þar fær-
ast mýs í tvo megin-dálka.
(Magrar og feitar). — Hver sú
nefnd, sem er ötul og iðip, og
eitthvað veiðir, sendir til ráð-
herra reikning um kostnað, sem
ríkið greiðir. Skýrslustrangarnir
lenda þar líka, — langir og
breiðir. f stjórnarráðinu er um-
stang við allt þetta aldrei á
þrotum. Þar er hreppsnefndar-
skýrslunum hlaðið í búnka í
hillum og skotum. Það er verk
fyrir marga að vinna úr þeim
plöggum, svo verði að notum.
Þar eru ritarar margir, með
reikningsvélar, að reikná og
skrifa skýrslur um allt það, sem
I þessum efnum var unnið til
þrifa, og áætlanir um aðför að
músum, sem eftir lifa.
Stjórnin fær af þessu álit og
heiður og aflar sér vina. Enginn
mun neita, að hún sýnir fram-
ták og forustu, fram yfir hina.
Ég get kannske nánar, I næsta
þætti, um nýsköpunina.
Það er svo létt yfir okkur öll-
um, og okkar landi, því nú er
hann kominn, með nýjum herr-
um, sá.nýi andi. S.
I.
Um langt skeið hafa íslend-
ingar verið ein hrossaauðugasta
þjóð I heimi, sé miðað við fólks-
fjölda. Hrossaeign íslenzkra
bænda hefir þó verið varið á
annan veg en bænda annarra
laridbúnaðarþjóða. Þótt hestar
hafi að vísu löngum verið not-
aðir til vinnu á íslandi, aðal-
lega til flutninga á mönnum og
vörum, þá hefir það verið og er
enn aðeins mikill minni hluti
hrossanna I landinu, sem er
taminn til slíkrar notkunar.
Mikill meiri hluti þeirra hefir
vaxið upp í landinu sem „villt“
stóð. Hér hefir ekki verið um
ræktun hrossa að ræða, I þess
orðs raunverulegu merkingu.
Hrossafjöldinn í landinu hefir
aldrei fram á þennan dag, verið
bundinn þeim hagfræðilegu
notum, sem bændurnir hafa
haft fyrir hesta, heldur skapast
aðallega af tíðarfari, þannig, að
á góðæristímabilum aldanna
hefir hrossunum fjölgað mjög
ört, en fækkað vegna horfellis í
harðindum,
II.
í ár munu vera 75.000—80.000
hross I landinu. Sennilega er
ekki einu .sinni einn fjórði hluti
þeirra taminn.
Hrossafjöldi þessi er þó, eins
og kunnugt er, aðallega I fáum
héruðum landsins. Fyrir þessi
héruð er þessi mikla hrossa-
eign I raun og veru plága. í því
sambandi nægir að benda á, að
tugir þúsunda af hrossum taka
upp feikn af haga frá öðru þarf-
ara búfé, og I harðindum vofir
hættan um fóðurskort yfir, bæði
fyrir þessi hross og oft þeirra
vegna fyrir annað búfé.
Ýmsum mun þó þykja það
allhlálegt fyrir bændur, að
„rækta“ hross, sem eru þeim
jafnframt plága. — Hrossa-
bændurnir munu þó færa sér
ýmislegt til málsbóta I því efni.
í fyrsta lagi segja þeir, að upp-
eldi útigönguhrossanna, stóðs-
ins, sé ódýrt, kosti jafnvel ekki
neitt. í öðru lagi hafi á tímabili
verið allgóður markaður fyrir
hross út úr landinu. í þriðja lagi
séu þeir að framleiða hrossa*kjöt
I $tað kindakjöts, þar sem mæði-
veikin hefir eytt þriðjungi til
helmingi af sauðfjárstofni
þeirra. — Engin þessara afsak-
ana er þó I raun og veru réttlæt-
anleg né stenzt réttláta gagn-
rýni, eins og nú skal bent á. í
fyrsta lagi er ekki hægt að
byggja ræktunar- og menning-
Eftir Runólf Sveinsson,
skólastjjóra
arbúskap á íslandi á útigangi
einum saman, eða það má ekki
gera það,* vegna þess a£ veðr-
áttan íslenzka er svo ótrygg, að
búpeningur sá, sem á tilveru
sína undir beit og þarf eins mik-
ið fóður til síns viðurværis, eins
og hrossin, hlýtur að falla í
harðindum, eða a. m. k. kosta
svo mikið I .fóðri, að bændunum
er það um megn. — í öðru lagi
er markaðurinn fyrir íslenzk
hross erlendis nú lokaður og
gera má ráð fyrir að hann opn-
ist ekki aftur. — í þriðja lagi
er markaðurinn fyrir hrossakjöt
í landinu mjög takmarkaður
og framleiðsla á hrossakjöti
raunverulega svo miklu dýrari
heldur en á öllu öðru kjöti, að
ekkert vit er I því að halda hross
I þeim tilgangi. Enda hvergi í
víðri veröld gert nema á íslandi.
III.
Hjá flestum landbúnaðarþjóð-
um heims hafa hestarnir verið
um margar aldir aðal vinnudýr
bændanna, við jarðrækt, hey-
skap og fleiri bústörf. íslenzkir
bændur hafa aldrei . nema að
litlu leyti tekið hestana I þjón-
ustu sína við bústörfin. Eftir
öllum líkum að dæma munu
þeir ekki gera það frekar hér
eftir, því allt bendir til, að með
hraðvaxandi vélatækni I land-
búnaði okkar verði vélaafl
þar ríkjai^di og ryðji hesta-
vinnu að mestu til hliðar. Notk-
un hesta til mannflutninga mun
og fara enn þverrandi, með vax-
andi og bættu vegakerfi lands-
ins og þá um leið aukinni bif-
reiðanotkun.
íslenzku hestarnir eru því
miður einnig fremur illa fallnir
til jarðvinnslunnar. Til þess eru
þeir meðal annars of litlir og
flestir of illa aldir upp. —
Hrossakjöt mun ekki geta orðið
útflutningsvara og takmörkuð
neyzla á því landinu. Ekkert
vit sýnist því vera I allri þessari
hrossaeign landsmanna og eng-
in afsökun er gild á þeirri fá-
sinnu hrossabændanna að halda
áfram að halda við og jafnvel
fjölga stóðinu.
Fjöldi óvanaðra hesta munu
enn sl. sumar hafa gengið lausir
I heimahögum, á heiðum og a|-
réttum Skagafjarðar og Húna-
vatnssýslu. Auk þess, sem slíkt
varðar við landslög, munu þús-
undir af hryssum á öllum aldri,
I þessum héruðum hafa fyljast
og halda þannig hrossaplágunni
við í lai^dinu.
hvern annan af verði, heilsuðu
foringjum sínum — stundum að
vísu með hangandi hendi —,
þeir fóru könnunarferðir og
gripu til vopna og skutu, er
þeim var gefin skipun um að
gera svo. En þeir framkvæmdu
allt, sem þeim var skipað, af
mesta hirðuleysi og líkt og af
gömlum vana. Það var eins kon-
ar múgsefjun, sem hélt öllu
gangandi. Öll ættjarðarást var
útkulnuð fyrir löngu, hrifning-
in orðin að raunalegri endur-
minningu. Ef einhver hefði
spurt hermennina, hvers vegna
þeir hættu þessu ekki, þá hefði
þeim vafizt tunga um tönn.
Líkt var ástatt um liðsfor
ingjana, en þeir kvörtuðu ög
kurruðu ennþá meir en óbreyttu
liðsmennirnir. Þetta hlaut að fá
illan endi. Og það var óttinn
við þau endalok, er hélt okkur
föstum þar sem við vorum. Við
biðum þess, að eitthvað gerð-
ist, er leysti okkur frá þessum
hörmungum með ekki alltof
hræðilegu móti.
Taugar þeirra, sem ekki höfðu
gefið upp alla von, voru nú
þandar til hins ýtrasta. Ástand-
ið var að verða óbærilegti Okk-
ur datt í hug að hefja sókn, hvað
sem það kostaði. Við urðum að
segja hermönnunum, að það
væri gnægð allra fanga bak við
víglínu óvinanna, og ef þeim
aðeins tækist að brjótast í gegn-
um hana, þá væri þeim borgið.
Ef til vill gat örvæntingin gefið
þeim þann þrótt, er þurfti til
þess að brjóta óvinina á bak
aftur. Og ef þessi úrslitasókn
mistækist, þá þurftum við ekki
að halda þessu lengur áfram.
því að það var allt vonlaust.
Ef til vill hefði þetta verið auð-
sætt sjálfsmorð, en samt var
þessi ráðagerð tekin til ræki-
legrar íhugunar.
Septembermánuður leið. Búlg-
arar gáfust upp. Her okkar
hjarði við nauman kost. Ein-
staka deildarforingi lét hefja
máttlitlar gagnsóknartilraunir
til þess að halda liði sínu við
efnið og koma í veg fyrir sókn
af hálfu óvinanna. Allir þráð-
um við, að þessum hörmungum
færi að linna. Stundum varð
að beita hörðu til þess, að ,ein-
stakir foringjar hæfu ekki til-
flutning liðs síns upp á eigin-
spýtur. En enn var fyrirskip-
unum herstjórnarinnar hlýtt
að mestu. Herinn var ekki enn
fullkomlega vaknaður til raun-
veruleikans.
Svo komu riýjar fregnir. Heil-
ar herdeildir, sem senda átii
fram til styrktar hinu örmagna
liði í skotgröfunum, höfðu neit-
að hlýðnast skipununum. Mót-
þróinn gróf hvarvetna um sig.
Okkur bárust leynilegar fyrir-
skipanir um það, að skýrslur
okkar yrðu að bera það með sér,
að baráttuvilji hermannanna
væri óbugaður og sigurvissa
ríkti meðal þeirra. Við vissum
margt eftir miklu betri heimild-
um heldur en fréttatilkynning-
um herstjórnarinnar.
Loks hófst yfirherstjórnin
handa fyrir alvöru. Enn hafðí
hún á að skipa nokkrum her-
sveitum, sem hún gat treyst til
fullnustu. Þær voru nú sendar
á vettvang. Ekki þó í sjálfa orra-
hríðina gegn óvinunum — held-
ur gegn hersveitum, er nú höfðu
risið upp gegn heragarium og
léku lausum hala fyrir aftan
skotgrafirnar.
Keisarinn gaf út tiíkynningu
sína. Öllum þjóðum keisaradæm-
isins var boðið til þings, þar
sem mynda skyldi nýtt þjóðríki
— sambandsríki hinna ýmsu
þjóða í stað gamla keisaradæm-
isins. Stjórnmáiamennirnir sáu
í hendi sér, að ríkið var að
hrynja í rústir. Þetta örvænt-
ingartiltæki var líka hreint
sjálfsmorð. Hermennirnir gerðu
sér þetta siður ljóst, því að I
vitund fæstra þeirra hafði þjóð-
erni neitt að segja. Þeir þráðu
það eitt, að stríðsmörunni yrði
af þeim létt. Ný stjórn var sett
á laggirnar í Búdapest og allar
ungverskar hersveitir kvaddar
heim. Varaliðssveitirnar ung-
versku brutust undan öllum aga
og hirtu nú um það eitt að reyna
að komast heim. Þær 'ungversku
hersveitanna, sem í skotgröf-
unum voru, frétjtu varla um þessa
fyrirskipun.
m.
Loks rann upp sá dagur, að
herstöðvarriar bak við víglínuna
stóðu mannlausar. Það hafði
verið okkur mikill styrkur. áð
vita af liðinu fyrir aftan okkur.
En nú var það farið. Leikurinn
milli þeirra, sem brotizt höfðu
undan'heraganum, og hinna, er
enn héldu tryggð við stjórnina
og hlýddu fyrirmælum yfirhers-
höfðingjans hafði borizt í átt-
ina til heimkynna hinna lang-
hrjáðu manna. Og yfirmaður
heraflans við Piavefljót hafði
yfirgefið bækistöðvar sínar, og
engínn vissi, hvað af honum
var orðið. Birgðir hersins voru
að kalla þrotnar. Mennirnir voru
svo til með síðasta bitann í
munninum, og hvergi sást fram-
ar lifandi dýr. Stórskotaliðs-
stöðvarnar voru yfirgefnar, og
hermennirnir fóru í smáflokk-
um um byggðirnar í grenndinni
og rændu og rupluðu. Jafnvel
sjálf víglínan var að því kom-
in að leysast upp. Ef óvinir hefðu
hafið sókn, hefði þeim hlotnazt
auðunninn sigur. En þeir gerðu
ekki enn neina tilraun til slíks.
Svo dundi það yfir. Enginn
átti eiginlega von á því, en allir
skildu samt, að öðru vísi gat
ekki farið. Nokkrir menn neit-
uðu að hlýðnast skipunum okkar
foringjanna. Þeir fleygðu frá
sér byssunum og tóku á rás upp
úr skotgröfunum. Þeir voru
lagðir af stað heim. Þetta
breiddist út eins og eldur í sinu.
Hefmennirnir flykktust brott,
stundum einn og einn eða fáir
saman, stundum í stórhópum.
Liðþjálfarnir snerust eins og
snældur, liðsforingjarnir æptu,
skömmuðu og skipuðu — en all-
ur þessi hávaði kom fyrir ekki.
Aginn var farinn út um þúfur
— meira að segja í fremstu víg-
línu.
Þeir, hinir óbreyttu liðsmenn,
voru hundruð þúsunda, milljón,
yfir milljón. Hvers vegna áttu
hundrað menn og hvers vegna
áttu þúsurfd menn að hlýða ein-
um manni skilyrðislaust? Hvers
vegna höfðu þeir látið hafa sig
að leiksoppi? Þeir létu að
minnsta kosti ekki gera það hér
eftir. Þeir réðust sjaldan á yf-
irmenn sína. En heimþráin sog-
aði þá brott.
Þeim foringjum, sem afréðu
að fylgja liði sinu heim, v.ar
enginn mótþrói sýndur. Menn-
irnir voru máttfarnir og hungr-
aðir. Skotgrafirnar tæmdust á
skömmum ‘tíma. Alls konar póli-
tískir spekúlantar og lýðskrum-
arar slógust í hóp hermannanna
á vegunum og reyndu að tæla
þá til fylgis við sig. En það var
aðeins eitt, sem hermennirnir
vildu vita: voru matvæli eða
flutningatæki nokkurs staðar í
grenndinni? Annað varðaði þá
ekki um. Viðreisn og sjálfstæði
hvers þjóðflokks? Ljómandi fall-
eg hugmynd .... en fyrst var
að komast heim og svo að stofna
þessi nýju ríki. Myndun nýs
þjóðhers? Nei, fjandinn hafi
það. Þeir höfðu ekki yfirgefið
einn til þess að ganga í annan.
Enn héldu þó fáar herdeildir
kyrru fyrir á vígstöðvunum. En
þær myndu líka hafa tekið sig
upp eftir skamma hríð. Það var
eins og þær hefðu orðið eitthvað
seinni að átta sig. En nú hófu
óvinirnir árásir. Höfðu þeir alltaf
verið að bíða eftir þessu tæki-
færi? Langaði ítalina til þess
að ljúka styrjöldinni með óþarfa
manndrápum og nýju blóðbaði,
til þess að breiða yfir alla þá
ósigra, er þeir höfðu hingað til
beðið?
Því skal ósvarað. En þetta var
ekki nein orrusta. Austurríkis-
menn hleyptu varla skoti úr
nokkurri fallbyssu, því að lang-
flestar stórskotaliðsstöðvarnar
voru mannlausar. Nokkrir
flokkar reyndu að verjast með
fáeinum rifflum og einstaka vél-
byssu. Annars voru það hópar
crvinglaðra og varnarlausra
manna, er brytjaðir voru niður.
Foringjarnir sáu að hér var
ekki framar um neina vörn að
ræða. Þeir reyndu að snúa sér
til hershöfðingjans, er þegar var
á bak og burt. Margir reyndu þó
áð halda velli enn um stund, en
voru umkringdir. Seytján og
átján ára gamlir drengir ör-
mögnuðust, þar sem þeir ‘ voru
staddir. Hinir, sem lengur stóðu
uppi, voru felldir, þegar síðustu
skotfærin voru þrotin.
Austurríski herinn vár elztur
allra herja á meginlandi Evrópu.
Hann hafði verið í margar aldir
að skapast. Nú var hann að engu
orðinn. Leifar hans voru hinar
löngu raðir gugginna, særðra
manna, er fylltu alla vegi. Ef
einhvers staðar var barizt, þá
var það um bita brauðs eða
næturgistingu eða stæði í járn-
brautarvagni.
Yfirhershöfðinginn undirrit-
aði friðarskilmálana. Ef til vill
stafaði það af misskilningi, að
ítalir héldu áfram að brytja
niður fólk og taka fanga heil-
um sólarhring lengur en samn-
ingar ákváðu. Kannski hafa þeir
þóttzt þurfa að jafna metaskál-
arnar. En ef til vill var það yfir-
herstjórninni austurrísku held-
ur ekkert á móti skapi, að æsku-
lýðnum blæddi dálítið betur, svo
að lyín þyrfti síður að óttast
hann. Það vitnast sjálfsagt
aldrei.
Þegfar til Vínarborgar kom,
beið óður múgur liðsforingjanna
á járnbrautarstöðvunum, æpti
að þeim og reif tignarmerkin
af einkennisbúningum þeirra.
Skransalar og grúskarar keyptu
byssurnar þeirra og korðana
fyrir fáeina aura.