Tíminn - 09.01.1945, Síða 4

4
TfMITVTV, þriðjndagiim 9. jan. 1945
2. blat?
Biörn Egílsson, Sveinsstöðums
Gagnrýni „leíðtogans“
Minni samvinnunnar
Kvæði, flutt á aldarafmælishátíð samvinnumanna að Skildi á
Snæfellsnesi, 20. ágúst 1944.
I.
Fö^tudaginn 7. Júlí síðastlið-
inn, birtist í Tímanum grein um
héraðssýningu á hestum í
Skagafirði, eftir Runólf Sveins-
son, skólastjóra á Hvanneyri. í
þessarl grein kemur fram all-
hörð gagnrýni í garð SkagfirÖ-
inga, í sambandi við héraðssýn-
inguna. Mér er ekki kunnugt um,
að nokkur SkagfirðinguK hafi
andmælt, og þessvegna er það,
að ég geri nú nokkrar athuga-
semdir þó seint sé.
Skólastjórinn hefir upp mál
sitt á þessa leið:
„Eitt af svonefndum „hrossa-
héruðum" landsins er Skaga-
fjörður. Þar munu nú nær 8000
hross. Flestir bændur þar eiga
tvo og allt upp í 10 tugi hrossa.
Margir Skagfirðingar telja sig
vera mikla og góða hestamenn
og telja skagfirzka hesta standa
öðrum hestum framar hér á
lancii. Hefir oft kveðið allrammt
að þessum áróðri Skagfirðinga
og meðal annars- því til sönnun-
ar færa, að fyrir fáum árum var
útvarpað frá Skagfirðingamóti í
Reykjavík ræðu fyrir minni
skagfirzkra hesta!“
Önnur atriði í grein skóla-
stjórans, sem ég ætla að gera
athugasemd við, eru einkum
þessi. Hann segir á þessa leið:
Hrossasýningar í Skagafirði voru
Skagfirðingum ekki til sóma.
Tiltölulega fáir bændur sóttu
héraðssýningu og sveitasýning-
á'r. Aðeins 140 hross af 3000 sýn-
ingarhæfum, voru sýnd á sveita-
sýningunum. Á héraðssýning-
unni voru sýnd aðeins 27 úrvals-
hross úr öllum Skagafirði. Af
þessum hóp var raunverulega
aðeins einn úrvalsgripur, 3 vetra
stóðhestur, ættaður úr Skapta-
fellssýslu, sem ekki fékk 1. verð-
laun vegna þess hve ungur hann
var. Af skagfirzku hrossunum
fengu aðeins einn stóðhestur og
ein hryssa 1. verðlaun. Hryssan
var fremur smá vexti og það,
sem verra var ótamin, en hest-
. urinn óskilgetinn. Bæði þessi
hross hlutu heiðursverðlaun
sýningarinnar og mun það eins-
dæmi í sögu búfjársýninga, að
veita gripum slíka viðurkenn-
ingu, sem eru jafn vafasamir að
ætt og notagildi, eins og þessi
tvö hross.
Á eftir héraðssýningunni fóru
fram lélegar kappreiðar. Sex
hestar voru reyndir, sem ekki
virtust miklir fyrir sér. Aðeíns
einn knapinn sat sæmilega hest
á spretti.
í niðurlagi grelnar sinnar
ályktar skólastjórinn, að Skag-
firðingar þurfi vel að átta sig á
því, til hvers þeir eigl öll þau
hross, sem nú eru í Skagafirði,
og hann spyr, hvaða gagn þeir
búizt við að hafa af þeim, og
hvað með hagana fyrir annan
þarfapening. Þó segir hann að
Skagfirðingar séu ekki þeir einu
hér á landi, sem láti hrossin
dafna sem iilgresi i búfjárrækt-
inni.
II.
Rétt er það. Skagafjörður er
hrossahérað og flestir Skagfirð-
ingar munu sammála um, að
góðir hestar hafi verið til þar
og séu enn. En hitt er rangt, að
Skagfirðingar hafi haldið uppi
áróðri á opinberum vettvangi,
þess efnis, að þeir væru miklir
og góðir hestamenn og að skag-
firzkir hestar stæðu öðrum hest-
um framar. Runólfur á Hvann-
eyri virðist heldur ekki hafa fast
undir fótum, er hann hyggst að
sanna mál sitt með því, að benda
á ræðu fyrir minni skagfirzkra
hesta, sem var útvarpað frá
gleðisamkomu Skagfirðinga í
'Reykjavík. Hann tilfærir ekki
eitt orð úr þessari ræðu, sem
sanni. það, að þar hafi verið
gerður samanburður á skag-
firzkum hestum og hestamönn-
um og hestum og hestamennsku
annarra héraða.
Ég hygg að annað hafi látið
hærra en ánægja Skagfirðinga
yfir sínum hestum. Það eru hin-
ar furðulegu sögur um horfellir
á hrossum í Skagafirði, sem
gengið hafa fjöllunum hærra
víðsvegar um landið. Það má
fullyrða og það vita kunnugir,
að þar hafa hross ekki fallið á
þessari öld, svo teljandi sé. En
fyr á öldum hafa hross og annað
þúfé falið, bæði í Skagafirði og
í öllum öðrum héruðum og sveit-
um þessa lands. Það er því al-
gerlega óréttmætt að taka Skag-
firðinga fyrir og benda á þá sér-
staklega, sem brotlega 1 þessum
efnum. Það er að vísu svo, að
útigönguhross, bæði í Skaga-
firði og annars staðar verða oft
mögur á vorin. En hverjar eru
þær skepnur á Guðs grænni jörð,
sem ekki verða að þola einhverj-
ar þjáningar? En ef að íslenzkur
útigönguhestur mætti kjósa sér
hlutskipti, mundi hann fremur
kjósa sína átthaga, með frosti og
fjúki um dimma skammdegis-
nótt og frjálsræði í fögrum sum-
arhögum, en að vera lokaður
inni I kolsvörtum kolanámum
erlendis.
III.
Það verður ekki um það deilt,
að hrossasýningarnar í Skaga-
firði leiddu það í ljós, að áhugi
bænda þar á hrossarækt er mjög
takmarkaður enn sem komið er.
En hvers vegna er það svo? Ég
hygg, að ástæður til þess séu
einkum tvær. í fyrsta lagi það,
að mikill fjöldi skagfirzkra
bænda hefir enn ekki haft efni
eða ástæður til að girða heima-
lönd sín. Meðan svo er og hross-
in ganga saman meira eða minna
allan ársins hring, er varla
mögulegt að einyrkja bændur
hafi vald á hrossarækt. í öðru
lagi er svo þetta: Kynbætur bú-
fjár hafa verið reyndar í Skaga-
firði um allmörg ár. Sú reynsla,
sem af því hefir fengizfr, mun
hafa skapað það álit, að veru-
legs árangurs sé varla að vænta,
nema á mjög löngum tíma.
Dæmi munu til, að bændur, sem
hafa haft með höndum kynbæt-
ur sauðfjár í 10 til 20 ár, hafa
að þeim tima liðnum orðið að
viðurkenna neikvæðan árang-
ur. Fyrst í stað hefir allt geng-
ið vel, en þegar skyldleikinn kom
til sögunnar, þá hafa hinir huldu
gallar komið fram, «:m ávallt
eru til í óræktuðu kyni.
Á liðnum öldum hefir íslenzkt
búfé blandazt af handahófi og
án afskipta kynbótafræðinga.
Ekkert hreinræktaf? búfjárkyn
er til í landinu, þó að kynbóta-
starfsemi hafi átt sér stað um
nokkra áratugi. Enda er það svo,
að hin hreinræktuðu, gallalausu
búfjárkyn, sem til eru í öðrum
löndum, hafa verið ræktuð um
mjög langan tíma, ekki áratugi
'heldur aldir.
Þegar á þetta er litið, virðist
það harla lítilvægt, hvort hægt
er að ættfæra‘ kynbótahest af
íslenzku hrossakyni í tvo, þrjá
ættliði, eða ekki. Og vafalaust
hefir það sjónarmið ráðið, hafi
Gunnar Bjarnason pg dóm-
nefnd hans sniðgengið einhverja
reglu um úthlutun heiðursverð-
launa á hrossasýningunni á
Reynistað.
Runólfi Sveinssyni þótti það
að vonum lélegt, að aðeins einn
hestur skyldi fyrirfinnast í öll-
um Skagafirði, sem hæfur væri
til að hljóta I. verðlaun. Raun-
verulegan úrvaíshest sá hann
aðeins einn, þriggja vetra fola,
ættaðan úr Skaftafellssýslu. Það
má þó benda honum á það, að
engin trygging er fyrir því, að
með þessum háfætta kynbóta-
hesti á Hólum í Hjaltadal leynist
ekki fleiri eða færri gallar og að
út af honum geta komið hinar
lélegustu skepnur. Það má einn-
ig benda honum á það, að á-
stæða er til að ætla, að tala
hesta, sem fá I. verðlaun, fari
.nokkuð eftir því, hverir menn-
irnir eru, sem leiðbeina eiga,
hvaða kröfur þeir gera og að
hvaða marki þeir stefna. Við
skulum taka dæmi og segja, að
skagfirzkir hestar séu 53 þuml.
á hæð. Svo kemur nýr ráðu-
nautur og segir: Ég verðlauna
ekki hesta, nema að þeir séu 54
eða 55 þuml. á hæð. Þetta gæti
leitt til þess, að skagfirzkir
hestar fengju ekki I. verðlaun.
íslenzkir hrossaræktarleið-
togar mættu gjarnan horfa vel
á fleiri atriði í hrossaræktinni
en stærð hestanna, svo sem það
að reyna að útrýma fælni. Sá
galli er mjög tilfinnanlegri síð-
an farlð var að nota hestana til
þess að draga vélar og verkfæri
landbúnaðarins. Ég veit dæmi
til þess, að fælinn hestur hefir
fengið I. verðlaun.
Fyrir fáum árum siðan voru
til 4 hestar í minni sveit, sem
fengið höfðu I. verðlaun, og var
þó Theódór ráðunautur enginn
fúskari í sinni fræðigrein. Þess
vegna þykir mér það undarlegt,
að nú finnst aðeins einn slíkur
hestur í öllum Skagafirði.
Hestamönnum í Skagafirði
fer nú mjög fækkandi. Hinir
gömlu og góðu hestamenn
hverfa úr sögunni smátt og
smátt, en fáir koma í staðinn.
Aðalorsök þess er hin mikla
breyting á högum og háttum
þjóðarinnar, sem orðið hefir á
síðustu áratugum. Hestar eru
nú sjaldan notaðir í langferðir
aðrar en fjallgöngur. Bændur
eru flestir önnum hlaðnir ein-
yrkjar, sem hvorki hafa tíma né
tækifæri til að iðka hesta-
mennsku. Svipað má segja um
hina uppvaxandi æskumenn.
Þeir dvelja langdvölum fjarri
heimilum sínum, enda beinist
hugur þeirra meira að öðrum
viðfangsefnum en hesta-
mennsku. Hestarnir eru ekki
lengur hin ómissandi sam-
göngutæki, sem þeir áður voru.
Þessg,r eru helztu ástæður til
þess, ef rétt er, að sæmilegir
knapar finnast nú varla í Skaga-
firði. Þessar eru einnig ástæður
þess, ef svo reynist, að skag-
firzkir reiðhestar verði fram-
vegis færri og lélegri en áður.
IV.
Mér er það ekki sársaukalaust,
að búnaðarleiðtogi skuli láta frá
sér fara slík ummæli sem þau,
að hrossin séu illgresi búfjárins.
Að vísu á hann einkum við stóð-
hross, sem ganga í högunum ó-
tamin og villt, eins og hann
kemst að orði. Stóðhrossin eru
ekki aðskilin og ónauðsynleg
tegund hrossa. Megin hluti allra
reiðhesta og vinnuhesta í land-
inu hefir á öllum tímum verið
alinn upp sem ótamin og villt
stóðhross. Hrossin eru nytja-
skepnur svo miklar, að litlar lík-
ur eru til þess, að þjóðin hefði
borið sigur af hólmi í hinni
hörðu lífsbaráttu liðinna alda,
ef hún hefði ekki notið aðstoð-
ar hestanna. Þó hefðu hrossin
mátt verða til meiri nytja, ef
landsmenn hefðu verið svo
hyggnir að borða hrossakjöt,
i.
Hún festi rœtur fyrst i brezkri moldu
og frjógvast náði þar,
og hefir orðið heims um víða foldu
til heilla og blessunar.
Með blóðgum vopnum brauzt hún ei
til valda,
en bylting gerði samt,
og djörf í sóknum slfellt mun hún
halda
til sigurs þétt og jafnt
Sú hugsjón kom með hlýju líkt og
vorið,
er hennar mest var þörf.
í heila öld ’hún hefir ávöxt borlð
og hennar góðu störf.
Við örðugleika oft þó vœri að stríða
og andbyrsélin hörð,
um foldu bárust frœkorn hennar víða
og féllu í góða jörð.
í ýmsum löndum er hún heft og bundin
af oki kúgarans,
en fyrr en varir frelsis kemur stundin
— hún fjötra slítur hans.
Þá ótalmargt úr rústum mun hún reisa
og ryðja nýja braut.
Hún blóðga veröld bœta mun og leysa
frá böli og styrjarþraut.
Því sé þeim heill, er hófu fyrst það
merki,
er hyllum vér í dag.
Þeir sýndu orku í orði jafnt sem verki
og elfdu brœðralag.
Þótt grafir þeirra gleymskan breiðist
* yfir
— ei gleymast þeírra störf.
Um heiminn allan heldur velli og lifir
hver hugsjón frjáls og djörf.
II.
Fyrr á lands vors frcegðartíð
frelsis ríkti andi.
Sigldu um höfin fleyin fríð
fluttu björg að landi.
Sjálfstœtt fólk þá saman stóð
sundrung burtu hrakti.
Þá var ánœgð íslands þjóð
eining sanna vakti.
Einokun um aldaskeið
íslendinga kvaldi.
þegar hungurvofan sótti að
þeim.
Skagafjörður hefir alltaf ver-
ið hrossahérað. Sagnir um skag-
firzka hesta má rekja allt til
Landnámsbókar. Hið víðáttu-
mikla og frjósama graslendi hér-
aðsins, bæði í byggð og óbyggð,
hefir orðið þess valdandi. Þá er
og snjóléttara í innsveitum
Skagafjarðar en víðast annars
staðar á Norðurlandi.
Hrossin eru beinlínis tæki til
að nýta gæði landsins, sem ann-
ars væru ónotuð. Sauðfjárbeitin
ein mundi litlu orka í þá átt og
megnið af því grasi, sem vex ár-
lega, mundi fúna niður engum
til gagns. Þörfin fyrir kúabeit
hefir nokkuð aukizt sums stað-
Hetjuþjóðin hrakning leið
hrjáð af Dönsku valdi.
Áþján slík á ísagrund
ýmsu gjörði spilla.
Kotungar með konungslund
kúgun þoldu illa.
Sultur, kuldi og sóttir fast \
surfu þá að lýðum.
íslendinga orka ei brast
í þeim raunahríðum
Þegar hlekki þjóðin bar
þraut ei táp né festa.
Einokun þó œtíð var
íslands plágan versta.
Frjálsa verzlun fékk vor þjóð
fegri dagar runnu.
Umskiptin þau urðu góð
allir vel þeim kunnu.
Breyttist margt tíl bóta þá,
bœttist hagur manna.
Sást þá bezt, hve mikils má
máttur samtakanna.
Þegar loks var þeytt á glæ
þröngu tjóður-bandi.
Samvinnunnar frjóu frœ
flutu hér að landi.
Bárust yfir breiðan sæ,
brátt þá leystist vandí.
Sœkir fram til sigurs œ
Samvinnunnar andi.
Samvinnunnar liugsjón hrein
hlý og göfug-borin,
bœtt hún hefir morgskyns mein
markað heillasporin.
Styðji oss alla ár og síð
armur drottins sterki.
Iðjum vora œvitíð
undir hennar merki.
Nú mun hefjast gullöld glœst
göfga íslands-mengi.
Samvinnunnar hugsjón hœst
hjörtun saman tengi.
Fram á heimsins feigðarkvöld
jáninn liennar standl.
Hreinn hann blakti öld af öld
yfir jrjálsu landi.
ar hin síðari ár, en þeim hentar
ekki það land, sem hrossin yrja
mest, mýrlendið. -)
Það er líklegt, að í náinni
framtíð hefjist hér á landi mjög
stórfelkl ræktun. Samt sem áð-
ur mun hið ræktaða land verða
aðeins örlítið brot af hinu rækt-
anlega graslendi, svo fremi að
íslendingar búi einir á íslandi.
Þess vegna eru óþörf öll áform
um það að eyða hrossastofnin-
um.
Eins og ég hefi áður að vikið,
hefir hin hagnýta þýðing reið-
hestanna minnkað allmikið hin
síðari ár. Að sama skapi hefir
þörfin fyrir dráttarhesta vaxið
og mun enn vaxa með aukinni
ræktun. Frh. á 7.s.
BRAGI JÓNSSON
ekkert gjald, nema lítils háttar'
fyrir rafmagnið.
Hver maður, sem við verk-
smiðjurnar vínnur eða öðru
nauðsynlegu starfi gegnir í bæn-
um, á þess kost, að fá íbúð handa
sér, þegar hann hyggst að stofna
eiglð heimili, og er það hrein
fyrirmynd, hverníg því máli er
skipað, og það merkilegasta við
Aalvik að mínum dómi.
í fyrstu, er verksmiðjan tók
til starfa, bjuggu verkamenn og
starfslið allt yfirleitt í lélegum
leigukumböldum, sem hrúgað
hafði verið upp í því skyni. Þar
var þægindalítið og oft ill sam-
búðin, eins og gengur. Félagið
tók sig þá til og bauð hverjum
þeim, er þess óskaði, að útvega
honum eigið hús með svo góð-
um kjörum, að nokkurn veginn
samsvaraði hæfilegri húsaleigu
í góðu húsi. Tók allur fjöldinn
þessu tilboðl fegins hendi, og
nú hóf verksmiðjan þetta starf.
Hver sá, sem þar er búsettur
og atvinnu hefir, snýr sér til
framkvæmdastjóra verksmiðj-
unnar eða fulltrúa hans, sem
þau mál annast, og óskar eftir
lóð undir hús sitt. Má hann velja
staðinn sjálfur, en gæta verður
þess, að bygging á honum falli
inn í ramma bæjarskipulagsins.
— Hvert hús fær lóð, sem er
frá 600—1000 ferm. að stærð.
Undir húsið og gangstéttir við
það fara 80—100 fermetrar. Hitt
er ætlað fyrir garð.
Leiga eftir lóðina var þá 55
'—60 kr. um árið. Lóðirnar voru
j látnar á erfðafestu. Sá, sem
! ætlaði að reisa sér hús á lóð
sinni, gat valið um tvær gerðir
húsa: Einnar hæðar hús með
84 ferm. grunnfleti og tveggja
hæða hús með 49 ferm. grunn-
fleti, hvort tveggja húsanna
byggt á steinsteyptum kjallara,
en húsin sjálf úr timbri. Hús-
eigandi var að öllu leyti sjálf-
ráður um kjallarann, hvort hann
skyldi vera undir öllu húsinu
eða aðeins einhverjum hluta
þess, því að húsin standa flest
í brekku. í byggingarkostnaði
hússins var ekki falin „innrétt-
ing“ á kjallaranum, heldur að-
eins útveggir og burðarveggur,
ef með þurfti. Um herbergjaskip-
un í íbtíðinni gat húseigandi ráð-
ið nokkru, en þó varð þar að
fylgja ákveðnum reglum um
stærð herbergja, í hverri íbúð
varð að vera: Eldhús allstót með
dálitlu útskoti eða horni, svo
nefndum* „spisekrok", stofa, 3
svefnherbergi (fremur lítil), bað,
vatnssalerni og allstórar svalir
eða sólbygi (veranda), sem að
nokkru var opið. Húsin voru öll
með flötu, lltið eitt hallandi
þaki. Þau voru ekki járnklædd
né múrhúðuð, en máluð með
ýmsum litum. Engar sambygg-
ingar voru leyfðar. Hver fjöl-
skylda fékk sitt hús og sinn garð,
svo að ekkert var sameiginlegt
fyrir neinar tvær fjölskyldur.
í kjallíara komu menn fyrir
geymslum, þvottahúsi og oft 1
til 2 herbergjum, sem ýmist voru
leigð út til einhleypra eða upp-
komin börn í f jölskyldunni höfðu
til afnota, meðan þau voru 1
föðurhúsum. Larsen sagði mér,
að oft bæru stálpaðir synir í
föðurhúsum einir allan kostnað
af innréttingu slíkra herbergja
handa sér og Xeldu þau þá „með
öllum rétti“ sín herbergi.
Þar sem raforkan er nægileg
tií alls í Aalvik, var rafmagn
notað til ljósa, suðu og hitunar
í hverju húsi, nema í „stofunni“.
Þar er hin alþekkta norska „stó“
(kmaina) og á henni brennt viði.
Hús þau, sem byggð höfðu ver-
ið, höfðu kostað frá 8—10 þús.
kr. (norskar). Af byggingar-
kostnaðinum lánaði félagið 90%,
en eigendurnir lögðu fram vinnu
eða í peningum 10%. Trygging
fyrir láninu er 1. veðréttur í
húsinu, og á lánið að*greiðast á
25 árum með 7% ársgreiðslu í
vexti og afborgun. Er þeim
greiðslum haldið eftir vikulega
af launum húseigendanna. Þeim,
sem vilja greiða meira, er það
heimilt.
í lóðargjald, vexti, afborgun,
rafmagn, brunatryggingargjald
og sorphreinsun greiddu húseig-
endurnir frá 60—78 krónur á
mánuði, eftir því hversu mikið
þeir vildu hafa um sig. Hversu
ódýrt þetta reyndist, stafaði af
því, aðAfélagið skipulagði öll
innkaup í einu og komst að hag-
kvæmum_ samníngum um að
reisa húsin. Það reiknaði sér
enga þóknun fyrir að hafa á
hendi framkvæmd verksins og
yfirstjórn alla.
Larsen framkvæmdastjóri gekk
með mér um bæinn og bauð mér
að velja sjálfur þau hús, er ég
vildi koma inn í, til þess að hann
færi ekki að velja úr neinar
„fyrirmyndarfjölskyldur", sem
sérstaklega væru heppilegar til
að sýna aðkomumönnum. Ég
valdi tvö hús, sitt af hvorri gerð.
Við komum auðsjáanlega öllum
þar „á óvart,“ en í báðum þess-
um húsum var umgengni öll hin
prýðilegasta, og mér varð hugs-
að heim til íslands, hversu mik-
ill væri munurinn á þvi, sem ég
sá þarna, og þvi, sem við áttum
þá við að búa í húsnæðismálum
okkar hér.
Norsku húsmæðrunum, sem
sýndu okkur af mestu ástúð alla
húsaskipun og fyrirkomulag hjá
sér, þótti áreiðanlega vænt um
að geta sagt: „Svona búum við
hér í Aalvik.“
Ég spurði Larsen um verzlun-
arhætti manna þar í Aalvik. „Jú,
hér er aðeins ein verzlun," sagði
hann. „Ein verzlun?” át ég eftir.
„Já, við erum allir í einu kaup-
félagi, og við látum það útvega
okkyr allt, sem við þurfum.
Margt eða flest flytur það án
pöntunar, eins og hvert annað
verzlunarhús, en það sjaldgæfa
pantar það fyrir þann, sem vill.
Kaupmönnum er ekki bannað
að verzla hér, en það þýðir ekki
fyrir neinn að byrja að verzla
hér, Það mundi enginn af hon-
um kaupa.“ Á þessa leið féllu
ummæli forstjórans. Við geng-
um síðan að skoða þetta eina
verzlunarfyrirtæki staðarins.
Það var nýlegt stórhýsi. í því
voru þrj'ár eða fjórar sölubúðir
eða deildir, og var ein „matar-
deild,“ þar sem allir íbúar bæj-
arins keyptu sér í matinn. í
þessu húsi var líka póst- og
símastöð og afgreiðsla lang-
ferðabílanna, sem gengu um
þorpið.
Ég spurði Larsen, hvort menn
væru ekkert óánægðir með þetta
fyrirkomulag, að hafa aðeins
eina verzlun. „Ekki ber á því,“
svaraði hann og bætti svo við:
„Af hverju ættu menn að vera
óánægðir með það? — Selji fé-
lagið of dýrt, svo að gróði verði,
fá menn það endurgreitt við
áramótin, sem þeir hafa ofborg-
að vöruna.“
í rafmagnsvagni þar til gerð-
um eða eins konar lyft’u var
hægt að fara neðan frá verk-
smiðjunum og upp á fjallið fyr-
ir ofan bæinn, en af því að
viðdvöl mín var ákveðin svo
skömm, varð ekki af því ferða-
lagi.
Um kvöldið kl. 6 kvaddi ég
Larsen og konu hans. Lítill gufu-
bátur lagðist að bryggjunni, og
við hjónin stigum um borð í
hann. Hann átti að flytja okkur
inn i botn Harðangursfjarðar.
Mér hefir oft orðið hugsað til
þessa smábæjar víð Harðang-
ursfjörðinn. Hann var á margan
hátt svo einkennilegur. — Þarna
lifðu 1200 manns rólegu og frið-
sömu lífi. Lífskjör fólksins voru
svo örugg sem bezt var á kosið.
Þar var innt af höndum mikið
star,f, og á öllu var hið bezta
skipulag, og íbúunum hafðj með
hjálp skynsamra atvinnurek-
enda tekizt að leysa tvo megin-
þættina að öryggi hverrar fjöl-
skyldu, húsnæðismálið og verzl-
unarmálið, á þann hátt, að allir
undu því hið bezta.Mundi þetta
nokkru sinni geta orðið svona
á íslandi?
Strax í næsta smábæ sá ég,
að fyrirkomulagið var allt ann-
að. Þar voru stór’og fín hús og
svo fátækleg hreysi. Þarna hafði
Aalvikur-skipulagið ekki enn
rutt sér til rúms.
Ég veit ekki, hver hafa orðið
örlög Aalvikur. Mér er þó nær
að halda, að hún muni hafa
verið eyðilögð í loftárás á árinu
1940. Ég er þó ekki viss um það.
Má því vera, að allt, sem þarna
var búið að gera, hafi brunnið
upp á einum degi. En þótt svo
hafi farið, mun sú hugsjón. sem
bjó að baki skipulagningunni í
Aalvik, halda velli og hefja sig
upp á ný, og þá á miklu stórkost-
legri og máttugri hátt en þar
átti sér stað. Aalvik var ein af
þessum mörgu og smáu tilrauna-
stöðvum, sem nauðsynlegt er að
rísi upp, áður en heildin tekur
sér fyrir hendur að leysa verk-
efnin á víðtækari grundvelli.