Tíminn - 20.02.1945, Qupperneq 8

Tíminn - 20.02.1945, Qupperneq 8
DAGSKRÁ er bezta íslcnzka tímaritið um þjóðfélatjsmál. 8 I REYKJAVÍK Þeir, sem vilja ktjnna sér þjóðfélagsmál, Init- lend og útlend, þurfa dð lesa Dagskrá. 20. FEBR. 1945 14. blað Hagsmunir smærri verstöðva Tillögur Skúla Guðmunds- (Framhald af 1. síðu) um hefði verið augljóst, að ís- lendingar gátu ekki án skipa þeirra verið. Úr þessari van- rækslu stjórnarinnar yrði ekki bætt hér eftir og vegna hags- muna íslenzks útvegs ekki ann- að hægt en að ganga að samn- ingunum. Um síðara atriði þessarar til- lögu, ráðstöfun leiguskipa.nna; skipti hins vegar öðru máli. í sambandi við það atriði væri margt að athuga. Það mætti fyrst nefna aðstöðu smærri ver- stöðvanna. Vegna hækkunar lágmarksverðsins, er stjórnin hefði ákveðið og vafalaust yrði heildinni til gagns, hefðu kaupa- skip hætt að fást til sumra smærri verstöðvanna. Ríkis- valdinu væri beinlínis skylt að tryggja þessum verstöðvum nægan skipakost, þar sem þeir hefðu þannig tapað skipum fyr- lr atbeina þess. Þá væri enn ó- ákveðið, hvernig ráðstafa ætti þeim hagnaði, sem verða kynni af flutningum á vegum ríkisins. Réttast virtist, að því fé yrði ráðstafað til að tryggja sem jafnast fiskverð um allt land, en eins og hinum ákveðnu verð- jöfnunarsvæðum væri háttað, gæti fiskverð orðið mjög mis- munandi eftir landshlutum. Eðlilegast virtist að leggja verð- jöfnunargjald á togarafiskinn til að tryggja slíka verðjöfnun. Þá taldi ræðumaður nauðsyn- legt, að stjórnin gerði þinginu grein fyrir því, hvernig væru leigukjör á ensku skipunum og Eimskipafélagsskipunum, er hún hefði fengið til umráða. Að lokum, lagði hann svo áherzlu á, að málið gengi til nefndar, en yrði ekki flaustrað athugunar- laust gegnum þingið. Pétur Ottesen og Gísli Jóns- son tóku að ýmsu leyti í sama streng og Eysteinn, og álitu nauðsynlegt að málin fengju at- hugun í nefnd. Áki brást hins vegar hið versta við og taldi það árás á Færeyinga að vera nokk- uð að ræða um þetta mál frek- ara! Kvað hann stjórnina leggja áherzlu á, að málið yrði jifgreitt samdægurs og án athugunar í nefnd. Lúðvík Jósefsson tók í sama streng. Hann taldl það ennfremur mestu firru hjá Ey- steini, að ríkisvaldinu bæri nokkur skylda til að greiða fyrir smærri verstöðvunum, þótt hækkun lágmarksverðsins hefði gert þeim örðugra að fá skip til flutniriga. Eftir allmiklar umræður um þetta, fór fram atkvæðagreiðsla um það, hvort málinu yrði vís- að í nefnd og var það samþykkt með 21:20 atkv. Þeir, sem greiddu atkvæði með nefndar- athuguninni, ásamt Framsókn- armönnum, voru Pétur Ottesen, Sigúrður Kristjánsson, Gísli Sveinsson, Garðar Þorsteinsson, Gísli Jónsson, Guðmundur I. Guðmundsson og Sigurjón A. Ólafsson. Brugðust margir stjórnarsinnar hið versta við, þegar þeir sáu, að stjórnin hafði orðið í minna hluta og voru sumir kommúnistar með illmæli og hróp út af úrslitunum. í allsherjarnefndinni, sem fékk málið til athugunar, náðist þar samkomulag um að tryggja hag smærri verstöðvanna með> því að bæta aftan við tillöguna svohljóðandi ákvæði: „Enda leitist ríkisstjórnin við að tryggja eftir föngum hags- muni þeirra staða, sem örðug- ast eiga um útflutning. Ríkis- stjórninni heimilast að greiða úr ríkissjóði þann kostnað, er þessar ráðstafanir hafi í för með sér.“ Við framhaldsumræðu máls- ins var þessi tillaga samþykkt og aðaltillagan þannig breytt samþykkt með 35 samhlj. at- kvæðum. Kommúnistar hafa mjög hrakyrt Framsóknarmenn í sambandi við afgreiðslu þessa máls. Sést bezt á því, að komm- únistum er illa við, að hlutur smærri verstöðvanna hefir verið tryggður og sýndu þeir þar enn einu sinni fjandskap sinn til fólksins í sveitum og sjávar- þorpum. íbúar sjávarþorpanna geta jafnframt vel á þessu markað, að þeir eigi sinn bezta forsvarsflokk þar sem Fram- sóknarflokkurinn er. íslenzka ulliii . . . (Framliald af 1. síðu) hvaða álits íslenzka ullin nyti í Bandaríkjunum. En þangaðí.hef- ir ull héðan oft verið seld á und- anförnum árum. Ég komst að raun um, að íslenzka ullin nýtur mun meiúk álits í Bandaríkjun- um heldur en almennt er álitið hér heima. Sakir ýmissa eigin- leika hennar er það bezta af henni sérstaklega vel fallið til hvers konar dúkagerðar, sem nota á í yfirhafnir, sportfatn- að og einnig í prjónles. Hins vegar er það gfófasta af henni bezt fallið til gólfteppagerðar. Álit mitt er því það, að mögu- leikar séu fyrir hendi til þess að auka mjög ullariðnað hér á landi frá því sem er, gera hann fjöl- breyttari og betri, þótt miklar framfarir hafi orðið á seinustu árum hjá íslenzkum ullarverk- smiðjum. Það^ru jafnvel mögu- leikar til þess að unnt sé að gera unnar ísl. ullarvörur að góðri útflutningsvöru eftir að fullnægt hefir verið þörfum landsbúa og þegar jafnvægi kemst á, og framleiðslukostn- aður hér verður sambærilegur við það, sem hann er í viðskipta- löndum okkar. íslenzkir dúkar njóta þegar mikils álits erlendis hjá þeim er til þekkja, m. a. hafa margir setuliðsmenn, er hér hafa dvalið, látið í ljós undrun sína yfir íslenzkri vefn- aðarvöru, þegar þeir hafa komið til heimkynna sinna. — Kynntir þú þér kjötverkun og meðferð kjöts í Bandaríkj- unum? — Já, ég dvaldi nokkurn tíma í Chicago og viðar, til þess að kynna mér allt,sem unnt var um kjötverkun, mat og sölufyrir- komulag á kjöti og eins um hag- nýtingu á úrgangi úr sláturhús- um. Einnig kynnti ég mér nýj- ungar á því sviði við ýmsar visindastofnanir, sem hafa á hendi rannsóknir á geymslu matvæla. Fremur lítið er fryst af kjöti i Bandaríkjunum, en þó hefir það farið mjög í vöxt nú í stríð- inu, vegna þess hve mikið af kjöti hefir þurft að flytja til hersins og til sölu 1 Bretlandi. A vsðavangi (Framhcld a) 2. síðu) því, að komið ýrði á sem víð- tækustu stjórnmálasamstarfi um framkvæmd raunhæfrar fjármála- og viðreisnarstefnu. Flokkurinn hafi ekki viljað slíkt samstarf síðastl. haust og nú sé því til lítils að iðrast. Mbl. sniðgengur hér sannleik- ann eins og venjulega. Fram- sóknarmenn reyndu fyrst að fá alla hina flokkana til að fallast á þá viðreisnarstefnu, sem lík- legust var til að tryggja miklar framfarir og afkomuöryggi al- mennings. Þegar honum var ljóst, að þetta myndi ekki tak- ast, bauð hann Sjálfstæðis- flokknum stjórnarsamvinnu um framkvæmd slíkrar stefnu. Þessu tilboði hans var aldrei formlega svarað, því að Sjálf- stæðisflokknum varð svo brátt að mynda stjórnina með kom- múnistum. Ályktun aðalfundarins er því ekkert annað en áframhald á áðurnefndum tilraunum Fram- sóknarmanna síðastl. haust. Hún lýsir bæði ánægju og ör- uggri vissu um það, að þá hafi verið rétt stefnt og þannig beri að stefna áfram. Engin iðrun eða samvizkubit kemur því þar til greina. Hins vegar lýsir ann- að sér í þeim sífelldu rang- færslum Mbl., að stjórnarsam- vinna Sjálfstæðisflokksins og Framsóknarfloksins hafi strandað á þeim síðarnefnda. Mbl. myndi ekki vera með harmatölur út af því, ef flokkur þess væri, þegar allt kemur til alls, vel ánægður yfir samvinn- unni við kommúnista. sonar um launavísitöiu (Framhald af 1. síðu) tekjum ríkisins fer til að launa starfsmenn þess, og svo er einn- ig um tekjur sveitarsjóða. Hér ber því allt að sama brunni. Öll þjóðin lifir af framleiðsl- unni. Aðrar raunverulegar tekjulindir eru ekki til. Laeinin eiga að miðast við lijóðartekjjur. Tekjur þeirra manna, er ýinna við framleiðsluna, fara eftir því, hve mikill arður er af henni ár hvert. Að vísu er það svo um allmarga, er vinna við framleiðslustörf nú á tímum, að þeir taka ákveðið kaup fyrir vinnu sína hjá svonefndum at- vinnurekendum, en vinna ekki að vöruframleiðslu „fyrir eigin reikning11. En þegar til lengdar lætur, hljóta þó tekjur þeirra að fara eftir því, hvað fram- leiðslan gefur af sér. Þar er ekki, fremur en annars staðar, hægt að taka meira en til er. Öllum ætti að vera ljóst, hverja þýðingu störf þeirra manna, sem vinna að vöru- framleiðslunni, hafa fyrir þjóð- félagið. En fleiri verk þarf að vinna. Embættis-- og starfs- menn ríkisins gegna,_ einnig nauðsynjastörfum, og sama er að segja um þá, er annast nauð- synleg vörukaup, vörusölu og vöruflutninga fyrir landsmenn. En þar sem allir þessir menn lifa beint eða óbeint af vöru- framleiðslunni, eiga starfslaun beirra að fara eftir framleiðslu- tekjum þjóðarinnar á hverjum tíma. Það er sanngjarnasta að- ferðin við ákvörðun launa, sem fundin verður, og þetta er einn- ig öruggast fyrir launamenn- ina. Afkoma framleiðenda er mis- jöfn eftir árferði. Þegar erfið- leikar steðja að þeim, vegna þess að afli og uppskera bregðast eða afurðirnar falla í verði, er sann- gjarnt, að aðrir þegnar þjóðfé- lagsins taki á sig nokkurn hluta af þeim byrðum. En þegar vel árar og tekjurnar af framleiðsl- unni aukast, eiga. allir lands- menn að njóta þess. Framfarir í atvinnuháttum, sem auka þjóðartekjurnar, verða þá einn- ig öllum til hagsbóta. Ekki er mér kunnugt um af- stöðu launamanna til þessa máls. Verið getur, að einhverjir þeirra séu. andvígir þeirrl til- lögu, sem hér er fram borin. E. t. v. álykta þeir, að með öðrum aðferðum geti þeir tryggt sér hærri laun og bættan hag. En jafnvel þótt þeir gætu fengið sett launalög, sem skipuðu fyrir um launagreiðslur, er væru ó- eðlilega háar í samanburði við tekjur framleiðenda, þá yrði bað skammgóðrir vermir. Sá kastali væri byggður í loftinu, undirstöðulaus, og mundi fljótt hrynja yfir höfuð þeirra. Hagur ríkissjóðs er svo mjög tengdur afkomu framleiðslunnar, að möguleikar hans til að borga laun og annað, sem honum er ætlað að kosta, fara þar eftir. Eéttlátasta skiptingin. Sumir halda því fram, að laun ríkisstarfsmanna eigi að vera ákveðin með hliðsjón af launagreiðslum fyrir svipuð störf hjá einkafyrirtækjum, t. d. launum verzlunarfólks. Um þetta er það að segja, að engin vissa er fyrir, að þær launa- greiðslur séu sanngjarnar nú, miðað við þjóðarhag. En hitt er rétt, að hér á að vera jöfnuður á. Alþingi á að hafa forustu um að koma á réttlátu launafyrir- komulagi, með því , að ákveða laun ríkisstarfsmanna í sam- ræmi við þjóðarhag. Síðan á að hlutast til um, ef þörf gerist með afskiptum löggjafarvalds- ins, að einstaklingsfyrirtæki taki sömu stefnu í launamálum. Það er ekki heppilegt, að verzlanir eða önnur fyrirtæki dragi til sín fólk frá framleiðslustörf- um eða úr þjónustu ríkisins með óhóflegum launagreiðslum, en láti viðskiptamenn sína borga með óþarflega háu verði á vör- um og þjónustu. Slíkt á ekki að láta afskiptalaust. Með þeirri tilhögun á launa- greiðslum til ríkisstarfsmanna og afskiptum af launamálum einstaklingsfyrirtækja, sem hér er stungið upp á, verða tekjur landsmanna jafnari og skipting þjóðarteknanna réttlátari en ella. Þetta mundi verða til þess að eyða óánægju, öfund og met- ingi milli stétta, sem er eitur í þjóðlífinu, ef það fær að þró- ast. Með þessu væri einnig mjög dregið úr þeirri hættu, að menn yfirgefi í stórum stíl einstak- ar atvinnugreinar, þar sem þörf er fyrir vinnu þeirra, og leiti annarra starfa, sem e. t. v. eru ekki eins þýðingarmikil fyrir þjóðfélagið, í von um betri kjör þar. Laimavísitfklan. Tekjur þjóðarinnar af vöru- framleiðslu ár hvert er ekki hægt reikna út fyrr en árið er liðið. í þingsályktun um út- reikning á framleiðslutekjun- um, sem samþykkt var á Alþingi 5. okt. 1944, er svo fyrir mælt, að útreikningi skuli lokið í septembermánuði árlega fyrir næstliðið ár. Þótti ekki fram- kvæmanlegt að ljúka þeim út- reikningum á skemmri tíma en 8—9 mánuðum frá árslokum. Af þessu leiðir, að breytingar á launum, sem eiga að fylgja framleiðslutekjunum, hljóta að koma á eftir breytingunum á tekjunum. En ekki verður séð, að þetta sé svo þýðingarmikið atriði,að ástæða sé tilaðiátaþað standa í vegi fyrir því, að sú regla verði upp tekin að miða launagreiðslurnar við tekjur þjóðarinnar af framleiðslu- starfseminni. Það mun engum sérstökum vandkvæðum bundið að reikna út framleiðslutekjurnar eftir ákveðnum reglum og þær breyt- ingar, sem verða á þeim frá ári. til árs, en eftir þeim eiga laun- in að breytast, samkvæmt þeirri tillögu, sem hér er fram borin. Vil ég leitast við að skýra hér með nokkrum orðum efni þeirr- ar breytingartillögu, sem ég flyt við 33. gr. frv. um þetta mál. Eins og áður er að vikið, var ríkisstjórninni falið, með -þings- ályktun, er samþykkt var 5. okt. 1944, að láta reikna út tekjur þjóðarinnar af vöruframleiðslu ár hvert, þ. e. verðmæti land- búnaðarvara, sjávarafurða og þeirra iðnaðarvara, sem mesta þýðingu hafa fyrir þjóðarbú- skapinn. í fyrsta sinn á að reikna út framleiðslutekj urnar árin 1943 og 1944, og sé því lok- ið í septembermánuði 1945. Síð- an séu tekjurnar reiknaðar út ár hvert eftir sömu regl- um. Ég legg til, að byggt verði á þessum væntanlegu útreikn- ingum, en til viðbótar tekjunum af vöruframleiðslunni verði taldar tekjur landsmanna fyrir störf hjá útlendingum. Laun fyrir þá vinnu munu hafa verið allmikil síðustu árin og borguð í erlendum gjaldeyri. Þær tekj- ur eru því sambærilegar þeim, sem fást fyrir útflutningsvör- urnar, og rétt að telja þær þar með. Einnig verður að telja með framleiðslutekjunum þann hluta af söluverði einstakra vörutegunda, sem ríkissjóður hefir borgað. Heildartekju- upphæð hvers árs verið deilt með tölu landsmanna í byrj- un ársins, til þess að fá út meðaltekjuupphæð á hvern íbúa ár hvert, en eftir þeim tölum reiknast launavísitölur, og gildir hver vísitala um eins árs skeið. Launavísitala ársins 1944 verði fundin á þann hátt, eins og seg- ir í brtt., að meðaltekjuupphæð á hvern landsmann á því ári verði margfölduð með 256, en út- komunni deilt með meðaltekju- upphæð ársins 1943. Með þeirri -GAMLA BÍÓ- KÁTIR vort KARLAR (Tortilla Flat) Amerísk stórmynd, gerð eftir sögu John Steinbecks Spencer Tracy Hedy Lamarr John Garfield. Sýnd kl. 5, 7 og 9. »^.,.-.-NÝJA BÍÓ—■ * LEYNRARMÁL KVEMA ■ (Betveen us Girls) Fjörug gamanmynd, með Robert Cummings Kay Francis John Boles Diana Barrymore. Sýnd kl. 5, 7 og 9. A——-<—<—_—------—— vísitölu, sem þannig verður fundin, verði grunnlaunin, sem ákveðin eru í lögunum, um- reiknuð frá 1. okt. 1945 til 1946, en þá komi í gildi ný vísitala (launavísitala ársins 1945), sem fundin verði á sama hátt, og síðan ný vísitala á hverju ári. Með því ákvæði brtt., að aldrei skuli reiknað með lægri vísitölu en 100, er það tryggt, að launin fari ekki niður fyrir ákveðið lágmark. Talan 256, sem hér er nefnd og við er miðað, er meðalvísitala framfærslukostnaðar árið 1943. Er þetta byggt á því, að grunn- launin, sem lögákveðin verða, umreiknuð með vísitölu 256, hefðu orðið í eðlilegu samræmi við tekjur framleiðenda árið 1943. Nú er mér hins vegar ljóst, að til þess að ná því sam- ræmi er óhjákvæmilegt að gera breytingar á grunnlaunaákvæð- um frv. a. m. k. í flestum launa- ílokkunum. Tillögur um þær breytingar hefi ég ekki tilbúnar nú þegar, en mun leggja þær fram fyrir 3. umræðu málsins^ ef þingdeildin samþykkir brtt. mína við 33. gr. frv., sem hér hefir verið lýst. Það er óneitanlega vandasamt að ákveða launin hæfileg i upp- hafi. Sá vandi verður helzt leystur með því að hafa til hlið- sjónar tekjur þeirra manna, er vinna að framleiðslustörfum á því ákveðria ári, sem miðað er við. Scrstaða laima- manna. Skylt er að líta . á það, að mörg af þeim störfum, sem rík- ið þarf að láta vinna, eru þann- ig, að til þess að geta gegnt þeim þurfa menn að eyða löng- um tíma og miklum fjármunum til náms. Þessir embættismenn og aðrir, sem gegna sérstaklega ábyrgðarmiklum störfum fyrir þjóðfélagjð, eiga að njóta hærri launa en þeir, sem starfa að auðlærðari og vandaminni verk- um. Hins vegar eru mörg störf við stofnanir rikisins þannig, að þau krefjast ekki meiri eða kostnaðarsamari skólalærdóms en algengt er og æskilegt’, að fólk veiti sér nú á tímum. Svo er t. d. um venjuleg skrifstofu- störf. Þeir, sem hafa hæfileika og löngun til slíkra starfa, munu sjaldan þurfa að kosta meiru til náms til að geta sinnt þeim, heldur en það fólk, sem aflar sér menntunar í sjómannaskól- um, bændaskólum og hús- mæðraskólum til undirbúnings ævistarfsins. Fleira kemur til á.lita, þegar meta skal, hversu há laun rík- isstarfsmanna eiga að vera í hlutfalli við tekjur þeirra, er vinna að framleiðslustörfum. Daglegan vinnutíma þessa fólks þarf að bera saman. Þá má á það líta, að skrifstofavinna er léttari og hreinlegri heldur en útivinna og framleiðslustörf yf- irleitt, og m. a. þess vegna er hún mörgum geðfelldari nú á tímum. Engin nýjnng. Það er engin ný uppgötvun, sem hér er fram borin, að rétt sé að miða launagreiðslur við framleiðslutekjurnar. Tillaga mín er í raun og veru um það að endurvekja hina fornu land- aura. Tillögur í þessa átt hafa áður komið fram. í milliþinga- nefnd í launamálum, sem starf- aði árið 1934, flutti einn nefnd- Í BAGREMING (The Hour Before the Dawn). Amer. mynd, gerð eftir skáldsögu W. Somerset Maughams. VERONICA LAKE, FRANCHOT TONE. Sýnd kl. 5, 7 og 9. Bönnuð yngri en 12 ára. ..«—————.... armaðurinn, Arnór Sigurjóns- son frá Laugum, ákveðnar til- lögur um þetta efni, sem birt- ar eru í áliti nefndarinnar á bls. 199—202. Var það tillag'a Arnórs, að reiknað yrði meðal- verð íslenzkrar framleiðslu og rannsakað magn hennar og starfslaunin ákveðin samkvæmt. því. Fleiri hafa bent á þessa leið, bæði fyrr og síðar, og hvatt til þess, að hún yrði farin. * í samræmi við aðalbreyting- artillögu mína við 33. gr., flyt ég aðra brtt., um að lögin öðlist gildi 1. okt. 1945. Er þetta vegna þessr að útreikningi á fram- leiðslutekjum þjóðarinnar árið 1944 verður ekki lokið fyrf en í septembermánuði þ. á. eins og áður.segir. Ég leyfi mér því að bera fram við frv. þessar BRE YTIN GARTILLÖGUR: 1. Við 33. gr. Greinin orðist svo: i Grunnlaun samkvæmt lög- | um þessum skal umreikna með launavísitölu, sem fundin sé eftir ákvæðum þessarar greinar. Þegar reiknaðar hafa verið tekjur þjóðarinnar af vörufram- leiðslu árið 1943, samkvæmt fyrirmælum þingsályktunar frá 5. okt. 1944, skal bæta þar við þeim upphæðum, sem ríkið borg- aði til verðlækkunar innan lands á íslenzkum vörum af fram- leiðslu ársins 1943, og enn fremur tekjum landsmanna fyr- ir störf hjá útlendingum sama ár. Heildarupphæð tekna sam- kvæmt framansögðu skal deilt með tölu landsmanna í ársbyrj- un 1943. Eftir sömu reglum og um get- ur hér að framan skal reikna tekjur þjóðarinnar af vörufram- leiðslu og vinnu hjá útlending- um árið 1944 og deila útkom- unni með tölu landsmanna í byrjun þess árs. Meðalupphæð ársins 1944 (á hvern landsmann) skal marg- falda*með 256 og deila útkom- unni með meðaltekjuupphæð ársins 1943. Útkoman verður launavisitala ársins 1944. Eftir þeirri vísitölu' skal umreikna launagreiðslur (grunnlaunin) á tímabilinu 1. okt. 1945 til jafn- lengdar næsta ár, þannig að launaupphæðirnar margfaldist með .vísitölunni og útkoman deilist með 100. Á sama hátt skal síðan finna launavísitölu hvers árs, og um- reiknast launin eftir hverri nýrri vísitölu um eins árs skeið frá 1. okt. ár hvert. Við umreikning grunnlauna samkvæmt þessari grein skal þó aldrei reiknað með lægri vísi- tölu en 100. 2. Við 39. gr. Greinin orðist svo: Lög þessi öðlast gildi 1. okt. 1945.

x

Tíminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.