Tíminn - 09.03.1945, Page 1

RITSTJÓBI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPFANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN.
Símar 2353 Og 4373.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
RITSTJ ÓRASKRIFSTOFOR:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A.
Simar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Síml 2323.
29. árg.
Reykjavík, föstudagiim 9. marz 1945
19. blað
Svíar hafa saknað ís-
lenzku síldarinnar
Sigurður Rórarinssou jarðfræðingur segir
fréttir frá Svíbjóð
Dr. Sigurður Þórarinsson er meðal þeirra fimm íslendinga, sem
nýkomnir eru frá Svíþjóð. Hann stundaði jarðfræði- og landa-
fræðínám við háskólann í Stokkhólmi, en var heima á sumrin.
Árið 1939 fór hann aftur utan tii Svíþjóðar og ætlaði að dveija
þar í eitt ár, eða svo, en styrjöldin breytti þeirri áætlun. í Sví-
þjóð hefir dr. Sigurður á þessum árum unnið að jarðfræðirann-
sóknum og við ritstjórn alfræðibókar. Hann varði á síðasti.
vori doktorsritgerð um rannsóknir á öskulögum í íslenzkum jarð-
vegi. Dr.' Sigurður er kvæntur sænskri konu og bíður hún í
Svíþjóð eftir því að komast hingað til lands. Dr. Sigurður hefir
í hyggju að setjast að hér heima og vinna að rannsóknum, því
nóg er af að taka í þeim efnum hér á landi. Það er mikils virði
fyrir landið að fá að njótí starfskrafta hans svo vel menntað-
ur sem hann er. Hann er þegar dósent (ólaunaður) við háskól-
ann í Stokkhólmi. Frét(amaður Tímans hefir átt viðtal við dr.
Sigurð og fer það hér á eftir.
— Hvernig hafa Svíar komizt
í gegnum styrjaldarerfiðleik-
ana?
— Það má segja, að Svíar hafi
komizt framar öllum vonum yf-
jr þá erfiðleika, sem styrjöldin
hefir skapað. Þeim hefir tekizt
að halda niðri dýrtíðinni að
mestu leyti. Vísitala er þar um
130 stíg og hefir haldizt svip-
úð allan styrj ald^rtímann og
Sigurður Þórwmsson ,
aldrei farið ofar. Ástáeðan til
þess að svo vel hefir tekizt, er
sennilega sú, að haft hefír verið
strangt eftírlit með verðlagí og
skömmtun matvæla hefir verið
.ströng, en þó hafa allir fengið
nóg af því sem nauðsynlegt má
telja. Það hefir aldrei verið um
neinn skort að ræða í Svíþjóð
og þó hafa verið á þriðja
hundrað þús. gestir (flóttafólk)
í landinu og þar að auki hafa
matvæli verið send til Noregs og
Finnlands.
— ErU allar vörur skammt-
aðar í Svíþjóð?
— Já, allar nauðsynjavörur
nema mjólk eru skammtaðar, en
séð er um að allír fái nóg.
Verkamenn fá t. d, meiri
skammt en þeir, sem ekki vlnna
erfiðísvinnu og börn og barns-
hafandi konur hafa sérstök
skömmtimarhlunnindi. Tekizt
hefir af hinu opinbera,, að gera
skömmtunina vinsæla, með því
að gefa aukaskammt stöku sinn-
um, og þá helzt um hátíðar. Tii
þess að fyrirbyggja svartan
markað hafa Svíar haft sumar
Nýr háskóla-
bókavorður
Dr. Björn Sigfússon hefir ver-
ið skipaður háskólabókavörður
í stað Einars Ól. Sveinssonar,
sem hefir verið skipaður pró-
fessor.
Dr. Björn hefir unnið mikið
að sögulegum og málfræðilegum
rannsóknum, þrátt fyrir erfiða
aðstöðu. Hin vinsælu útvarps-
erindi hans „Spurningar og svör
um íslenzkt mál“,hafa gert hann
landskunnan.
kjöttegundir óskammtaðar og
selt þær dýrara yerði en
skammtaða kjötið. Er þetta
skammtaða kjöt aðallega villi-
fuglakjöt og nokkuð hreindýra-
kjöt. Það hefir sýnt sig á styrj-
aldartímanum, að hreindýra-
kjötið er ekki þýðingarlítið.
— En hvaða matvælum hefir
helzt verið skortur á?
— Það eina, sem ekki hefir
alltaf verið hægt að fá, eru ýms-
ar erlendar drykkjarvörur svo
sem kaffi og kakó, En nú hafa
komið nokkur skip frá Ameríku
með þessar vörur meðal annars,
svo að þær eru aftur fáanlegar.
En ef Svíar væru spurðir að því,
hvaða vörutegundar þeir sökn-
uðu rpest, mundu flestir svara,
að það væri íslenzka síldin, þvi
hún þykir þar bezta síldin, sem
hægt er að fá. Annars borða
Svíar mikið af síld. Það er ekki
borðuð svo máltíð, að hún sé
ekki höfð á borðinu, jafnhliða
smjöri og brauði. Einnig eru
búnir til úr henni margs konar
ljúffengir réttir.
— Hefir ekki verið tilfinnan-
legur skortur á eldsneyti, kol-
um, benzíni og olíum?
— Það eru einu þýðingar-
miklu vörurnar, sem Svíar hafa
ekki alltaf getað náð í frá öðr-
um löndum, og þeir hafa held-
ur ekki getað framleitt heima
svo nokkru nemi. Kol hafa þeir
þó fengið nægjanleg frá Þýzka-
landi þar til nú fyrir nokkrum
mánuðum. Olíuskip hafa nokkur
komið frá Ameríku. Svíar hafa
tekið UPP á því að vinna olíu
úr olíubornum leirsteini (Skif-
fer), en sú framleiðsla er dýr og
mun ekki svara kostnaði á frið-
artímum. Mest af þessari nýju
o.líuframleiðslu fer til þarfa
sgenska hersins. En það eru
skógarpir, sem hafa bjargað.
Það er margt, sem búið er til úr
skógi í Sviþjóð. Viðarkolafram-
leiðslu hefir fleygt mjög fram
á styrjaldartímunum og ganga
nú allir bílar, smáir og stórir,
fyrir viðarkolum. Það gekk
hálfiiia fyrst að breyta til; vél-
árnar gengu ekkj vel, en nú er
þetta komið i lag og menn
kunna vel við viðarkolabílana.
Rafmagnsframleiðsla hefir auk-
izt mikið á styrjaldarárunum og
ganga nú næstum allar járn-
brautir landsins fyrir rafmagni.
— Hafa Svíar miklar land-
varnir?
— Já, Svíar hafa mikinn her-
búnað og geisi mikinn her, enda
leggja þeir mikla stund á að æfa
hann vel, og búa hann hergögn-
um. Ber skólalíf æðri skólanna
þess glögg merki, að herbúnaður
er mikill í landinu. Einkum
kemur það vel í Ijós í háskól-
unum, því að þar er nú lítið um
pilta, en nemendur aðallega
stúlkur. Allflestir hinna yngri
manna eru meira eða minna í
herþjónustu. Landvarnírnar eru
þung byrði á þjóðinni, en Svíar
vilja allt til vinna, til að vernda
hlutleysið. Frh. á 8. síðu.
Tvö mcgincínkcniií seinasta þín^s:
Meíri íjársóun -meíra aðgerðarleysi í
nýsköpunarmálum en nokkru sinni íyr
EISEMOWER Yi miIERSirÖFDIXGI
Mynd þessi af Eisenhower yfirhershöfðingja herafla Bandamanna á vestur-
vígstöðvunum. Frœgð hans sem herstjórnanda hefir stöðugt farið vaxandi,
þótt'hann yrði Jyrir nokkurri gagnryni meðan sókn Rundstedt stóð yfir
l vetur. M. a. var hann þá kallaður „Þjóðverjinn Eisenhower" í Þjóð-
viljanum, en hann er af þýzkum cettum! Hin sigursœla sókn Banda-
manna að undanförnu hefir bezt sýnt, að gagnrýnin sem hann hlaut í
vetur, var ástœðulaus.
Kommúnistar afneita stefnu
sínnií stríðsyiirlýsíngamálinu
Stjórnm reynfr að Iijálpa þcfm með að tlraga
að skýra frá lokuðu þfngfundunum
Það er nú upplýst orðið, að stjórnin hafi fengið heimild þings-
ins til að segja frá tillögum þeim í stríðsyfirlýsingamálinu, sem
komu fram á hinum lokuðu þingfundum. Er þetta upplýst í
öðru höfuð-stjórnarblaðinu, Þjóðviljanum, í gær.Með því að veita
þessa heimild hefir þingið vissulega ætlazt til, að þessi greinar-
gerð yrði birt sem allra fyrst. Það hlýtur því að vekja fyllstu
furðu, að stjórnin skuli enn ekkert hafa birt þjóðinni um þetta
mál.
Bæðí kommúnístar og stórgróðavaldíð
telja hrun og atvínnuleysi veita sér
bezt starfsskilyrði í lokabaráttunni
Starfstíma þings þess, sem nú er lokið, má skipta í tvo aðal-
þætti. Fyrri hluti þingsins, sem stóð frá 10. jan. — 11. marz og
10. júní — 20. júní 1944, var svo að segja eingöngu helgaður lýð-
veldis^stofnuninni og má óhætt segja, að hann verði þinginu alltaf
til mikils sóma. Síðari hluti þingsins, sem stóð frá 2. sept. 1944 —
3. marz 1945, var hins vegar helgaður venjulegum þingstörfum.
Hver, sem lítur yfir störf þess þinghluta, mun vissulega kom-
ast að raun um, að tvennt einkenni hann sérstaklega: Meiri
fjáreyðsla en áður er dæmi fyrir og meira aðgerðaleysi í öllu því,
sem að framförum og umbótum lýtur, en nokkuru slnni hefir
áður þekkst í allri þingsögunni.
Þetta eru tvö höfuðeinkenni, sem stjórnin og stefna hennar
Þetta seinlætj stjórnarinnar
skýrist þó vel, þegar lesin er for-
ustugrein Þjóðviljans í gær. Þar
er farið hinum verstu orðum um
alla þá, er dregið hafa réttar á-
lyktanir af ummælum Þjóðvilj-
ans um afstöðu Sósialistaf-lokks-
ins til þessa máls og það sögð
helber lygi, að flokkurinn hafi
viljað koma þjóðinni í styrjöld!
Flokksforingjarnir eru þannig
bersýnilega orðnir hræddir við
fyrri afstöðu sína og ætla, því að
afneita henni. í trausti þess að
þet^, mál fyrnist, hafa þejr f,eng-
ið meöráðherra sína til að frestá
birtingu umræddrar gpeinargerð
ar, svo að tillögur þeirra í mál-
inu veki minni athygli, þegar
þær loksins sjá dagsins ljós.
En kommúnistum mun ekki
verða að óskum sínum. Almenn-
ingur hefir þegar getað mark-
að afstöðu flokksins af ummæl-
um Þjóðviljans. Hann hefir þar
(Þjóðviljinn 28. febr.) séð, að
flokkurinn hefir talið þjóðina
verða að færa „fórn“ til að
verða þátttakandi í alþjóðasam-
starfi, eins og fórnir hennar í
þeim efnum væru ekki þegar
nægar orðnar. Hann hefir þar
(Þjóðviljinn 28. febr.) séð, að
flokkurinn hefir talið hina
hlægilegu stríðsyfirlýsingu Sýr-
lendinga merki um „stjórn-
málaþroska“! Og hann hefir
þar (Þjóðviljinn 4. marz) séð,
að flokkurinn .telur „Alþingi
hafa mistekizt í þessu máli“,
og getur þar ekki verið átt við
annað en að þingið vildi ekki
láta þjóðina gerast stríðsaðila.
Öll þessi ummæli Þjóðviljans
sýna að Sósíalistaflokkurinn
vildi láta íslendinga gerast.
stríðsaðila með einum eða öðr-
um .hætti. Fleiri aðferðir gátu
þar komið *til greina en bein
stríðsyfirlýsing. Tíminn er líka
fullviss um það, að þetta mun
fullkomlega sannast, er greinar-
gerð um lokuðu þingfundina
verður birt og þáð er vegna þess
og vegna þess eins, sem hún hef-
ir ekki verið gerð opinber.
Tíminn vill svo enn einu sinn:
endurnýja þá áskorun sína a?'
greinargerð um lokuðu þing-
fundina og aðrar aðgeröi)
stjónjþrvaldanna í þessu mál
verði birt tafarlaust'. Ráðherra'
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu
flokksins verða að hætta a;
veita svikurunum aðstoð til a:
hilma yfir misgerðir sína’
Leyndin í þessu máli má ekl
lengur vera skálkaskjól hinn
erlendu flugumanna, svo að þeJ
geti kallað sannleikann lygi o
rógborið og niðurnítt þá, sei
rétt mál hafa að flytja.
hefir sett á þinghaldið.
Aðgerðaleyslð í ný-
«
sköpunarmálnnum.
Það vantar ekki, að mörg laga-
frumvörp og þingsályktanir hafi
verið samþykkt á þessum síðara
hluta þingsins. Lögin munu vera
um 90 og þingsályktanírnar yfir
50. En flest öll þessi lög eiga
sammerkt um það að vera
nauðaómerkilegar smábreyting-
ar á eldri lögum og marka engin
spor í framfarabaráttu lands-
manna. Þegar undan eru skilin
nokkur mál, sem Framsóknar-
menn höfðu undirbúið og beitt
sér fyrir, eins og lögin um rækt-
unar- og byggingarsamþykktir,
lögin um skipakaup ríkisins
(Sviþjóðarbátarnir), lögin um
búnaðarmálasjóð, lögin urn
flugvelli og lendingarstaði,
þingsályktunin um búfjár-
sjúkdómarannsóknarstöðin á
Keldum, þingsályktunin um
póstmálin, þingsályktunin um
brú á Jökulsá á Fjöllum hjá
Grimsstöðum og ákvörðunin um
endurbyggingu Ölfusárbrúar, þá
má hiklaust segja, að þing þetta
hafi ekkert mál afgreitt, er
marki nokkur spor í framfara-
sókn landsmanna. Að tilhlutun
stjórnarflokkanna hefir ekkert
þýðingarmikið framfaramál at-
vinnuveganna verið samþykkt,
því að vart vérður hægt að
telja lögin um nýbyggingarráð
til slíkra mála, enda líka upp-
lýst af kommúnistum í bæjar-
stjórn Reykjavíkur, að hlutverk
þessa ráðs sé að láta athugun
koma í stað athafna.
Því fer þó fjarri, að það eitt
einkenni þingstörfin, hve ó-
venjulega lítið hefir verið sam-
þykkt af raunhæfum umbóta-
málum. Hitt er ekki síður eín-
kennandi, hveN óvenjulefea mörg
umbótámál hafa verið felld eða
svæfð með einhverjum hætti
5>ar má t. d. nefna raforkumála-
frv., áburðarverksmiðjufrv.,
’arðræktarlagafrv., framlag til
landnáms ríkisins, kaup á nýju
trandferðaskipi, fjölgun hús-
næðraskóla og önnur slík um
lótamál, er Framsóknarmenn
ieittu sér fyrir, en stjórnar-
innar felldu eða eyðilögðu með
'inum eða öðrum hætti.
Þetta er heldur ekki að undra.
iú eyðslustefna í fjármálum,
r stjórnin hafði tekið sér fyrir
endur að framfylgja og ber m.
. ávöxt sinn í nýju launalög-
num og kauphækkunum um
llt land, eyddi mestöllum
arfstíma hennar í samkomu-
igsumleitanir um auknar
^kattaálögur og útilokaði jafn-
framt aukin framlög til nýrra
framkVæmda. Fjármálaráð-
herrann talaði því af fullri
reynslu, þegar hann sagði í
þinglokin, að sýrit væri, að
engin veruleg nýsköpun gæti átt
sér stað, nema breytt yrði um
fjármálastefnu.
Vorxliin öfga-
maimaima.
Það mætti sannarlega mikið
vera, ef þjóðin eftir þessa
reynslu af fyrsta þinghaldl núv.
ríkisstjórnar, reyndi ekki að
gera sér þess grein, Mvers vegna
hefði verið afgreitt minna frá
þinginu af raunhæfum umbóta-
og nýsköpunarmálum en nokk-
uru sinni fyrr, þrátt fyrir öll
hin glæsilegu nýsköpunarloforð
stjórnarinnar og þrátt íyrir
betrí fjárhagsaðstöðu til stór-
framkvæmda en nokkuru sinni
fyrr.
Til þess að komast að raun
um þetta, þurfa menn að hafa i
huga, hvaða aðilar það eru, sem
aðallega standa að stjórninni.
Það er Kveldúlfsklíka Sjálf-
stæðisflokksins og Moskvudeild
Sósíalistaflokksins. Hvorugur
þessara aðila hefir minnsta á-
huga fyrir nýsköpun atvinnu-
lifsins, þótt þeim þyki hyggi-
legt að mæla svo í eyru almenn-
ings. Hagsmunir Kveldúlfsklík-
unnar eru, að jgeta skreytt sig
með stjórnarforustunni og
tryggt stórgróðamönnum hlunn-
indi. Hagsmunir kommúnista
eru, að eyðslan og dýrtíðin vaxi
áfram og aukið öngþveiti skapi
jarðveg fyrir byltingu. Á þess-
um grundvelli hafa þessir aðilar
mætzt og samið.
Hið nýlokna þing, er góð
sönnun um þessa verzlun. Það,
sem stríðsgróðamennirnir hafa
fengið í sinn hlut, er eftirfar-
andi: Ólafur Thors er forsætis-
áðherra, mesta stórgróðafélag-
ið, Eimskip, hefir fengið fullt
skattfrelsi, Kveldúlfur og önnur
stórgróðafyrirtæki eru undan-
þegin tekjuskattsviðaukanum
(Framhald á 8. siðu)
I DAG
birtist á 3. síðu grein eftir
Björn Haraldsson, bónda í
Austurgörðum, hugleiðing-
ar um launakjör og fram-
leiðslustörf.
Neðanmáls á 3., 4. og 5.
síðu birtist grein eftir Guð-
mund Gíslason Hagalín
rithöfund um Davíð Stef-
ánsson frá Fagraskógi og
| skáldskap hans.