Tíminn - 23.03.1945, Page 8

DAGSKRÁ er bezta íslenzha tímaritið um
þjóðfélagsmál.
Deir, sem vilja kt/nna sér þ jóðfélatjsmál, Inn-
Iend ofj útlend, þurfa að lesa Datjskrá.
H ú s a V í k
(Framhald af L síðu)
næstu sumrum — eða jafnvel
um mitt sumar 1947.
Er þetta mikið mannvirki, sem
varla kostar innan við þrjár
miljónir króna. En þegar það er
komið upp, þá er álitið að höfn-
in verði góð.
Hafnargarður þessi — suð-
vestur úr Húsavíkurhöfða —' á
að verja höfnina fyrir hafátt-
inni, en jafnframt verður hann
hafnarmegin bryggja, sem skip
verðá afgreidd við.
Áformað er að byrja á hafn-
argarðsbyggingunni í vor strax
og. veðrátta leyfir.
Gert er ráð fyrir að nægur
vinnukraftur fáist til verksins
heima fyrir. Get ég þessa, af því
ýmsir utanþorpsmenn hafa
spurt mig eftir vinnu við hafn-
argerðina.
— Á að byggja nýja sfldar-
verksmiðju í Húsavík innan
skamms?
— Árið 1942 bað stjórn Síld-
arverksmiðja ríkisins um lóð
fyrir tíu þúsund mála verk-
smiðju á Húsavíkurhöfða, þar
sem hinn nýi hafnargarður á
að liggja frá landi. Fékk stjórn-
in loforð um stóra lóð, er skyldi
vera ókeypis. Hins vegar skuld-
batt stjórnin Síldarverkismiðjur
ríkisins, til þess að koma upp
verksmiðjunni svo fljótt, að hún
gæti tekið til starfa strax og að-
staða við hinn væntanlega hafn-
argarð leyfði.
Samkvæmt því, sem-áður er
sagt um hafnargarðinn, á bygg-
ingu hans að verða lokið á sumr-
inu 1947. Eftir þeirri áætlun á
síldarverksmiðjan að verða upp
komin og taka til starfa ekki
síðar en með síldarvertíðinhi
1948.
— Verður leitt rafmagn frá
Laxárvirkjuninni til Húsavíkur?
—Sumarið 1942 samdi Húsavík
um það við Akureyri að fá keypt
rafmagn við stöðvarvegg Lax-
árvirkjunarinnar, þegar stækk-
un virkjunarinnar, sem þá var
hafinn undirbúningur að, væri
í kring komin. Jafnframt sendi
þáverandi ríkisstjórn til Amer-
íku pöntun fyrir Húsavík í efni
í raftaug frá Laxárvirkj uninni
til Húsavíkur. Vegarlengd frá
virkjuninni er um 27 km. —
Útflutningsleyfi fyrir efninu
hefir enn ekki fengizt fyrir
vestan, en röðin að því mun nú
loks vera að koma.
Á siðasta þingi voru sam-
þykkt: „Lög um byggingu nokk-
urra rafveitna". í þeim lögum er
ríkisstjórninni heimilað m. a.
„að koma upp línu frá Laxár-
virkjuninni til Húsavíkur" og
annast rekstur fyrirtækisins
fyrst um sinn.
Hefir hreppsnefnd Húsavíkur
farið þess á leit, að ríkisstjórn-
in noti þessa heimild fyrri Húsa-
vík, og fengið góðar undirtektir
hjá Emil Jónssyni ráðherra,
sem málið hegrir undir.
Strax -og nauðsynlegt efni
fæst, verður því línan væntan-
lega byggð og rafmagn leitt frá
Laxárvirkjuninni til Húsavíkur.
Það rafmagn, sem Húsavík
hefir nú, er aðeins frá 75 hest-
afla stöð, sem byggð var árið
1918 við litla á, sem rennur um
kauptúnið. Þörfin fyrir linuna
frá Laxárvirkjuninni er því
brýn.
— Hefir komið til mála að
gera hitaveitu?
— Víst hefir það komið til
mála, — og verður sjálfsagt
framkvæmd áður en langir tím-
ar líða.
Norðan við kauptúnið kemur
heitt vatn undan sjávarhömr-
um og vqjgt loft stígur upp úr
j^rðsprungu, ér liggur upp eftir
Húsavíkurhöfða áleiðis til
fjalls. Einnig kemur volgt vatn
úr jörðu í hæðunum austan við
kauptúnið.
Margir álíta, að í norðanverðu
kauptúninu, eða rétt fyrir norð-
an það, muni vera hægt að ná
upp heitu vatni með því að
bora eftir því. Sumarið 1943-fékk
Húsavíkurhreppur jarðbor hjá
ríkinu og var unnið með honum
í 4 mánuði. Ekki bar það neinn
árangur, enda var bor þessi
fremur lélegt áhald.
Ég tel mjög vafasamt, að það
borgi sig fyrir Húsavík að leita
heita vatnsins þarna heima. En
hverirnir í Reykjahverfi eru
ekki lengra frá en 18 km., og
nægilegur halli alla leið frá
þeim til Húsavíkur. Þaðan hygg
ég, að hitaveitan komi handa
Húsavík. Á allri leið veitunnar
milli Hveravalla og Húsavikur
er ágætt ræktunarland. Þar á
að reisa býli við býli — heilt
byggðarhverfi, sem nýtur heita
vatnsins, og einnig rafmagns-
ins frá línunnl, sem tengja á
Húsavík við Laxárvirkjunina og
liggja um þessar slóðir.
Á síðasta Alþingi var sam-
þykkt áskorun, sem þingmaður
Suður-Þingeyjarsýslu bar fram,
til ríkisstjórnarinnar, um að
láta gera fræðilega rannsókn á
skilyrðunum til þessarar hita-
veitu.
— Er ekki mikill áhugi fyrir
aukningu útgerðarinnar?
— Jú. — Vöntun hafnargarðs
hefir staðið útgerðinni fyrir
þrifum. Þeir eru orðnir margir
bátarnir, sem eyðilagzt hafa í
briminu þar á höfninni.
Þegar hafnargarðurinn er
kominn, þá mun útgerðin marg-
faldast. Menn eru farnir að
gera ráðstafanir í þá átt, að fá
sér fleiri og stgerri báta á næstu
árum.
Afstaða Húsavíkur til fiski-
miða — einkum síldveiðimiða —
er mjög góð eins og kunnugt er.
— Er áhugi fyrir skógrækt í
Húsavík?
— Þar er nýlega stofnað skóg-
ræktarfélag, sem er deild í Skóg-
ræktarfélagi Þingeyinga. Þetta
félag hefir fengið til umráða
allstórt land umhverfis svonefnt
Botnsvatn, sem er í dalbotni
sunr,an Húsavíkurfjalls. Ætlar
félagið og sambandið að girða
þetta land, friða skógarleifar,
sem þar eru og plantá nýjan
skóg.
Staður þessi er mjög fallegur.
Verður hann sennilega
skemmtistaður kauptúnsbúa á
sumrum í framtíðinni. Er nú
þegar á vetrum skemmtistaður
fyrir þá, sem iðka skíða- og
skauta-íþróttir.
— Erii skólar í Húsavík, aðrir
en barnaskóli?
— Unglingaskóli er búinn að
vera þar starfandi vetur hvern,
hátt á fjórða tug ára. Síðari
árin oftast í tveim deildum.
Mun skóla þessum verða form-
lega breytt í gagnfræðaskóla
innan skamms. Iðnskóli var
stofnaður s. 1. haust.
— Húsavík virðist eíga mikla
framtíð?
-~i Enginn vafi er á því. —
Þegar höfnin er fullgerð, nægi-
legt rafmagn fengið og hita-
veita, þá verður gott að eú/a þar
heima, — og þá mun Húsavík
vaxa ört.
Erlent yfirllt.
>
(Framhald af 2. slðu)
við nauðsyn þjóðlegrar ein-
ingar!
Þeir, sem eru kunnugir Frakk-
landsmálunum, telja líka ólík-
legt, að ágreiningur í innan-
landsmálum muni verða höfuð-
orsök til skilnaðar de Gaulle og
kommúnista, ef til hans kemur.
Þessir menn telja, að kommún-
istar muni slaka til í þeim efn-
um, eins og í sambandi við af-
vopnun skæruliðanna, ef sam-
komulag geti orðið um utanrík-
ismálastefnuna. Afstaða Frakka
á San Francisco'-ráðstefnunni
geti því ráðið úrslitum í þessum
efnum. Haldi Frakkar þar uppi
ágreiningi um ýms skipulags-
ákvæði nýja þjóðabandalagsins,
er Rússar teldu sér koma illa,
megi telja víst, að friðslit verði
milli de Gaulle og kommúnista.
Franskir kommúnistar hafa
sýnt og munu vafalaust enn
sýna, að þeir vilja heldur víkja
frá stefnu sinni í innanlands-
málum en að víkja frá hags-
munastefnu Rússa í alþjóða-
málunum. Komi hins vegar til
friðslita, munu þeir vafalaust
afsaka þau með ágreiningi um
innanlandsmál og þess vegna
gæta, þeir þess að leggja fram
sérstefnu í innanlandsmálunum,
þegar ágreiningur er að mynd-
ast í utanríkismálunum.
Kommúnistar
(Framhald af 1. síðu)
lands? Veturinn 1941 gerðu
þýzkir kafbátar árásir á nokk-
ur íslenzk skip. í tilefni af þessu
skrifar Þjóðviljinn 16. marz:
„Hér ber því að breyta um
stefnu. Það kemur ekki til nokk-
urra mála að leggja líf sjó-
mannanna í þá hættu, sem sam-
iara er því að flytja fisk til Eng
lands á sama hátt og verið hefir,
og það er fjarstæða að hætta
þýðingarmestu framleiðslutækj-
um þjóðarinnar, togurunum,
og línuveiðurunum, sem gert er
með þessu móti.“
Tveimur dögum síðar birtist í
Þjóðviljanum svohljóðandi fyr-
irsögn, er náði yfir alla fram-
síðu blaðsins:
„ÞJÓÐIN HEIMTAR AÐ ENG-
LANDSFERÐUM TOGARANNA
SÉ HÆTT“.
Þessum skrifum var svo hald-
ið lengi áfram. Tveir aðalfor-
kólfar kommúnista, ísleifur
Högnason og Jón Rafnsson, fóru
m. a. á stúfana og skrifuðu
greinar um málið. ísleifur lagði'
til að íslenzku skipin yrðu látin
fiska við Newfoundland, en Jón
lagði til að fiskurinn yrði fluttur
til Rússlands og hvað Þjóðverja
óðara myndu leyfa það, en þá
var vináttusáttmáli þessara
ríkja enn í gildi.
Slíkt var það framlag í sigl-
ingamálum, er kommúnistar
vildu láta íslendinga leggja
fram til aðstoðar sameinuðu
þjóðunum, þegar þeirq kom sú
aðstoð bezt.
Loftárásarhættan.
Fjandskapurinn til Breta kom
þó ekki sízt fram í sambandi
við loftárásahættuna. T. d.
segir svo í Þjóðviljanum 8. febr.
1941:
„Loftárásarhættan kom yfir
borg okkar og bæ 10. máfí síðastl.
ár. Þann dag gerðust þeir at-
burðir, sem frá sjónarmiði Þjóð-
verja réttlæta að fara með
hernað gegn íslenzkum borgum
og bæjum," v
í Þjóðviljanum 12. marz 1941
segir á þessa leið:
„Brezka setuliðið hefir séð svo
um, að þessi hætta (þ. e. loftr
árásarhættan) beinist svo að
segja eingöngu að þéttbýlustu
stöðunum á Iandinu og þá fyrst
og fremst Reykjavík“.
Þá segir svo í Þjóðviljanum
13. marz sama ár: w
„Það leikur ekki á tveim
tungum, að þar sem Bretar her-
tóku Island í fullri óþökk íslend-
inga, — og hafa innlimað það í
hernaðarkerfi sitt, þá verða
loftárásir, sem gerðar verða hér,
á þeirra ábyrgð".
Þannig var stöðugt alið á því
í Þjóðviljanum, að kæmi til loft-
árása hér, þá væri sökin miklu
frekar Breta en Þjóðverja. Bret-
ar bæru ábyrgðina.
Herverndar-
sáttmáliim.
Þá er loks að víkja að af-
stöðu kommúnista til hervernd-
arsáttmálans við Bandaríkin.
Strax veturinn 1941 var farið að
ræða nokkuð um það mál. Þann
15. marz birtir Þjóðviljinn grein
um málið. Þar segir:
„Bandaríkjaauðvaldið hefir
ákveðlð að, gera ísland að
fremsta vígi sínu í styrjöldinni
gegn meginlandi Evrópu og
þessa dagana er um það rætt,
hvernig eigi að koma þessu fyr-
ir. Það er óskað eftir, að ís-
lenzkir landráðamenn gefi sig
fram og biðji Bandaríkjaauð-
valdið um að vernda hina fá-
mennu þjóð gegn hverjum er
kunnugt.
Hópur landráðamanna er
reiðubúinn að gera Bandaríkja-
auðvaldinu þennan greiða, fyrir
litla þóknun ....
En hvað þýðir það, ef ísland
er gert að fremsta vígi Banda-
ríkjaauðvaldsins gegn Evrópu?
Það þýðir fyrst og fremst, að
sjálfstæði vort og sjálfsforræði
er glatað, og endurheimtist ekki
meðan Bandaríkjaauðvaldið er
ofar moldu ....
Það þýðir ennfremur, að á
friðartímum munu allar skelf-
og stríðsmálin
ingar nútímahernaðar koma
yfir oss....
Það þýðir loks, að á friðar-
tíma verður hér erlendur her
sennilega fjölmennari en þjóðin
sjálf, en það þýðir aftur, að ís-
lenzkt þjóðerni, íslenzk tunga og
íslenzlí menning verður að
ganga f gegnum þvílíka eldraun,
að slíks eru áður engin dæmi
og þessi eldraun verður svo hörð,
að ósennilegt er, að þjóðerni
vort, tunga og menning geti
veitt henni viðnám.
Svo eru til verur á tveimur
fótum, sem kalla sig menn og það
meira að segja íslendingar, sem
gera allt, sem í þeirra valdi
stendur'til þess að Bandaríkja-
auðvaldið fái vilja sínum fram-
gengt, á því þægilegan hátt ..
Mikill er máttur andskotans,
— mundi Jón Vídalín segja, ef
hann mæti rísa upp úr gröf
sinni í dag“.
í samræmi við þessa afstöðu
sína greiddu svo kommúnistar
atkvæði gegn herverndarsátt-
málanum, þegar hann var
lagður fyrir Alþingi.
„Ábyrgð64 Rússa.
Hér hefir verið rakið í
nokkrum aðaldráttum, hvern-
ig kommúnistar vildu hátta
sambúð íslendinga við Banda-
menn á þeim tímum, þeg-
ar þeir áttu örðugast í styrj-
öldinni. Hver og einn ætti að
geta gert sér ljóst af þessu, að
hefðu kommúnistar fengið að
ráða, myndu Bandamenn nú
líta á okkur sem fjandmenn og
þjóðin myndi mæta margvísleg-
um erfiðleikum af völdum þess.
Menn ættu líka að geta gert
sér Ijóst, að þessi afstaða kom-
múnista var ekki byggð á ís-
lenzkum hagsmunum. Hún var
byggð á því einu, að. Rússar
höfðu þá vináttusáttmála við
Þjóðverja og héldu þá taum
þeirra í styrjöldinni.
En stefna kommúnista í utan-
ríkismálum er - hér ekki öll*
sögð. Þeir hafa átt eitt stórt á-
hugamál á því sviði. Þegar her-
verndarsáttmálinn var lagður
fyrir AlþingT fluttu þeir tillögu
um, að ekki aðeins Bretar og
Bandaríkjamenn, heldur einnig
Rússar, yrðu beðnir um að á-
byrgjast sjálfstæði íslands. Á
þessu máli hafa þeir fyrr og
síðar klifað í tima og ótíma.
Til þess að ábyrgð Rússa á
sjálfstæði íslands yrði nokkurs
virði, þyrftu þeir að hafa hér
hernaðarlega aðstöðu til jafns
við hin vestrænu stórveldi.
Hætt er því við, að eftir að
hafa beðið um sllka ábyrgð og
hún hefði verið veitt, myndi ís-
lendingum verða erfitt að neita
Rússum um hernaðarlegar
bækistöðvar. Það væri sama og
að neita þeim um aðstöðu til að
geta fullnægt ábyrgðinni.
Tilgangur kommúnista með
þessu mætti því vera öllum auð-
sær.
Hefði ísland gerzt stríðsaðili,
hefði það jafnframt undirgeng-
izt, að hvaða þjóð sameinuðu
þjóðanna, sem væri, mætti hafa
hér hernaðarlega bækistöð.
Ekki er því ósennilegt, að Rússar,
sem halda uppi miklum og vax-
andi siglingum til Ameríku,
hefðu þá bætzt hér í hópinn
með bækistöðvar og setulið.
Finst mönnum ósennilegt, að
kommúnista hér . geti ekki
hafa dreymt um þetta, er þeir
vildu að ísland yrði stríðsaðili,
og það því frekar, sem þeim
mun vafalaust hafa verið kunn-
ugt, að skilyrðið um striðsþátt-
tökuna var frá Rússum komið?
En hvað um það. Þjóðin hefir
séð, hvernig þessi flokkur hefir
á alla lund reynt að spilla sam-
búðinni við Bandamenn,
stimplað styrjöld þeirra gegn
nazismanum auðvaldsstríð, bar-
izt gegn setuliðsvinnunni og
siglingum til Bretlands, kennt
Bandamönnum um loftárásar-
hættuna og stimplað hervernd-
arsamninginn sem landráð. Allt
þetta, sem kommúnistar hafa
barizt á móti, kemur þjóðinni
nú beztj er hún heldur fram
rétti sínum til þátttöku í al-
þjóðasamvinnu. Til viðbótar öllu
G A M L A B í Ó
E.\CL\X ER AM-
ARS RRÓÐIR
f LEIK
(Somewhere I’ll Flnd Vou)
CLARK GABLE
LANA TCRNER
Robert Sterllng.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Bönnuð börnum innan 16 ára.
* * N Ý J A B í Ó
GÆI)1\GIRI\\
GÓÐI
(„My Frlend Flicka")
Mynd í eðlllegum lltum,, gerð
eftlr sögu O’Hara, er birtist í
styttri þýðingu i tímaritlnu Úr-
var. — Aðalhlutverk:
Roddy McDowalI
Rita Johnson
Prcston Forster.
Sýnd ki. 5, 7 og 9.
RER\SKERREK
OG
Æ$KEÞREK,
hin vinsæla ævisaga
Winston Churchills
forsætisráðherra Breta,
fæst nú afturtl góðu bandi.
7ÝTJARNARBÍÓ
EINS OG GEJVGUR
(True to Life)
Sprenghlægilegur gamanleik-
ur um ástir og útvarp.
Mary Martin '
Franchot Tone
Dick Powell.
|/
j Sýnd kl. 5, 7 og 9.
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR
-
Kaupmaðurmn í F eneyjum
Gamanleikur í 5 þáttum, eftir William Shakespeare.
Fruinsýning í kvöld kl. 8.
Þeir frumsýningargestir, sem enn ekki hafa vitjað að-
göngumiða sinna, sæki þá kl. 2—3 í dag.
Aðgangur bannaður fyrir börn.
Skógræktarfélagf íslands
heldur
skemmlifund
fyrir félaga og gesti þriðjud. 27. þ. m. kl. Syz e. h. í Tjarnarcafé.
TIL SKEMMTUNAR VERÐUR:
1. Kjartan Ó. Bjarnason sýnir sérstakt úrval íslenzkra
litkvikmynda.
2.. Guðmundur Jónsson syngur nokkyr lög.
3. Veitingar og dans til kl. 1.
Aðgöngumiðar verða seldir mánudaginn 26. og þriðjudaginn
27. þ. m. í Bókabúð Lárusar Blöndal, sími 5350.
Skógræktarfélag fslands.
ú R B æ n u M
Kaupmaðurinn í Feneyjum. *
Leikfélag Reykjavíkur hefir í kvöld
frumsýningu á einum þekktasta skop-
leik Shakespeáre, en það er Kaup-
maðurinn í Feneyjum. Það er nú
orðið nokkuð langt síðan leikrit eftir
Shakespeare hafa verið leikin hér á
leiksviði, en áður hafa verið leikin hér
leikritin Vetrardraumur og Þrettánda-
kvöld. Að einu leyti verður hér um al-
gera nýjung að ræða, þar sem leik-
sviðið er byggt upp með sama fyrir-
komulagi og í hinum frægu Shake-
speare-leikhúsum. Vegna þessa verða
engin þ^taskipti í leiknum, aðeins
kaffihlé. Leikstj. er Lárus Pálsson. Alls
koma fram á sviðið um 40 leikendur,
en helztu hlutverkin eru leikin af Þor-
steini Ö Stephensen, Jóni Aðils, Lár-
usi Pálssyni, Haraldi Björnssyni, Öldu
Möller, Ingu Laxness og Ævari Kvar-
an.
Sundgarpurinn
nefnist sprenghlægilegur gamanleik-
ur, sem Leikfélag Templa'ra hefir sýnt
nokkur kvöld í Góðtemplarahúsinu við
mikla aðsókn. Leikstjóri er Lárus Sig-
urbjörnsson. Leikararnir fara yfir-
léitt vel með hlutverk sín, en mesta
þessu hafa kommúnistar svo
reynt að draga þjóðina inn í
styrjöldina á seinustu stundu
henni til tjóns og ævarandi
skammar. Þjóðinni mætti því
vera vel ljóst„hvers konar menn
eru hér að verki og hversu
heppilegt henni muni reynast
að láta'þá ráða um málefni sín.
athygli munu þó vekja leikur þeirra
Finns Sigurjónssonar og Kristjönu
Benediktsdóttur. Leikurinn mun verða
sýndur aftur eftir páska.
Kappar og vopn
heitir leikrit það. sem Menntaskóla-
nemendur hafa tekið tll meðferðar i
ár. Höfundar þess er hinn kunni enski
rithöfundur, George B. Shaw, sem
frægur er fyrir fyndni sína. Leikend-
urnir eru allir nemendur úr Mennta-
skólanum í Reykjavík, en leikstjóri er
Lárus Sigurbjörnsson. ^linir ungu leik-
endur fara yfirleitt vel með hlutverk
sín. Aðalhlutverkin eru leikin af Einari
Pálssyni, Huldu Valtýsdóttur, Elínu
Guðmundsdóttur, Brandi Þorsteins-
syni, Stefáni Hilmarssyni, Braga Guð-
mundssyni og Snjólaugu Sveinsdótt-
ur. Leikurinn hefir verið leikinn í
Reykjavík nokkrum sinnum fyrir fullú
húsi og við ágætar und'rtektir áheyr-
enda. í gærkveldi var hann leikjnn í
Hafnarfirði.
Lárus Salómonsson
lögreglumaður í Reykjavík sýndi ný-
lega mikla skotfimi, þar sem hann
skaut sel með skammbyssu á 40 metrá
færi. Lárus var á ferð vestur við
Gróttu, er hann kom auga á selinn
liggja í flæðarmálinu, hlóð skamm-
byssuna og hæfái selinn í fyrsta skoti.
Söngskemmtanir
Guðrúnar Símonar.
Ungfrú Guðrún Á. Símonar hélt
fyrstu opinberu söngskemmtun sína í
Gamla Bió sl. þriðjudagskvöld. Húsið
var fullskipað og söngkonunni tekið
með mikilli hrifningu.