Tíminn - 13.04.1945, Blaðsíða 4

4
TÍMIM, föstudagiim 13. apríl 1945
27. blað
Vér förum aldrei
Oxarfjarðarbréf
Úr strjálbýlinu er venjulega
fátt að frétta, og er þaö svo í
þessari fámennu sveit, að lítið
gerist, er til tíðinda má telja.
í sveit þessari búa innan við
200 manns, og fer fólkinu frek-
ar fækkandi. Efnahagur má þó
teljast sæmilegur, því við síð-
asta skattaframtal var skuld-
laus eign tæpar 9 þúsund krón-
ur á hvert nef í hreppnum, og
má þakka þetta ræktun þeirri,
er hér var framkvæmd á árun-
um 1927—’39, því nú er lang-
mestur heyskapur tekinn á
ræktuðu landi. Má segja, að það
skipti alveg um, hvað efnahag
manna snerti, þegar bændur
gátu aflað mestallra heyja á
ræktuðu landi. Bændur vinna
sjálfir að búum sínum með
skylduliði, en fala yfirleitt ekki
kaupafólk og hefir svo verið til
margra ára.
Tíðarfar. Vorið 1944 var afar
kalt og sprettulaust, en áfelli
voru ekki stórkostleg. Hey gengu
mjög til þurrðar, en heylaus
varð þó engirih bóndi hér í
sveit. Skepnuhöld voru fremur
góð, enda er meðferð búpenings
orðin þánnig, að vanhöld vegna
vanfóðrunar hafa ekki átt sér
stað hér í hreppi í langa tíð.
Upp úr hvítasunnu (26. maí) fór
að hlýna í veðri og tíð að smá
batna. Grasspretta var þó lítil
lengi fram eftir, svo að ekki gat
heitið að kominn væri sæmileg-
ur gróður fyrr en síðast í júní.
En eftir það var grasspretta svo
góð um tíma, að tún urðu víðast
góð og sums staðar ágæt. Úthagi
varð aldrei eiris góður. Heyskap-
ur hófst ekki almennt fyrr en
15. til 20. júlí eða 2 vikum síðar
en vanalega, og endáði víðast
5. til 10. sept.
Síðastliðið sumar má teljast
i samá flokki og sumurin 1901,
1913, 1925 og 1939. En þessi
fimm-sumur eru þau beztu, sem
komið haf-a á þessari öld. Hey-
fengur varð því bæði mikill og
góður, þótt heyskapurinn stæði
yfir styttri tíma en venjulega.
Haustið var sæmilegt til miðs
októbermán.‘en þá gerði snjóa
mikla. Batnaði þó aftur um
stund, en 27. okt. gerði stórhríð
með mikilli fannkomu og fennti
þá margt fé. Sumt skreið aftur
úr fönninni, en allmargt fórst
með öllu. Síðan hefir mátt heita
hið versta tíðarfar og oft mikil
harðindi allt til góunnar. Þá
skipti. um tíð og hefir verið gott
síðan'
-Ppstgöngur. Þrátt fyrir það,
þó almennt sé talið, að póst-
‘samgöngur hér í landi fari alltaf
batnandi með ári hverju, þá
verður ekki sagt að svo sé hér
á þessu landshorni. Að minnsta
kosti eru vetrarpóstferðir í hinu
mesta ófremdarástandi, sem
hugsázt getur. Að sumrinu kem-
ur póstur með bifreiðum á hálfs^
mánaðarfresti en gæti komið
vikulega, ef góð stjórn væri í
þessum efnum. En bót er þó í
máli, að þessum hálfsmánaðar-
ferðum má breyta, en svo er
ekki með vetrarferðirnar, sem
hófust með byrjun nóvember-
mánaðar. Gekk þó póstur frá
Vopnafirði og annar frá Húsavík
og mættust að Skinnastað hér
í hreppi. Þar mættú og 6 auka-
póstar. Þessar ferðir voru fyrst
hálfsmánaðarlega en síðan fór
að smálengjast tíminn á milli
ferðanna. Þannig voru 24 dagar
á milli síðustu ferðarinnar fyrir
jól og fyrstu ferðar á þessu ári.
En svo liðu 25 dagar til næstu
póstferðar, svo að alltaf virtist
ætla að lengjast tíminn á milli
ferðanna. Þá bregður svo undar-
lega við, að næsta og síðasta
póstferð var farin 11 dögum síð-
ar og kom flestum að óvörum,
svo að menn voru ekki undir
það búnir að nota þá ferð, til að
senda bréf og annað. Síðan eru
liðnir 25 dagar, og fréttist ekki
að nein póstferð sé væntanleg
á næstunni. Slíkt ófremdará-
stand sem þetta er gersamlega
óþolandi og er því líkast, sem
þessum póstferðum sé stjórnað
af snarvitlausum mönnum.Ýms-
um getum er leitt að því, hver
eigi sök á þessu og hver beri á-
byrgðina og eru sumir á þeirri
skoðun, að það sé auðvitað |íóst-
og símamálastjórnin. Er sú til-
gáta næsta ótrúleg, að svo hátt-
settir menn fremji slík regin
afglöp. Aðrir tilnefna póstmeist-
arann á Akureyri. En þar eð sá
maður mun frekar vera þekktur
að góðu einu, er þessi tilgáta
fremur ósennileg. í þriðja lagi
hefir komið fram sú tilgáta, að
póstafgreiðslumáðurinn á Húsa-
vík eigi sökina. Heyrzt
hefir, að sú tillaga hafi komið
fram „á hærri stöðum“, að
leggja niður þesSar póstferðir á
milli Húsavíkur og Vopnafjarð-
ar. Má segja, að þá væri fyrst
kastað tólfunum, ef til kæmi, að
sú tillaga næði fram að ganga,
því að þar með værum við Norð-
ur-Þingeyingar svo að segja al-
veg sviptir öllu póétsambandi
yfir veturinn, því hinar stopulu
strandferðir koma að litlu gagni
í þessu sambandi, einkum fyrir
þær sveitir, sem liggja inn til
landsins. En þessar landpóst-
ferðir að vetrinum eru hins veg-
ar afar þýðingarmiklar og bráð-
nauðsynlegar, með því að þær
í raun og veru tengja saman
hinar dreifðu byggðir á þessu
nörðausturhorni landsins. En
til þess að þær nái sínum fyllsta
tilgangi, verður að'breyta þeim
og skipuleggja betur en nú er.
Það þarf að semja strax að
haustinu áætlun fyrir allan vet-
urinn, svo að allir geti vitað ná-
kvæmlega fyrirfram, hvenær
pósturinn gengur. Og svo væri
sjálfsagt að ' hafa alltaf ná-
kvæmlega jafnlangt á milli
ferða. Ef póststjórninni þættu
hálismánaðarferðir of tíðar, þá
væri vel við unandi, ef þær væru
á 18 daga fresti. Og þó að þær
væri aðeins á þriggja vikna
fresti, þá væri það betra en það
ástand, sem við verðum nú að
búáf við í póststmgöngum.
Heilsufar hefir verið gott hér
í vetur, og umferðasjúkdómar
engir stungið sér niður:
Af styrjaldarástæðum hafa
allar nýbyggingar og aðrar
framkvæmdir stöðvazt í bili. En
að stríðinu loknu má gera ráð
fyrir að hér hefjist allmiklar
framkvæmdir, ef vinnuafl verð-
ur fáanlegt. Af sérstökum fram-
kvæmdum má nefria það, að
margir hér í sveit hafa áhuga
fyrir því, að útibú frá Kaupfél.
N.-Þing. á Kópaskeri verði sett
á stofn hér í miðri sveitinni, t.
d. við skólahúsið að Lundi. Væri
sú framkvæmd til afar mikils
hagræðis fyrir sveitina, einkum
að vetrinum, og kæmi einnig að
miklu gagni fyrir Kelduness-
hreþp.
Þá má og gera ráð fyrir að
nokkur nýbýli verði byggð að af-
lokinni styrjöldinni, og að ný-
rækt verði hafin í stærri stíl en
áður.
B. S.
Nýír kaupendur
Nýir kaupendur að Tímanum
geta fengið sjðasta jólablað
Tímans ókeypis, meðan upp-
lagið endist, láti þeir afgreiðsl-
una vita að þeir óski þess.
í jólablaðinu er mjög margt
læsilegt: skáldsögur, ferðasög-
ur, kvæði og ýmsar frásagnir,
greinar og myndir. — 64 bls.
alls.
Fylgfízt með
Allir, sem fylgjast vilja með
almennum málum, verða að lesa
Tímann.
Útbrelðið Tlmanu!
BLAÐIÐ „PAXI“ í Keflavík liggur
á borðinu fyrir íraman mig. Blað þetta
kemur út einu sinni í mánuði og flyt-
ur m. a. fréttir af útgerð og sjó-
mennsku á Suðurnesjum. í verstöðv-
unum sunnanlands er eins og kunnugt
er fjöldi aðkomumanna á vetrarver-
tíðinni. Ráða sumir sig á heimabáta
í verstöðvunum, en aðrir hafa báta
sína með sér að norðan eða austan.
Fólk viðs vegar um land á því vanda-
menn sína og vini á þessum slóðum
frá því um áramót og þangað til í maí-
mánuði.
NÚ VÆRI EKKI ÚR VEGI að
skyggnast sem snöggvast inn í vertíð-
arlíf sjómannanna á Suðurnesjum.
Til þess að svo megi verða dettur mér
í hug að taka upp kafla úr viðtali, sem
Paxi birtir í mánuðinum, sem leið, við
Guðjón Jóhannsson formann á vél-
bátnum Braga í Keflavík. Guðjón er
tuttugu og eins árs gamall og yngsti
formaður í Keflavík. Bragi er 35 smá-
lesta bátur með 170 hestafla dieselvél,
smíðaður í fyrrá í innri Njarðvík og
kostaði 355 þús. kr. með „síldardekki".
En nú kemur frásögn formannsins
orðrétt eftir Faxa:
„VIÐ BÁTINN eru tólf menn, þar
af sjö í landi. Nú róum við með þrjátíu
og fimm bjóð, hvert fjögur hundruð
króka, beitt með frosinni síld, en'loðna
og ný síld er notuð, þegar hún gefst.
Landmennirnir beita og ganga frá lín-
unni og skila henni niður að bát, en
þar taka sjómennirnir hana.
SVO ER LAGT AF STAÐ út að
„línu“ til að vera þar í tæka tíð. Þegar
ljósmerkið í landi er gefið, eru bát-
arnir búnir að stilla sér á „línuna",
ókyrrir eins og veðhlaupahestar, enda
er kappstím framundan. Allir setja
á fulla ferð næstum á sama augna-
bliki — og fleiri hundruð hestöfl ham-
ast, svo að gneistar af glóðarhausum
og dillar í dieselvélum. Allir vilja verða
fyrstir, því að þá geta þeir valið um
mið, en eins og þú veizt, þá er aflinn
oft ujidir því kominn. Nú er róðrar-
tíminn klukkan 11,45, en hann færist
alltaf fram eftir því sem nótt styttist.
Róðrartíminn hefir verið skipulagður
í mörg ár og er fyrst og fremst til að
fyrirbyggja „línuþvarg", sem auðveld-
lega getur orðið við það, að bátar
leggi á mjög misjöfnum tímum---------.
ÞEGAR Keflavíkurbátar koma að
Skaga dreifa þeir sér venjulega á
svæðið frá vestur til norður að vestri
frá Skaga og frá 4—30 mílur út|(stund-
um farið lengra). Formaður og véla-
maður standa venjulega tveir á út-
stíminu, hinir sofa. Þegar komið er
út á fyrirhugaða miðið, er aðeins hægt
á, vinnuljós kveikt og allir kallaðir á
dekk. Endábaujan látin fara og síðan
lagt í sömu stefnu á fullri ferð. Á
útenda er ljósbauja, sem legið er við,
þar til birtir, en þá er byrjað að draga,
og línan þá búin að fá þriggja til
fjögra tíma legu, þ. e. a. s. djúpendinn
— en næstum alltaf er dregið upp í
stefnu á land. Ef allt er lagi og ekki
slitnar oft, er bjóðið dregið á ca. 15
mínútum, og fáist %—% skippund á
bjóð, er það sæmilegur afli, en þar
yfir telst ágætur afli. Að drættinum
vinna allir ög skipta með sér verkum.
Einn dregur, annar goggar, þriðji
blóðgar, fjórði dregur færin, og sá
fimmti andæfir.
AÐ DRÆTTI LOKNUM er haldið
til lands, en þar bíður oft erfiðasta
verkið, en það er að landa miklum
fiski um lágsævi. En að þvi verki
gengur öll skipshöfnin. Landmennirnir
gera svo að fiskinum, en sjómenn-
irnir fara heim að borða og endurnýja
í bitakassanum fyrir næstu ferð“. —
Svona segist formanninum frá, en
vekja má athygli á því til viðbótar,
að mikinn hluta vertíðarinnar er far-
ið út á miðin í myrkri og línan lögð
í myrkri. Sjómenn sofa oft í bátunum
tímunum saman. En þetta fer í vana
segja þeir, og láta lítið yfir.
ELZTI vélbátsformaður (fyrrver-
andi) í Keflavik heitir Þorsteinn Þor-
varðarson, og er sjötíu og þriggja ára
gamall. Hann byrjaði formennsku sína
á sexæringi árið 1897, en var síðar
formaður á fyrsta vélbátnum, sem
gerður var út til fiskveiða frá Kefla-
vík, árið 1910. Sá bátur hét „Júíjus",
7—8 smálestir að stærð. Þá var aflað
jöfnum höndum í net og á línu. Þor-
steinn formaður segir frá fyrstu ver-
tíð þessa vélbáts 1 viðtali við Faxa
og farast honum svo orð:
„VIÐ ÁTTUM FJÖRUTÍU NET í
vertíðarbyrjun. Venjulega voru tvær
trossur I sjó eða um tuttugu net.
Netin voru lögð í Garðssjó. Þá var
róið í birtingu. En væri verið með línu,
þá var aðallega haldið í Nesdjúp, það
er á þær slóðir, sem nú er róið á,
en þó varla jafnlangt út,- Þá var far-
ið með sjö til átta bjóð, 600 króka
hvert, beitt með nýrri eða frosinni
síld eftir ástæðum. Stundum var líka
róið í Reykjanesröst, en þar var lúðu-
von, enda annar fiskur oft nógur þar.
Hver krókur var tíndur út með hönd-
unum og svo legið yfir þar til í
birtingu og þá allt dregið af höndum.
Ef farið var með línu, var lagt af
stað kl. 1—2 á nóttunni-----Þetta
var í Keflavík fyrir 35 árum.
FRAMAN AF NÚVERANDI VER-
TÍÐ, _ í janúarmánuði, voru góðar
gæftir við Faxaflóa, en lakari nú í
seinni tíð. Þegar þetta er ritað, hafa
ékki orðið mannskaðar né bátstapar
í verstöðvum, svo að frétzt hafi. Og
nú líður að sumarmálum. Ljúkum við
svo þessu tali í dag. Heimamaður.
Dyrnar eru ekki sérlega breið-
ar né hliðið hátt. En þegar kom-
ið er inn í húsagarðinn grípur
mann öryggistilfinning, eins og
komið sé inn í virki. Og þegar
komið var inn fyrir virkisvegg-
ina, mætti ég jafnan gestrisni,
sem ég get borið saman við það,
er ég þekki bezt að heiman.
Mynd sú, er ég nú hefi dregið
upp af danskri sveit, væri meir
en lítið villandi, ef ég ekki um
leið minntist á sumartöfra
danskra sveita. Við vitum, að
sumar og vetur breyta mikið
svip allra sveita. En hvergi hefi
ég séð jafn alger umskipti og
þarna, er ég fór um sömu slóð-
ir árla sumars næsta ár. Það
var sem ný jörð og nýr himinn.
Nú voru hin mórauðu moldar-
flög frá haustinu orðin að
bleiku, bylgjandi kornstanga-
hafi, með grænum kartöflu- og
rófna-akureyjum á víð og dreif
og blómguðum beykiskógum eins
og klettum úr hafinu hér og þar.
Ég hefi sagt það áður og segi
það enn, að. þá minnti Danmörk
mig á veizluborð, sem svignaði
undir krásunum. En það var
meir en matarlyktin ein, s^m
dró athygli að því borði. Það var
einnig fagurlega skreytt.
Danskt land er með afbrigð-
um sumarhýrt og sumarfrítt.
Frjómagn þess, ásamt'atorku og
starfsmenningu þjóðarinnar,
ekki sízt bændanna, hefi gert
landið að samfelldum aldingarði,
sumarlangan daginn, fögrum og
frjósömum aldingarði.
Þannig kom mér landið þá
fyrir sjónir, og sú mynd hefir
skýrzt, eftir því sem ég hefi séð
það oftar.
En þjóðin? Ég held, að allar
þjóðir líkist smám saman land-
inu, sem þær byggja, Qg danska
þjóðin finnst mér bera svip af
sínu landi. Ég kynntist nokkuð
ýmsum dönskum bændum, og
gat ekki varizt þeirri tilfinningu,
„að hugur og hjarta, bæri þeirra
heimalands mót“. Danmörk hef-
ir óvíða yfir miklu útsýni að
ráða. Þessar fáu hæðir landsins
eru jafnvel tfetur fallnar til að
byrgja útsýnið en 'að auka það.
Þannig verður allt til að béina
auganu niður fyrir fætur sér og
á umhverfið. Og þegar svo að
þetta umhverfi brosir á móti,
fullt unaðar og ríkdóms, þá er
ekki að undra, þó að þessi hugs-
un vakni: hér er oss gott að
vera. Þeim hafa líka tekizt við-
skipti við land sitt, svo að snilld
er. —
En nokkuð svipað þessu komu
mér bændurnir fyrir sjónir.
Mér fannst áhugasvið þeirra
nokkuð innilokað, og áhugi
þeirra á almennum málum ekki
eins mikill og lifandi eins og
t. d. hjá Lslenzkum bændum. Og
bókakost áttu þeir flestir lítinn
fram yfir búfræðibækur. Talið
hneigðist líka einatt að bú-
skapnum, og þar eru þeir heima,
enda svo miklir búsýslufnenn, að
þar gætu íslenzkir bændur
flest af þeim lært.
Hitt rann mér oft til rifja,
hve ótrúlega fáfróðir þeir voru
um frændþjóð sína og sam-
bandsþjóð um margar aldir. .—
okkur íslendinga — og þessi fá-
fræði virtist mér býsna útbreidd
meðal þjóðarinnar. Get ég ekki
stillt mig um að segja frá smá-
árekstri, sem einu sinni varð
á milli mín og liðsforingja nokk-
urs, út af þeim málum — en við
hittumst í járnbrautarlest og
urðum samferða nokkun spöl.
Þegar liðsforinginn varð þess
vísari, að ég var fslendingur,
byrjaði hann með allmiklu stór-
danayfirlæti að skopast að
sjálfstæðisbrölti íslendinga, og
fannst þeir, sem vonlegt var,
harla litlir karlar til að standa
í slíkum stórræðum. Ég hafði
þá fyrir nokkru gengið í félag
íslenzka „landvarnarmanna"
heima á Fróni og var bólginn
af sjálfstæðismetriaði og upp-
reisnaranda, eins og margir
ungir íslendingar á þeim árum,
og gat ekki stillt mig um að taka
upp vörn í þessu máli. Ég benti
honum á, að' fsland væri sér-
stakt land með sérstakri ,þjóð,
og ætti rétt til að fara sjálft
með sín eigin mál. Jú, hann
sagði, að svipað mætti segja um
Fjón, .Langaland, Falstur og
Borgundarhólm, og hefði þó
þessum dönsku eyjum aldrei
komið til hugar að segja sig úr
lögum hverja við aðra. Ég kvað
hér nokkru ólíku samari að
jafna. íslendingar væru sérstök
þjóð með sérstakt mál með sér-
staka sögu og menningu. En
hann tók fram í fyrir mér og
sagði, að svipað mætti segja um
hinar eyjarnar, þær vantaði svo
sem ekki mállýzkurnar. Ég
ætti bara að koma til Jótlands
og heyra þeirra tungumál. Það
í styrjöld
„Vér höfum ríka sjálfstæðis-
kennd og vér stofnum ekki lýð-
veldi vort í þeim tilgangi að
verða ófrjálsari en áður. Vér
œtlum oss að eiga land vort allt
og án erlendrar íhlutuna.r
Þannig fórus't utanríkisráð-
herra íslands orð á blaðamanna-
fundi í höfuðborg Bandaríkja
Norður-Ameríku í ágústmánuði
fyrra árs. Þetta var vel mælt
og viturlega. Eitt af stærstu og
merkustu blöðum Bandaríkj-
anna, „The New York Times“
sagði: „Þannig eiga lýðveldis-
menn að tala.“ Og hér heima
voru allir ánægðir og upp með
sér af að eiga fulltrúa, sem bæri
þá einurð og djörfung í brjósti,
að segja stóra bróður í einlægni,
en með fullri einbeitni, að vér
vildum eiga land vort sjálfir án
annarra íhlutunar. Það þarf
stundum nokkurt þrek til að
segja það einfalda, sem allir
hugsa og vilja. En það er gæfa
að geta talað svo, að heilli þjóð,
þótt lítil sé, þyki betur og allir
vildu sagt hafa, — eins og forð-
um um Lilju, sem állir vildu
kveðið hafa. —
En vikur liðu og mánuðir. Og
enn stóðu íslendingar gagnvart
umheiminum og hinni sömu
þjóð. Og nú var ekki minni al-
vara á ferðum. Leitað var eftir,
hvort ísland vildi fara í styrj-
öldina ,og þetta í blákaldri al-
vöru!
En hér heima er orðin breyt-
ing. Vér hikum við að segja það,
sem nálega allir íslendingar
hugsa: Vér förum aldrei í styrj-
öld. Vér getum þolað órétt af
öðrum, en í styrjöld förum vér
ekki.
Nú var enginn maður í á-
byrgðarstöðu, sem sagði hin ein-
földu orð, sem flestallir hugs-
uðu. Nú er sú afstaða tekin, sem
enginn er ánœgður með. Ekkert
stórt við þetta. Enginn íslend-
ingur hrifinn, og engar líkur til
virðingarauka hjá nokkurri er-
lendri þjóð.
En það hvílir skuggi yfir þessu.
Svo mikill skuggi,- að stjórn
landsins virðist þykja vænleg-
ast að birta ekki málsástæður
fyrr en tímaps tönn hefir nag-
að viðkvæmasta broddinn af
umkomuleysinu.
Að vísu er það nokkur hugg-
un, ef henni er nú orðið ljóst
auðnuleysi þeirrar þjóðar, sem
ekki hefir manndóm í sér til að
hugsa sjálfstætt og segja af-
dráttarlaust sannfæringu sína.
En skjótt hefir sól brugðið sumri
og mikil breyting er á orðin
frá því, er oddviti' vorra mála
taldi hug þjóðarinnar eins og
getið var í upphafi þessarar
greinar, til þess sem nú er, að
myrkur og gleymska geyma bezt
orð forustumanna vorra. x.
gæti hann sagt mér, að hann1
skildi mig miklu betur en Jót- ;
ana. Ég sagði að það væri gott,en |
gat þess til, aðþað kynni að stafa
af því, að ég væri að burðast
við að tala dönsku. Já, þetta er
ágætt, sagði hann, við skiljum
hver annan prýðisvel — en farið
þér til Englands eða Þýzkalands,
þá heyrið þér muninn, þar
mynduð þér ekki skilja auka-
tekið orð.
Nú fór að síga í mig. Ég þakk-
aði honum kærlega, ég skildi
engu síður tala við hann þýzku
og ensku heídur en dönsku. Með
sjálfum mér óskaði ég þó um
leið, að dóninn færi ekki að
skella á mig ensku eða þýzku,
Að vísu hafði ég gutlað við að
læra bæði máliri, en heldur vildi
ég karpa við hann á hans eigin
máli. En hann tók mig ekki á
oLðinu, heldur fór viðurkenn-
andi orðum um menntun mína,
sem ég ætti þetta að þakka.
Ég sagði honum, að það væri
nákvæmlega eins með dönskuna,
það hefði kostað mig langan
tíma og mikið erfiði að læra
þetta mál, svo að ég gæti gert
mig skiljanlegan á því. Hann
horfði vantrúaður á mig, og
þegar ég fór með „Det er et
yndigt Land“ í íslenzkri þýð-
ingu fyrir hann, til þess að láta
hann heyra muninn á málinu,
þá hristi hann höfuðið og vissi
ekki, hvaðan á sig stóð veðrið.
Við skildum í góðu, en þó var ég
í þungu skapi. Ég leit út um
lestargluggann og sá hvernig
þokan beltaðist um skógarás-
ana og flatneskjuna, og ég stöð
1 mig að því að raula þessi al-
^kunnu ' orð úr þáverandi þjóð-
| söng okkar: Leiðist oss f j alllaust
Frón. Mér fannst ég þá skilja,
undir hvaða áhrifum skáldið
mundi hafa ort þessar eftir-
minnilegu ljóðlínur í lofsöng
sínum til fósturjarðarinnar.
Ég erfði ekki þetta orðaskak
við þennan unga liðsforingja,
en ég undraðist nokkuð þá fá-,
fræði, er kom fram hjá honum,
um efni, sem honum bar ærin
skylda að kynna sér, samkvæmt
sinni yfirþjóðartilfinningu.
Ég efaðist ekki um, að hann
mundi verða vaskur hermaður
og verja föðurland sitt af hreysti
og hugprýði, hvenær sem kall-
að væri, en ég efaðist um, að
hann væri til landvinninga fall-
inn eða forsjónin hefði ætlað
honum að hafa með höndum
forráð annara þjóða. Ég held,
að þessi vasklegi og að mörgu
leyti geðþekki maður hafi ver-
ið .barn þjóðar sinnar. Og
þó erfði ég ekki þennan á-
rekstur við dönsku þjóðina,
þessi hugsunarháttur stakk svo
í stúf við hið venjulega. Jafnvel
fólkið í járnbrautarvagnlnum
virtist með látbragði sínu og
undirtektum engu síður fylgja
mér að málum en landa sínum.
Og víða þar, sem ég kom, var
rætt um þessi mál af fullri sam-
úð, og kvörtuðu margir um, að
þeir gætu hvergi fengið íslenzka
fánann.
Á prestssetri .úti á -Fjóni, þar
sem ég dvaldi um jólin, hafði
prestsfrúin saumað íslenzkan
fána áður en ég kom og lét,
hann standa 'við , hlið danska
fánans á meðan að ég bjó þar.
Og 1 lýðháskólanum í Askov var
íslenzki fáninn jafnan látinn
standa við hlið hinna Norður-
landaþjóðfánanna. Og þetta var
þó á þeim árunum, sem ólgan
var hvað ftiest og átökin í sjálf-
stæðismáli íslendinga milli
danskra og íslenzkra stjórn-
málamanna hörðust. í fáum
orðujn sagt: mér reyndust Dan-
ir mjög viðfelldnir í umgengni
og kurteisir, og í samanburði
við mörlandann eru þeir svo
glaðværir og léttlyndir, að þeim
verður allt að hlátursefni;
kímni þeirra og gamansemi er
og viðbrugðið. Heildarmyndin:
broshýr þjóð í broshýru landi.
Þegar ég minnist þeirrar ham-
ingju, þess öryggis og þeirrar
glaðværðar, sem danska þjóðin
átti við að búa á þessum árum,
þó að ölduri styrjaldar og ógna
skyllu hvarvetna að ströndum
landsins, þá harma ég innilega
örlög hennar í yfirstandandi
heimsstyrjöld. Hún hefir nú
legið um fimm ár varnarlaus
undir kugarans hæli. Varnarlaus
máske, en ekki viðnámslaus,
sem betur fer. Land hennar hef-
ir verið hernumið, en hin danska
þjóðarsál hefir ekki verið her-
numin. Hún hefir verið varin.
Við dáumst öll-að þeirri baráttu
og vonum, að þeir tímar nálgist,
er hin atorkusama, friðsama,
menntaða danska þjóð rís upp
undan farginu, og blómgvast
með sama endurnýjunarmætti
og hénnar fagra og frjósama
land að loknum hverjum vetri.
þótt langur sé.